Thu đã về rồi bà ơi
Một năm có bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông, mùa nào cũng có những vẻ đẹp riêng của nó. Mùa nào tôi cũng quý cũng yêu bởi các mùa đều gắn với những kỉ niệm về bà nội kính yêu của tôi.
Ngày còn nhỏ, thú thực tôi không quan tâm mấy đến các mùa trong năm. Trong kí ức nhạt nhòa của tôi, mùa xuân chỉ thực sự bắt đầu khi tôi thấy cây đào bà trồng trong vườn đã trổ những bông hoa đỏ thắm. Mùa xuân đến là Tết cũng về, chị em tôi được xúng xính trong bộ quần áo mới.
Tôi biết đó là mùa đông bởi khi ấy trời lạnh lắm, lạnh đến nỗi mỗi tối đi ngủ tôi vẫn mặc nguyên cả tấm áo bông. Đắp tấm chăn chiên cũ rích nằm ôm bà trong cái ổ rơm rồi nghe bà hát ầu ơ và kể chuyện mà vẫn thấy lạnh. Tôi cũng không hiểu sao tối nào ôm tôi vào lòng bà cũng lặp đi lặp lại câu hát buồn thương "Chàng ơi phụ thiếp làm chi/ Thiếp như cơm nguội những khi đói lòng…"
Tiếng hát của bà da diết nghe buồn đến não nuột. Dù không hiểu lắm nhưng âm điệu trầm buồn của lời hát cũng khiến tôi ngủ thiếp đi lúc nào không hay. Và đến mấy chục năm sau, bà vẫn ngâm nga câu hát xưa cũ. Có phải đó là cách duy nhất để bà giãi bày nỗi niềm đắng cay của người phụ nữ cả đời tần tảo, lo toan cho gia đình nhưng bị chồng phụ bạc?
Tôi mong mùa hè bởi khi ấy chúng tôi không phải đến trường. Còn có niềm vui nào hơn khi mỗi buổi chiều trên những triền đê chúng tôi chân trần thả diều, hái hoa bắt bướm và ngụp lặn trên dòng sông êm đềm. Nhớ nhất những hôm mưa rào, bọn trẻ xóm tôi rủ nhau đội mưa rượt chạy trên cánh đồng đuổi bắt châu chấu, cào cào. Mưa tạnh cũng đồng nghĩa với chai thủy tinh đứa nào đứa nấy đầy ắp cào cào châu chấu. Bà nhặt sạch rang với lá chanh. Bữa cơm gia đình hôm ấy lại thơm phức hương vị đồng quê.
Nhưng có lẽ trong cảm thức của tôi, mùa thu là đẹp nhất. Tôi yêu mùa thu không phải vì khí thu lành lạnh bởi ngọn gió heo may nhè nhẹ hay bầu trời thu mát trong; cũng không phải vì hương thơm của cốm mới hay hoa cau rụng trắng thềm nhà; cũng không phải vì sắc lá vàng rơi làm xao xuyến biết bao tâm hồn thi nhân. Với tôi chỉ đơn giản, mùa thu luôn gợi cho tôi nhớ bà nhiều hơn.
Tôi nhớ lắm những buổi sáng mùa thu, khi bóng tối lờ nhờ vẫn còn bao trùm không gian, khi những hạt sương đêm còn ướt đẫm trên những tàu lá chuối, bà tôi đã dậy rồi. Bóng bà thấp thoáng ở cầu ao với chiếc áo nâu bạc sờn có mấy miếng vá cùng chiếc quần vắn cao lên tận bẹn đang lội ao vớt bèo nấu cám. Khi ấy, tôi cũng theo bà dâỵ, vẫn còn ngái ngủ dụi dụi mắt tôi hỏi "Bà ơi, sao bà dậy sớm thế?" Bà bảo bà dậy sớm vớt bèo nấu cám lợn, cơm nước cho tôi đi học rồi còn đi gặt. Bà bảo tôi dậy sớm làm gì, cứ vào ngủ tiếp đi kệ bà, bà dậy sớm quen rồi. Nhưng tiếng lạch cạch băm bèo thái rau của bà, mùi thơm của ngô khoai quện với mùi cay nồng của khói từ cái bếp củi bếp rơm của bà khiến tôi không sao ngủ được nữa.
Tôi chong đèn để học bài. Mùi hương của trái chín, mùi thơm của hoa hồng, hoa lan bà trồng trong vườn cứ thoang thoảng bám bện lấy tôi. Bên khung cửa sổ nhỏ tôi thấy bà luôn chân luôn tay hết việc nọ đến việc kia. Bà múc cám ra mấy cái chậu sành cho nguội, phơi phóng quần áo rồi lại tất tả liềm hái, quang chành quanh gánh trên vai đi gặt. Trước khi đi, bà không quên dặn tôi học bài xong thì quét sân, cho lợn, cho gà vịt ăn, ăn sáng rồi đi học cho đúng giờ. Khi ấy trời vẫn chưa rõ mặt người.
Tôi thấy có một điều thật lạ là bà dậy sớm thức khuya như thế nhưng bà chẳng chịu ngủ trưa bao giờ. Bà hết đi thóc, lại gẩy rơm, xay, giã, dần, sàng…. chẳng nghỉ tay phút nào. Tối đến, bên ánh đèn lờ mờ bà lại tranh thủ chuốt những bó rơm nếp vàng óng để đan chổi đem bán.
Mùa thu đến với tôi nhẹ nhàng như thế đấy và tôi yêu. Tôi yêu mùa thu, yêu cả khu vườn vàng lịm cây trái, ngan ngát hương hoa của bà mỗi độ thu về. Nào là cây ổi đào góc bờ ao sai lúc lỉu quả. Những trái ổi vàng hươm rung rinh trong nắng thu vàng. Nào là cây thị xum xuê lá cành với những quả thị tròn xoe khoác lên mình bộ áo vàng rực rỡ. “Thị ơi thị rụng bị bà/ Bà để bà ngửi chứ bà không ăn” chẳng hiểu sao mỗi lần giúp bà trẩy thị tôi đều đọc to những câu thơ ấy. Và khi đón nhận những quả thị trên tay tôi nhẹ nhàng nâng niu hít hà mãi cái mùi hương dịu ngọt mãi không thôi. Bà tôi khéo tay và chiều tôi lắm. Mùa thị nào bà cũng bện cho tôi những chiếc giỏ thật xinh bằng dây len để đựng những trái thị thơm. Tôi treo những chiếc giỏ quả ấy ở cửa sổ, góc học tập. Hương thị ngào ngạt thơm nức cả căn phòng, thơm cả tuổi thơ tôi và thơm mãi đến bây giờ. Thế nên mỗi khi nhìn thấy những trái thị chín bày bán ở chợ, lòng tôi lai rưng rưng nhớ về những năm tháng tuổi thơ và nhớ bà… Tấm áo tôi mặc, bát cơm tôi ăn…tất cả đều bắt nguồn từ những tần tảo, chắt chiu của bà trong những mùa quả như thế.
Tháng Tám thu về, những cây trái trong vườn bà lại đẫm hương thơm trái chín. Tôi nghe lao xao tiếng lá và nỗi nhớ bà đong đầy. Lòng tha thiết tôi cất tiếng gọi khẽ “Bà ơi, thu đã về rồi!".
Đào Ngọc Hà
