Hứng dừa

Tranh hứng dừa dân gian Đông Hồ treo tường thuộc mảng tranh sinh hoạt xã hội, phản ánh cuộc sống, tâm tư tình cảm đời thường của nhân dân lao động thời bấy giờ. Tranh miêu tả cảnh hái dừa rất sinh động. Phía trên bên trái, chàng trai đang leo cây hái dừa, cô gái đứng dưới đất, tốc cả váy lên để hứng dừa! Ở dưới gốc cây, hai cậu bé đang tranh nhau trèo lên cây. Phía trên góc phải có đề thêm hai câu thơ nôm:

“Khen ai khéo dựng lên dừa,

Đấy trèo đây hứng cho vừa một đôi”

Hình ảnh và tình huống trong tranh “Hứng dừa” đầy những bất ngờ, dí dỏm và kịch tính. Các nhân vật, sự vật được thể hiện theo quan niệm tạo hình dân gian, cách điệu khái quát, động thái nhân vật đôi khi cường điệu và phi thực tế nhưng lại hết sức hài hòa, thú vị.

Trong bức tranh được miêu tả như sau: Cây dừa có vẻ thấp so với thực tế và so với tỷ lệ nhân vật, phần trên cong xuống, như diễn tả sức nặng của chàng trai đang víu cành thả dừa, khuôn mặt vui vẻ, hóm hỉnh. Cô gái, vừa có cái nhí nhảnh như múa, vừa có cái hớ hênh kéo thốc váy lên để “hứng dừa”. Hình ảnh không thể thấy ở người phụ nữ thời phong kiến. Hình ảnh những đứa trẻ đang bấu chặt vào gốc cây. Khác hẳn với tâm lý của trẻ khi được chuẩn bị đón những trái dừa tươi mát, ngọt lành. Đáng ra chúng phải hớn hở nhảy dưới đất ngẩng mặt lên chờ đợi trái dừa. Nhưng không ở đây các bạn nhỏ như cũng muốn được trèo lên cây, muốn noi gương theo vượt qua mọi khó khăn, nguy hiểm. Mảng chữ Nôm trên góc phải vừa tạo nên sự chặt chẽ cho bố cục tranh, vừa biểu đạt rõ ý tưởng về nội dung. Hình ảnh và lời thơ quyện chặt lấy nhau, câu thơ ý nhị đã làm nổi bật tình yêu đôi lứa, sôi nổi, chân thực, phóng khoáng của người dân lao động vốn không bị gò bó, không bị trói buộc trong khuôn khổ, rường cột của lễ giáo phong kiến.

Nhìn vào đậm nhạt, sáng tối của bức tranh, chúng ta thấy trên nền điệp trung gian là những mảng màu sáng và tối rất mạnh, chuyển động trên hình tượng nhân vật, sự vật…sự chuyển động của đậm nhạt, sáng tối có tác dụng tạo ra nhịp điệu và chuyển động, nhấn mạnh khu vực trọng tâm, gây hiệu quả thị giác mạnh mẽ. Lấy màu nóng làm chủ đạo, trong tranh sử dụng các màu nguyên: màu đen của nét, màu trắng của da, cây, lá, đất…. Màu vàng của không gian và cặp màu tương phản đỏ - lục trên y phục các nhân vật, sự vật… Tổng thể bức tranh tràn ngập sắc vàng của nền điệp, điểm xuyết của chất điệp tạo cho không gian sự long lanh và độ sâu nhất định.

Bức tranh “Hứng dừa” phản ánh tâm tư nguyện vọng và những ước mơ bình dị, gần gũi với cuộc sống đời thường của người dân, đưa ra được thông điệp sâu sắc về triết lý nhân sinh và tinh thần đạo lý người Việt, gây được ấn tượng sâu sắc cho người thưởng ngoạn.