Tình yêu Chí Phèo - Thị Nở

Cuộc tình "đôi lứa xứng đôi" giữa người nông dân bị dồn đến bước đường lưu manh hóa, tha hóa cùng cực mà trở thành "con quỷ dữ của làng Vũ Đại" Chí Phèo với Thị Nở - người đàn bà "xấu ma chê quỷ hơn", "đần như những người đần trong truyện cổ tích" là một điểm nhấn đặc biệt thú vị trong truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao. Đến với nhau bằng sự thuần túy bản năng của giống nòi trong một cơn say của Chí Phèo, không ngờ rằng, mối tình bi hài mà thấm đẫm chất thơ ấy đã thức tỉnh ở Chí ý thức về cuộc đời, và niềm khát khao lương thiện.

Bát cháo hành mà Thị đưa đến là "liều thuốc giải" cực kỳ hiệu nghiệm, không chỉ giải cảm mà còn giải độc cho tâm hồn Chí, đưa Chí trở lại bản chất hiền lành năm nào:

Hắn càng ăn, mồ hôi lại càng nhiều. Thị Nở nhìn hắn, lắc đầu thương hại. Hắn thấy lòng thành trẻ con. Hắn muốn làm nũng với thị như với mẹ. Ôi sao mà hắn hiền, ai dám bảo đó là thằng Chí Phèo vẫn đập đầu, rạch mặt mà đâm chém người? Ðó là cái bản tính của hắn, ngày thường bị lấp đi. Hay trận ốm thay đổi hẳn về sinh lý, cũng thay đổi cả tâm lý nữa? Những người yếu đuối vẫn hay hiền lành. Muốn ác, phải là kẻ mạnh. Hắn đâu còn mạnh nữa. Và có lúc hắn ngẫm mình mà lo. Xưa nay hắn chỉ sống bằng giật cướp và dọa nạt. Nếu không còn sức mà giật cướp, dọa nạt nữa thì sao? Ðã đành, hắn chỉ mạnh vì liều. Nhưng hắn mơ hồ thấy rằng sẽ có một lúc mà người ta không thể liều lĩnh được nữa. Bấy giờ mới nguy! Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao! Thị Nở sẽ mở đường cho hắn. Thị có thể sống yên ổn với hắn thì sao người khác lại không thể được. Họ sẽ nhận lại hắn vào cái xã hội bằng phẳng, thân thiện của những người lương thiện...

Những giấc mơ của Chí không thành bởi định kiến tàn nhẫn của xã hội. Trước sự cự tuyệt của Thị Nở, Chí Phèo lại lôi rượu ra uống, những "càng uống càng tỉnh ra. Tỉnh ra, chao ơi, buồn! Hơi rượu không sặc sụa. Hắn cứ thoang thoảng thấy hơi cháo hành". Tình yêu giữa Chí Phèo và Thị Nở là những trang viết đầy ắp lòng nhân ái sâu xa của nhà văn Nam Cao.