Tục khóc trâu của người Cơ tu
Vào dịp mùa lua mới, nhà nào cũng chuẩn bị sẵn một vài món ngon, sau lễ đâm trâu, mang đến nhà gươi góp, tổ chức ăn uống linh đình trong suốt một tuần và nghi thức đâm trâu cũng có nhiều luật tục phức tạp hơn bây giờ, trong đó có nghi thức khóc trâu trong lễ đâm trâu.
Màn tế, khóc trâu, nghi thức khóc trâu do một người già có vai vế trong làng, có năng khiếu về nói lý, hát lý, đại diện cho dân làng ra đứng gần bên con trâu mà than khóc. Nội dung khóc tế trâu nói lên tình cảm, thương tiếc con vật đã suốt đời gắn bó, phục vụ con người, nay lại làm vật hiến sinh cúng thần.
Giữa đêm khuya tĩnh lặng của rừng núi âm u với vài ngọn lửa le lói cháy giữa sân gươi, 5-6 người ngồi vừa tế, vừa đánh trống ngắt nhịp kèm theo lời ai oán, não nề, không gian lúc này rất thiêng liêng, u tịch. Theo các già làng, nhiều con trâu nghe và hiểu tiếng người khóc đã chảy nước mắt theo người tế.
Sau nghi thức “khóc trâu, tốp đàn ông, thanh niên, phụ nữ Cơ Tu mang trống chiêng, gươm, giáo... nhảy múa vòng quanh trụ gươi với vũ điệu múa Tung tung - Za zá. Cánh đàn ông múa gươm oai hùng, phụ nữ thì múa rất uyển chuyển.
Sau buổi nhảy múa, mọi người bắt đầu lễ đâm trâu. Đồng bào Cơ Tu cắt đầu trâu rồi đặt sát trụ gươi cùng với một hũ rượu để cúng trời, đất, tổ tiên, ông bà; thân trâu được mổ và chia đều cho từng hộ dân làng. Buổi chiều, sau khi già làng khấn vái xong lễ, họ mang đầu trâu đi làm sạch, nấu cho những người có công trong việc tổ chức lễ hội ăn uống ngày hôm sau.
