Lễ hội "kén rể" ở Đường Yên

Đường Yên là một làng cổ của xã Xuân Nộn, huyện Đông Anh, thuộc ngoại thành Hà Nội. Xưa kia làng có tên là Kim Hoa, gọi Nôm là Kim Con, nằm gần với Cổ Loa. Vào ngày Mùng 2 tháng 2 Âm lịch hàng năm, người dân thôn Đường Yên, xã Xuân Nộn, Đông Anh, Hà Nội thường tổ chức Lễ hội “kén rể” truyền thống của làng. Lễ hội được tổ chức nhằm tưởng nhớ và suy tôn nữ danh tướng Lê Hoa.

Tương truyền bà ả Lã Lê Hoa, quê gốc ở Phả Lại đã theo Hai Bà Trưng đánh giặc cứu nước. Sau khi thu phục được 65 thành của giặc, Hai Bà Trưng lên làm vua đã phong cho bà Lã Lê Hoa làm tướng mưu thần và điều bà về làm tri phủ huyện Đông Ngàn, bản doanh đóng tại làng Đường Yên. Và ở nơi đây, bà đã mở hội "kén rể", từ đó hội trở thành nét đẹp văn hóa hàng năm của người làng Đường Yên, Xuân Nộn.

Hội “Kén rể” Đường Yên được chuẩn bị rất công phu, khâu chọn người tham gia rất cẩn thận, người đóng mẹ của Thánh tức “Mẫu Bà” phải là người đẹp, song toàn, gia đình gương mẫu… Hai “chàng rể” (chia làm hai phe Bắc và Hậu) và người đóng Đức Thánh Bà (bà Lê Hoa) phải là trai gái thanh lịch chưa có gia đình riêng cùng các vật dụng khác để phục vụ hội. Sáng ngày 2 tháng 2 Âm Lịch, dân làng Đường Yên thức dậy từ sớm, náo nức ra đình dự hội. Sân đình tuy rộng song vẫn nhiều khi không đủ chỗ cho người dự hội. Khi màn vinh quy bái tổ mở đầu, một đoàn người rước kiệu bà Lê Hoa đi từ cổng làng vào sân đình, hai bên có các bô lão trong làng đón “Đức Thánh Bà” xuống kiệu “Đức Thánh Bà” chắp tay trước ngực.

Lúc này dân làng múa tích “Cởi vú mo”. Người ta truyền rằng khi theo Hai Bà Trưng đánh giặc, Thánh Bà phải dùng mo cau để làm áo giáp giả trai nay không còn giặc dữ phải bỏ mo cau để trở thành con gái đi lấy chồng. Sau đó diễn giải sáu thiên thần nhỏ tuổi và sáu “nàng tiên” ăn mặc đẹp, đeo mặt nạ vào sân. Khi có trống lệnh, các “nàng tiên” cởi mo ở ngực ra, và màn múa diễn ra trong ba lần. Đây được coi là một màn múa mang đặc tính dân gian kết hợp với âm nhạc làm sống động không khí của lễ hội, nó gợi cho người ta hồi tưởng lại về quá khứ và thêm yêu mảnh đất mà tổ tiên ông cha chúng ta đã dày công vun đắp. Màn múa kết thúc, Mẫu Bà có bài vè, lúc này hai chàng rể trong trang phục truyền thống áo the khăn xếp chỉnh tề đi một vòng trước ban giám khảo và dân làng, chắp tay hướng về nơi Mẫu Bà. Sau khi hai chàng rể đã giới thiệu xong về bản thân mình thì hai bên thi tài ứng xử.

Kể từ ngày xa xưa ông cha ta đã luôn lấy việc nông phu làm trọng, cho nên khi mở hội này đã cho thi cày, thi cấy, kiếm cá vá chài, câu ếch bắt trạch là thú chơi dân gian, đồng thời đây cũng là dạy con cháu ngàn đời siêng năng lao động. Hội thi canh nông của lễ "kén rể" bao gồm các phần như thi cày, thi câu ếch, thi chọc chó, thi bắt trạch trong chum. Hai chàng rể chuẩn bị thi lần lượt từng môn, Ban giám khảo sẽ chấm cho điểm bằng thẻ. Kết thúc mỗi cuộc thi, Ban giám khảo tuyên bố ai giành phần thắng sau đó cộng thêm điểm thẻ chọn người chiến thắng.
Sau khi đã tìm ra người chiến thắng, dân làng tổ chức múa hát mừng cho đôi trai tài gái sắc đã nên duyên, lễ hội kết thúc để lại vấn vương trong lòng người dự hội bởi cái chất dân gian trữ tình mộc mạc, bởi những khuôn mặt rạng rỡ của những người làm nên chất thơ đậm hồn dân tộc đó.

Có thể nói rằng Lễ hội Đường Yên là dịp để dân làng và du khách các nơi có dịp ôn lại truyền thống lịch sử, giúp cho các thế hệ nhất là thế hệ trẻ có một tình yêu quê hương đất nước trong sáng. Lễ hội nhắc nhở thế hệ trẻ phải năng rèn luyện sức khỏe, yêu lao động, yêu quê hương xứ sở. Lễ hội cũng khơi một nguồn dòng chảy ngàn đời sức sống của nền văn hóa Việt: luôn giữ gìn bản sắc văn hóa Việt và lưu giữ nét đẹp văn hóa ấy đến muôn đời.

Thờ: Lê Hoa - tướng của Hai Bà Trưng
Địa điểm: Thôn Đường Yên, xã Xuân Nộn, Đông Anh
Thời gian: Mồng 2 tháng 2 Âm Lịch