Câu 2

Câu hỏi: Thế nào là mối quan hệ thẩm mỹ? Nêu các đặc tính cơ bản của mối quan hệ thẩm mỹ?

Gợi ý trả lời:

Khái niệm:

• Mối quan hệ thẩm mỹ là mối quan hệ cụ thể về mặt thẩm mỹ của một chủ thể thẩm mỹ nào đó trước một đối tượng thẩm mỹ nhất định.
• Định nghĩa này biểu hiện những dấu hiệu loại biệt của mối quan hệ thẩm mỹ, trong sự đối chiếu với các mối quan hệ vật chất và tinh thần khác nhau trong xã hội.
• Mối quan hệ thẩm mỹ phải rất cụ thể về không gian và thời gian.

Đặc tính cơ bản:

• Tính tinh thần: mối quan hệ thẩm mỹ thuộc về đời sống tinh thần của con người. Một trong những dấu hiệu nổi bật của tính tinh thần này là ở chỗ thụ cảm cái thẩm mỹ ngoài đời sống và trong nghệ thuật trước tiên và chủ yếu dựa vào thị giác và thính giác. Nói thế không có nghĩa là các giác quan khác hoàn toàn không có ý nghĩa gì trong việc tạo lập mối quan hệ thẩm mỹ.
  • Vai trò của nhìn và nghe trong thưởng thức nghệ thuật quan trọng đến mức có nhà mỹ học đã dựa vào đó để phân chia nghệ thuật thành 3 loại hình:
    • Nghệ thuật thị giác (như hội họa, điêu khắc, kiến trúc…)
    • Nghệ thuật thính giác (như âm nhạc)
    • Nghệ thuật thính - thị giác (như sân khấu, điện ảnh…)
  • Trong lịch sử mỹ học, mối tương quan này được bộc lộ bằng mối quan hệ giữa cái có ích và cái đẹp. Có 3 khuynh hướng chính giải quyết như sau:
    • Đồng nhất giữa cái đẹp và cái có ích
    • Tách biệt giá trị thẩm mỹ với giá trị vật chất
    • Đặt cái có ích lên trên cái đẹp
• Tính xã hội của mối quan hệ thẩm mỹ chỉ càng chứng tỏ sự phong phú và phức tạp của đời sống thẩm mỹ có biểu hiện như sau:
  • Về đối tượng thẩm mỹ, phẩm chất và đặc tính của các hiện tượng thẩm mỹ được nâng cao và mở rộng nhờ gắn bó với các hoạt động xã hội, nhất là hoạt động thực tiễn của con người
  • Phía chủ thể:
    • Mối quan hệ thẩm mỹ có mang đặc tính giai cấp hay không?
    • Và nếu thừa nhận tính giai cấp của mối quan hệ thẩm mỹ thì liệu có cái đẹp chung được các giai cấp khác nhau cùng thừa nhận hay không?
    • Ta nên giải quyết vấn đề này như thế nào?
• Tính cảm tính là đặc tính nổi bật thể hiện rõ đặc trưng của mối quan hệ thẩm mỹ, khu biệt nó với những mối quan hệ chính trị, quan hệ đạo đức, quan hệ tôn giáo… Đặc tính này đồng thời được bộc lộ ở cả hai phía đối tượng thẩm mỹ và chủ đề thẩm mỹ.
  • Đối tượng thẩm mỹ phải là những hiện tượng toàn vẹn – cụ thể – cảm tính. Không thể xác lập được mối quan hệ thẩm mỹ một cách chung chung, trừu tượng.
  • Về phía chủ thể, giá trị thẩm mỹ được tiếp nhận một cách bao quát rộng rãi, không tập trung chỉ vào một thuộc tính hay phẩm chất nào đó của sự vật, hiện tượng hay quá trình ẩn chứa phẩm chất thẩm mỹ.
• Tính tình cảm là đặc tính cảm của mối quan hệ thẩm mỹ.