Bài tham khảo số 7
Câu 1 (trang 29 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
* Quan điểm sáng tác văn học nghệ thuật của Hồ chí Minh:
- Bác coi văn nghệ là vũ khí chiến đấu phục vụ sự nghiệp Cách Mạng.
- Chú trọng tính chân thật và tinh thần dân tộc văn chương.
- Nhà văn phải miêu tả cho hay, cho chân thật, hùng hồn, hiện thực phong phú của đời sống và phải giữ tình cảm chân thật.
+ Nhà văn phải có ý thức đề cao tinh thần, cốt cách trong dân tộc mình.
+ Nhà văn phải tìm tòi sáng tạo.
- Chú trọng đến mục đích, đối tượng tiếp nhận để lựa chọn nội dung và hình thức thể hiện tạo ra tính đa dạng, phong phú, hiệu quả cao.
=> Quan điểm sáng tác trên đã chi phối đặc điểm sự nghiệp văn học của Bác có tư tưởng sâu sắc, có hình thức biểu hiện sinh động, đa dạng.
Câu 2 (trang 29 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
Những nét khái quát về di sản văn học của Hồ Chí Minh:
* Văn chính luận:
- Ngôn ngữ: viết bằng tiếng Pháp và tiếng Việt.
- Tác phẩm chính: Bản án chế độ thực dân Pháp (1925), Tuyên ngôn độc lập (1945), Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (1946), Không có gì quý hơn độc lập tự do (1966)…
- Đặc điểm chính:
+ Lên án chính sách tàn bạo của chế độ thực dân Pháp đối với thuộc địa.
+ Cổ vũ lòng yêu nước của nhân dân ta trong những thời khắc lịch sử trọng đại.
+ Văn chính luận Hồ Chí Minh thể hiện lí trí sáng suốt, trí tuệ sắc sảo, lời văn chặt chẽ.
* Truyện và kí:
- Ngôn ngữ: viết bằng tiếng Pháp và tiếng Việt.
- Tác phẩm chính: Pari (1922), Lời than vãn của bà Trưng Trắc (1922), Con người biết mùi hun khói (1922), Vi hành (1923), Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (1925), Nhật kí chìm tàu (1931), Vừa đi đường vừa kể chuyện (1963)…
- Đặc điểm chính:
+ Tố cáo tội ác của bọn thực dân và phong kiến.
+ Đề cao những tấm gương yêu nước bằng bút pháp hiện đại.
+ Nghệ thuật trần thuật linh hoạt, tình huống độc đáo, hình tượng sinh động.
* Thơ ca:
- Ngôn ngữ: viết bằng chữ Hán và chữ quốc ngữ.
- Tác phẩm chính: Nhật kí trong tù (viết trong thời gian bị giam cầm trong nhà lao Tưởng Giới Thạch từ 1942-1943), chùm thơ viết ở Việt Bắc từ 1941-1945.
- Đặc điểm chính:
+ Thơ tuyên truyền cách mạng dễ thuộc, dễ nhớ đi vào lòng người.
+ Thơ nghệ thuật vừa cổ điển vừa hiện đại thể hiện bức chân dung tinh thần tự họa tuyệt đẹp của Người.
Câu 3 (trang 29 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
Phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh: vừa thống nhất vừa đa dạng.
- Thống nhất:
+ Thống nhất về mục đích sáng tác, quan điểm sáng tác, nguyên tắc sáng tác.
+ Thống nhất về cách viết ngắn gọn, trong sáng, giản dị, sử dụng linh hoạt các thủ pháp và bút pháp nghệ thuật.
- Đa dạng:
+ Văn chính luận: ngắn gọn súc tích, lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng chứng thuyết phục, giàu tính luận chiến, kết hợp nhuần nhuyễn mạch luận lí với mạch cảm xúc, giọng điệu uyển chuyển.
+ Truyện và kí hiện đại, giàu tính chiến đấu, nghệ thuật trào phúng sắc bén, nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng thâm thúy, sâu cay.
+ Thơ ca: thơ tuyên truyền cách mạng mộc mạc, giản dị, dễ nhớ, dễ thuộc; thơ nghệ thuật kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển với yếu tố hiện đại, cô đọng, súc tích.
Luyện tập
Câu 1 (trang 29 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
Phân tích bài thơ Chiều tối (Mộ) trong tập Nhật kí trong tù để làm rõ sự hòa hợp độc đáo giữa bút pháp cổ điển và bút pháp hiện đại của thơ Hồ Chí Minh.
- Màu sắc cổ điển thể hiện ở các phương diện:
+ Thể thơ: tứ tuyệt Đường luật
+ Hình ảnh: cánh chim, chòm mây (câu 1 và 2) là những hình ảnh quen thuộc trong thơ cổ
+ Thời điểm: chiều tà, hoàng hôn xuống
+ Tâm trạng: bâng khuâng, cô đơn trên con đường xa, nỗi buồn xa xứ. Tất cả các hình ảnh, cảm xúc trên đều mang đậm phong vị cổ điển trong Đường thi.
- Màu sắc hiện đại thể hiện ở các phương diện sau:
+ Hình tượng trữ tình: con người đầy sức xuân mải mê lao động để cải tạo và xây dựng cuộc sống hạnh phúc cho mình. Con người là trung tâm của bức tranh, vượt lên hoàn cảnh.
+ Âm điệu: ấm áp, sôi nổi, tin tưởng.
+ Hình ảnh: bếp lửa hồng xoá đi tất cả sự âm u, lạnh lẽo (2 câu sau).
+ Tâm trạng tác giả: hào hứng, hướng về sự sống trong tương lai vào ánh sáng.
- Chỉ ra sự hài hoà hai bút pháp đó hoà hợp với nhau trong bài thơ như thế nào?
Câu 2 (trang 29 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
Bài học:
- Tình thương con người là lớn lao và cao cả, lòng nhân đạo là đức tính cao đẹp nhất của Bác Hồ. Tình cảm này vừa cụ thể, vừa bao la, vừa ở nhận thức vừa ở hành động.
- Thơ Bác là sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố: cổ diện và hiện đại. – Một tâm hồn nhảy cảm và dễ rung động trước tạo vật và ung người.
- “Thân thể ở trong lao, tinh thần ở ngoài lao”
- “Đại nhân, đại trí, đại dũng”.
