Bài tham khảo số 7

Hoàng cầm tên thật là Bùi Tằng Việt, sinh năm 1922 trong một gia đình nho giáo ở Bắc Ninh. Quê hương Kinh Bắc cổ kính có truyền thống văn hóa nghệ thuật lâu đời và phong phú, tiêu biểu là dân ca quan họ, chắc chắn có ảnh hưởng rất lớn tới tâm hồn giàu xúc cảm của nhà thơ.

Bên kia sống Đuống in trong tập thơ cộng tên xuất bản năm 1956. Tác giả nhắc về trận giặc Pháp đánh chiếm phía Nam tỉnh Bắc Ninh khi mà ông đang công việc ở chiến khu Việt Bắc. 1 đêm tháng tư năm 1948, nghe tin quê hương bị giặc tàn phá, nhà thơ hết sức xúc động đã sáng tác nên bài thơ này và nó nhanh chóng được lưu truyền đa dạng trong cán bộ, đội viên ta.

Mỗi một khổ thơ trong bài thơ đều được khai mạc bằng hình ảnh dòng sông Đuống. chiếc thơ trước tiên mở ra tác phẩm là 1 tiếng gọi chứa lên trong khoảng sâu thẳm trái tim đau đớn của thi sĩ, song song cũng là một lời an ủi:

Em ơi buồn làm chi

Anh đưa em về sông Đuống

Ngày xưa cát trắng phẳng lì

Lời yên ủi đưa em về sông Đuống thực chất chỉ diễn ra trong hoài niệm của nhà thơ. Trong niềm hoài niệm ấy, hình ảnh trung tâm là con sông quê hương sở hữu bờ cát trắng phẳng lì chảy trong khoảng quá khứ bóng gió về hiện nay, hiện lên trong tâm khảm thi sĩ như 1 cái sáng óng ánh và trù phú hai bên bờ các màu xanh ngút ngàn của những bãi mía, nương dâu:

Sông Đuống trôi đi

Một dòng lấp lánh

Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kì

Dáng nằm nghiêng nghiêng của loại sông Đuống là một phát hiện, 1 sáng tạo độc đáo của Hoàng Cầm. xúc cảm mãnh liệt cùng trí hình dung phong phú đã giúp thi sĩ sáng tạo ra một hình ảnh thơ độc đáo đầy ấn tượng, làm đảo lộn cả không gian và thời kì, khiếp sợ hoài tâm não người đọc.

Cảm hứng chủ đạo trong đoạn thứ nhất là nỗi đau, sự nhớ tiếc, xót xa, căm giận trước cảnh tượng quê hương thanh bình, đông vui, tươi đẹp bị giặc chiếm đóng. Vùng quê Kinh Bắc, trong hoài niệm, được gợi lên bởi hương lúa nếp thơm nồng, tượng trưng của cuộc sống sung túc, và tranh Đông Hồ, biểu tượng của đời sống tinh thần lành mạnh.

Bên kia sông Đuống

Quê hương ta lúa nếp thơm nồng

Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong

Vẻ đẹp quê hương bừng sáng lên rồi bị ngập chìm trong khói lửa chiến tranh. thi sĩ thể hiện thật xúc động các cảnh tan tác chia lìa của quê hương lúc quân giặc tới: ngun ngút lửa hung tàn, ruộng khô, nhà cháy, con người chia li, cả loài vật cũng vì thế tan tác:

Mẹ con đàn lợn âm dương

Chia lìa đôi ngả

Đám cưới chuột đang tưng bừng rộn rã

Bây giờ tan tác về đâu

Mượn hình ảnh trong tranh để mô tả cảnh tượng thật ngoài đời, thi sĩ đã lay động sâu xa tình cảm của các con người vốn gắn bó máu giết mổ mang truyền thống văn hóa hàng ngàn đời của quê hương Kinh Bắc. thế mà giấc mộng bình yên ổn mấy trăm năm đó giờ đây vỡ lẽ.

Những nàng môi cắn chỉ quết trầu

Những cụ già phơ phơ tóc trắng

Những em sột soạt quần nâu

Bây giờ đi đâu về đâu

những con người mang 1 phần linh hồn của quê hương xứ sở ấy giờ đây phát triển thành trơ trọi, tan tác. Chỉ còn tiếng chuông chùa văng vẳng trong khoảng thuở bình lặng xa xưa vọng về càng khiến cho tăng thêm sự hoang vắng của quê hương như tiếng than vãn tiếc nuối một thời êm ấm.

Trong tâm trí thi sĩ, hình ảnh các cô gái Kinh Bắc dăng tơ dệt lụa, kinh doanh tần tảo hiện lên với các nét xinh tươi, dịu dàng, duyên dáng và biết bao tình tứ.

Ai về bên kia sông Đuống

Có nhớ từng khuôn mặt búp sen

Những cô hàng xén răng đen

Cười như mùa thu tỏa nắng

Kinh Bắc vốn là đất lành giờ đây bỗng hóa thành đất dữ. không những con người không sống được yên mặc cả những cánh cò cũng tớn tác, hốt hoảng không chốn nương thân.

Có con cò trắng bay vùn vụt

Lướt ngang dòng sông Đuống về đâu

Mẹ ta lòng đói dạ sầu

Đường trơn mưa lạnh mái đầu bạc phơ

Hình ảnh cánh cò lồng vào hình ảnh người mẹ, nhưng không hề là cánh cò bay lả bay la của thời bình nữa mà là cánh cò hốt hoảng chạy trốn đạn bom, soi bóng trên lưng người mẹ run rẩy, bước phải chăng bước cao trên phố suôn sẻ mưa lạnh.

Phần còn lại của bài thơ diễn tả cảnh quân nhân trở về và quần chúng vùng lên đương đầu tấn công 1 cách thức chủ động vào quân thù. Giọng thơ chuyển từ tiếc nuối, xót thương sang uất hận, căm thù. một khung cảnh mùa xuân chan chứa niềm vui và ánh sáng lại trở về sở hữu vùng quê Kinh Bắc.

Bên kia sông Đuống là tiếng lòng tri ân sâu nặng của Hoàng cầm, ông viết tác phẩm như trả một món nợ tình nghĩa cho quê hương, bài thơ là các nhịp cảm xúc lúc sục sôi trào dâng. Bài thơ chỉ viết về một vùng quê rất riêng, quê hương Kinh Bắc nhưng vẫn với thể khơi dậy trong trái tim hàng triệu người Việt Nam ái tình nước Việt muôn thuở.