Bài văn bình luận câu tục ngữ "Ở hiền gặp lành" số 1

Trong kho tàng ca dao tục ngữ có nhiều câu ca dao, tục ngữ nói về quan hệ nhân – quả như: Gieo gió gặt bão; Gieo nhân nào, gặt quả ấy; Ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác... nhằm giáo dục, khuyên nhủ mọi người hãy hướng thiện, sống sao cho tốt đẹp; đồng thời cũng cảnh cáo những kẻ ích kỉ, độc ác, chỉ biết lợi mình, hại người.

Ở hiền gặp lành có nghĩa là nếu ta đối xử tử tế, nhân hậu, sẵn sàng giúp đỡ người khác một cách hết lòng, không vụ lợi... thì trước sau gì ta cũng được đền bù xứng đáng; những điều tốt đẹp sẽ đến với ta. Không nên hiểu đơn giản rằng làm ơn cho ai thì người đó sẽ trả ơn mình một cách sòng phẳng, theo kiểu thực dụng: Hòn bấc ném đi, hòn chì ném lại, hay Bánh ít đi, bánh quy lại. Nét đẹp trong đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam là: Làm ơn há dễ mong người trả ơn.

Thực tế cuộc sống cho thấy nhiều người ở hiền đã gặp lành. Ông bà, cha mẹ sống tử tế, nhân hậu thì con cháu cũng được hưởng phúc. Phúc ở đây không phải là những lợi ích vật chất do người khác đem lại, mình chỉ việc ngồi hưởng thụ mà phúc có thể là một quan niệm sống đúng đắn mang lại những kết quả có ích cho bản thân, gia đình và xã hội.

Có thể hiểu nghĩa của từ lành trong câu tục ngữ này là tử tế, tốt đẹp, may mắn. Nếu ta ăn ở (đối xử) với mọi người có nghĩa có tình (Như bát nước đầy, Bán anh em xa mua láng giềng gần, Hàng xóm tắt lửa tối đèn có nhau... ) thì mọi người cũng sẽ đối xử lại với ta như vậy.

Điều đáng bàn cãi, tranh luận là trong cuộc sống không phải lúc nào ở hiền cũng gặp lành, mà có khi trái ngược. Nhiều người tốt lại lâm vào hoàn cảnh nghèo khó, kém may mắn; còn những kẻ ích kỉ, độc ác thì lại sống đầy đủ, xa hoa. Phải chăng câu tục ngữ trên chỉ là liều thuốc an thần dành cho giai cấp bị trị trong xã hội cũ?!

Thật ra, những điều trái với quy luật nhân – quả thì ở thời nào cũng có. Mâu thuẫn ấy xuất phát từ thực tế là trong xã hội, những kẻ xấu vẫn tồn tại. Chúng liên kết với nhau tạo thành những thế lực hắc ám, tác oai tác quái, làm hại người lương thiện. Pháp luật nhiều khi trừng trị chúng chưa kịp thời hoặc chưa đến nơi đến chốn để bảo vệ quyền lợi của số đông người tốt, người hiền. Để cái thiện chiến thắng cái ác, cần phải có rất nhiều điều kiện và điều kiện đầu tiên là phải quyết tâm tiêu diệt cái xấu, cái ác; khuyến khích, cổ vũ cái đẹp, cái thiện từ trong mỗi con người, trong từng gia đình và toàn xã hội.

Chúng ta không nên hiểu ở hiền có nghĩa là nhẫn nhục chịu đựng, ngoảnh mặt làm ngơ trước cái xấu, cái ác; hay là hiền lành, tử tế, không làm hại ai (nghĩa hẹp) mà phải hiểu sâu hơn, rộng hơn: ở hiền là hướng tới điều tốt; tích cực chống lại cái xấu xa; là quan điểm sống: Mình vì mọi người, mọi người vì mình (Bác Hồ); là đoàn kết giúp đỡ nhau cùng lao động sáng tạo, làm ra của cải vật chất và tinh thần để không ngừng nâng cao đời sống.

Câu tục ngữ trên nằm trong hệ thống tục ngữ giáo dục con người hãy sống hướng thiện. Con người có lương thiện thì xã hội mới tốt đẹp. Để đạt được điều đó chúng ta phải tự tu dưỡng, rèn luyện tư tưởng, đạo đức trên cơ sở của lòng nhân ái và trách nhiệm công dân.

Nhận thức đúng đắn, rạch ròi về cái tốt, cái xấu, về đạo lí ở đời sẽ giúp chúng ta tự hoàn thiện nhân cách. Nhiều người tốt sẽ tạo nên sức mạnh đẩy lùi cái xấu. Chắc chắn rằng trong tương lai không xa, ý nghĩa của câu tục ngữ: Ở hiền gặp lành sẽ thành hiện thực.