Dàn ý tham khảo số 3: Phân tích đoạn trích

I. Mở bài

• Số đỏ của Vũ Trọng Phụng là một cuốn tiểu thuyết dùng hình thức giếu nhại, lật tẩy tính chất bịp bợm của những tầng lớp gọi là thượng lưu trí thức của Hà Nội ngày xưa. Tất cả là một cuộc diễn trò lớn: một cuộc báo hiếu linh đình nhất của một gia đình đại bất hiếu.

• Đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia là một trong những màn hài kịch đặc sắc nhất với mâu thuẫn trào phúng được gợi ra ngay từ cái tên.

II. Thân bài

a. Tình huống trào phúng:

• Cụ cố tổ có gia tài lớn nhưng chỉ được chia khi cụ đã chết. Vì vậy cháu con đều mong cụ sẽ chết.
  • Cái chết bình tĩnh của cụ tổ là niềm hạnh phúc của con cháu.

⇒ Tình huống toát lên ý vị trào phúng sâu cay. Chúng phần nào lột tả sự băng hoại đạo đức truyền thống của cháu con đại bất hiếu, vô học cũng như đám bạn bè tự xưng là thượng lưu, trí thức, văn minh nhưng mất hết nhân tính.

b. Chân dung trào phúng:

• Cụ cố Hồng:
  • Con trai của cụ cố tổ. Ngoài 50 tuổi nhưng thích được khen là già cả.
  • Trước cái chết của cha thì sung sướng nhắm nghiền mắt lại, mơ màng đến lúc được mặc áo xô gai, lụ khụ chống gậy, ho khù khụ và mếu máo giữa phố để được thiên hạ khen “úi kìa, con giai nhớn đã già đến thế kia kìa!”.
  • Khi cha được đem chôn thì ung dung nằm hút thuốc phiện, miệng lải nhải “biết rồi, khổ lắm, nói mãi”.
    

⇒ Trước cái chết của bậc sinh thành thì trớ trêu phận làm con lại mong chờ nó để phô diễn sự già nua, ốm yếu trước thiên hạ. Cụ cố Hồng như một diễn viên hề lên sân khấu để chờ đợi những lời khen.

• Văn Minh:
  • Là cháu đích tôn của cụ tổ, “nhà cải cách xã hội” danh giá.
  • Xuất hiện với gương mặt đăm chiêu, rất hợp mốt với một tang gia nhưng không phải là xót thương, bối rối khi ông nội qua đời mà đang phân vân, suy tính để cái chúc thư đi vào thực hành và phải xử lý Xuân Tóc Đỏ như thế nào.

⇒ Một kẻ đê tiện, bất lương, tàn nhẫn khi coi cái chết của ông nội là mở ra kỷ nguyên mới tươi sáng để chia chác và hưởng thụ.

• Cô Tuyết:
  • Nhân dịp tang gia để diện bộ y phục “ngây thơ”, vừa quảng cáo quần áo mới vừa gỡ lại danh dự đang bị thiên hạ hiểu nhầm là hư hỏng. Mục đích thông qua đám tang để thanh minh mình “chưa mất cả chữ trinh”.
  • Phảng phất một nỗi buồn lãng mạn nhưng không phải đau đớn, tiếc thương hay xa xót mà nhung nhớ nhân tình Xuân Tóc Đỏ.

⇒ Đứa cháu gái vô cảm, bất hiếu, hư hỏng, suy đồi đạo đức.

• Cậu Tú Tân:
  • Sướng điên lên vì đã sẵn sàng cái máy ảnh lâu nay để không.
  • Toại nguyện ước mơ chỉ huy các tài tử thi nhau bấm máy ảnh như dự triển lãm.

⇒ Người cháu đại bất hiếu, chạy theo thú vui cá nhân mà quên đạo lý làm người.

• Phán mọc sừng:
  • Thuê Xuân tố cáo sự hư hỏng của vợ trước đám đông dẫn đến cái chết của cụ tổ
  • Vợ ngoại tình nhưng không nhục nhã mà còn hãnh diện vì cho rằng đôi sừng đem đến cho hắn vài ngàn đồng

⇒ Vì lợi lộc mà đánh đổi nhân phẩm để trở thành kẻ tàn nhẫn, vô liêm sỉ, hạng đáng khinh.

• Bạn bè cụ cố Hồng:
  • Đại diện cho tầng lớp thượng lưu trong xã hội. Nhân có đám tang để đeo lên người đủ thứ huy hiệu. Điều mỉa mai nhất của những ông to bà lớn là đi sát linh cữu để có cơ hội xúc động khi nhìn thấu làn da trắng thập thò sau bộ áo ngây thơ của cô tuyết.
  • Giai thanh gái lịch đưa đám: Tụ họp tán tỉnh, bình phẩm, chê bai, ghen tuông, hẹn hò với vẻ mặt buồn rầu giả tạo

⇒ Đám ma khiến những người ngoài gia đình vụ lợi nhiều niềm vui khôn xiết. Dường như cái chết là một cuộc chia chác niềm hạnh phúc ở đời cho những người lố lăng, vô cảm trong một xã hội thu nhỏ.

⇒ Mỗi người đều có hạnh phúc riêng trong một đám tang. Niềm hạnh phúc kì dị này có sức lây lan rất rộng, rất sâu: từ trên xuống dưới, từ trong tang gia đến ngoài tang gia, từ gia chủ đến khách thăm viềng. Tất cả tạo nên bức chân dung biếm họa mà tâm điểm là sự lố lăng, kệch cỡm, vô sỉ của xã hội “chó đểu”, nửa mùa. Ngòi bút trào phúng sâu sắc cũng là tiếng nói thể hiện thái độ căm phẫn đối với xã hội đầy rẫy vô cảm, đê tiện.

c. Cảnh đưa đám

• Khung cảnh, âm thanh của đám tang:
  • Các loại kèn tây, kèn ta, kèn tàu thi nhau nổi lên
  • Có kiệu bát cống, lợn quay đi lọng
  • Có vòng hoa, câu đối…

⇒ Đám ma khoe sang, khoe giàu nhưng hổ lốn, nhố nhăng như một đám rước, đám hội.

• Khi đưa đám:
  • Điệp ngữ “đám cứ đi” nhấn mạnh sự tương phản giữa bề ngoài hào nhoáng và bên trong trống rỗng. Nó nhắc nhở người đọc đây là đám tang mất mát, thương đau chứ không phải hạnh phúc, viên mãn.
  • “Ai cũng làm bộ mặt nghiêm chỉnh” mà không mảy may xót xa. Sự giả dối, vô đạo, tàn nhẫn cứ thản nhiên hiện hữu và kéo dài vô tận.
• Khi hạ huyệt:
  • Cậu Tú Tân chứng tỏ tài năng không đúng chỗ.
  • Phán mọc sừng diễn trò đại bịp với tiếng khóc lạ kì, trơ trẽn và hành động dúi tiền cho Xuân như trả công khi hắn góp công giết chết người đang nằm trong quan tài để nặng thêm hầu bao.

III. Kết bài

• Có thể nói một trong những nét đặc sắc về nghệ thuật của chương sách là sự thể hiện đám đông ồn ào, láo nháo, lố lăng, nhặng xị. Dường như có khi ý thức vận dụng kỹ thuật điện ảnh, tác giả lùi ra thật xa.

• Mâu thuẫn tự trào được phóng đại lên đã diễn tả được xung quanh “hạnh phúc” của tang gia mà mỗi thành viên lại có hạnh phúc riêng, mỗi nhân vật lại có một mâu thuẫn trào phúng.