Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh (trích Vũ Trung tùy bút - Phạm Đình Hổ) - Bài 4

I. Tác giả, tác phẩm:

1. Tác giả (các em tham khảo phần giới thiệu về tác giả Phạm Đình Hổ trong SGK Ngữ văn 9 Tập 1).

2. Tác phẩm:

* Xuất xứ: Văn bản Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh được trích từ tác phẩm Vũ trung tùy bút – một tác phẩm đặc sắc của Phạm Đình Hổ gồm có 88 mẩu chuyện nhỏ.

* Thể loại: Văn bản Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh được viết theo thể loại tùy bút (ghi chép tùy hứng, tản mạn, không cần hệ thống, kết cấu gì).

* Bố cục: Văn bản có thể được chia làm 2 phần

Phần 1: từ đầu => “đó là triệu bất tường” : Nói về thói ăn chơi xa xỉ vô độ của chúa Trịnh Sâm.
Phần 2: còn lại : Sự nhũng nhiễu của bọn quan lại.

II. Hướng dẫn soạn bài:

Câu 1:

* Thói ăn chơi xa xỉ của chúa Trịnh và các quan lại hầu cận được miêu tả qua những chi tiết:

Xây dựng đền đài liên miên
Bọn nội thần bày trò lố lăng, tốn kém: giải trò mua bán, bài trí dàn nhạc khắp nơi
Thói ngao du vơ vét sản vật quý của dân
* Lời văn ghi chép sự việc của tác giả mang tính khách quan, không thể hiện quá nhiều, bởi những sự việc mà tác giả kể lại đã đủ bóc trần bản chất xã hội và cho người đọc thấy được thái độ của tác giả.

* Kết thúc đoạn văn miêu tả này, tác giả nói : “… kẻ thức giả đó biết là triệu bất tường”, đây chính là lời dự báo về một thảm họa ắt sẽ xảy ra nếu xã hội vẫn cứ hỗn loạn như thế này.

Câu 2:

* Bọn quan lại hầu cận trong phủ chúa đã nhũng nhiễu dân bằng những thủ đoạn: hành động vừa ăn cắp vừa la làng, người dân chỉ có 2 sự lựa chọn, một là bị cướp tới hai lần, hai là tự tay hủy bỏ của quý của mình => Điều này hết sức vô lí và bất công.

* Ý nghĩa đoạn cuối bài: “Nhà ta ở phường Hà Khẩu… cũng vì cớ ấy”, đây là đoạn văn tác giả đã kể lại sự việc diễn ra ngay tại gia đình mình để tăng sức thuyết phục cho những chi tiết mà ông đã ghi chép ở trên. Đồng thời, đoạn văn cũng bộc lộ thái độ bất bình, phẫn nộ, căm tức của tác giả.

Câu 3: Theo em, sự khác nhau giữa thể tùy bút và thể truyện là:

Thể truyện: thường phải có cốt truyện và nhân vật, có thể là thật hoặc do tác giả tưởng tượng. Nhân vật trong truyện được xây dựng qua ngoại hình, tính cách, tâm lí,… Truyện thường phản ánh hiện thực qua bức tranh mở rộng của đời sống qua những sự kiện, biến cố xảy ra trong cuộc đời của nhân vật.
Thể tùy bút: ghi chép tùy hứng, tản mạn những sự việc có thật, nhưng không theo một cốt truyện nào. Qua đó, người viết chú trọng bộc lộ thái độ, cảm xúc, suy tư, nhận thức, đánh giá của mình về con người và cuộc sống.44

Luyện tập:

Hiện thực nước ta dưới thời vua Lê – chúa Trịnh cuối thế kỉ XIII là thời kì chế độ phong kiến mục rỗng, thối nát. Vua chúa, quan lại lo ăn chơi hưởng lạc, cướp trắng trợn của cải dân chúng, không chăm lo đến kinh tế, không màng việc nước thế sự. Đời sống nhân dân loạn lạc đói kém, cơ cực vô cùng.