Bài tham khảo số 4
Mỗi bình minh, khi đi ngang các công viên chúng ta thường thấy những người đi tập thể dục đa phần là các cụ hưu trí , những quý bà cần lấy lại vóc dáng hoặc các quý ông bị bác sĩ khuyến cáo phải tập thể dục để giảm thể tích bụng bia. Những thanh niên, thiếu niên và thiếu nhi nếu xuất hiện trong bối cảnh đó đều trở thành của hiếm!
Chúng ta đang góp phần biến trẻ em trở thành những chú gà công nghiệp. Vì sao lại thế nhỉ? Thành phần được xem như là tương lai của đất nước, nắm giữ vận mệnh dân tộc đang ở đâu trong lúc ông bà cha mẹ họ đang rèn luyện thể lực? Xin thưa chúng đang ngủ! Vâng, chúng phải ngủ vì đêm qua chúng đã thức rất khuya để làm hết bài tập của thầy cô giáo cho mà thường thì chả bao giờ là hết cả vì chúng có những 12 đến 14 môn học trong 1 tuần lễ!
Chúng phải ngủ vì chúng đã vất vả cực nhọc còn hơn cả cha mẹ chúng. Bởi chúng sau khi học ở trường 9 tiết xong lại lao đầu đến trung tâm để học thêm 4 tiết nữa! Về Nhà, ăn vội tắm vội, chúng lại bò ra bàn học để tiếp tục hoàn thành bài vở của 9 tiết học ngày mai!
Điều đó tất cả chúng ta đều biết! Tất cả chúng ta đều cảm thấy rất xót xa nhưng chúng ta chỉ biết chấp nhận và bù đắp cho bọn trẻ bằng ăn uống và yêu chiều chúng, không để chúng đụng tay vào việc nhà, chỉ tập trung cho việc học.
Một thế hệ gà công nghiệp không có đủ kỹ năng sống đã và đang hình thành. Chúng là hệ quả tất yếu của một hệ thống khép kín của giáo dục ở nhà trường và gia đình mà chúng ta, những người làm cha làm mẹ cũng đang tiếp tay làm què quặt những kỹ năng mà một đứa trẻ cần có để hội nhập cuộc sống. Điều đó thật tệ hại! và càng tệ hơn nữa khi bọn trẻ lại còn đang mất thời gian cho những môn học mà hiệu quả và tính ứng dụng của nó rất mơ hồ.
Một trong những môn học đó chính là học nghề ở phổ thông.………
Các quốc gia mạnh về Giáo dục đã dạy nghề thế nào?………
Chúng ta khoan bàn về cách chúng ta dạy nghề và cách các em học nghề thế nào. Chúng ta hãy nhìn sơ qua về cách người Úc dạy nghề.
Hầu hết học sinh của Úc được học nghề. Việc học này xét trên tiêu chí đúng sở trường, nguyện vọng và hoàn cảnh của trẻ. Học nghề chỉ diễn ra sau khi trẻ học lớp 10. Đến thời điểm này các em sẽ có những hướng lựa chọn sau:
Xong lớp 10, các em có thể học nghề để đi làm luôn. Chương trình này gọi là vocational hoặc work training programs, chia làm các trình độ từ Certificate I, II và III. Nếu chưa có nhu cầu đi làm thì học sinh sẽ tiếp tục học tiếp lên lớp 11 và khi hết Lớp 11, học sinh có thể chọn: hoặc học khóa Foundation course 1 năm để học dự bị đại học; hoặc vào khóa học nghề ở bậc Certificate IV. Nếu vẫn chưa muốn đi làm vào sau năm học 11 thì các em học tiếp hết lớp 12, các em sẽ có nhiều lựa chọn hơn: hoặc chương trình Foundation dự bị đại học 1 năm; hoặc khóa học nghề Certificate IV như trên.
Ngoài ra, các học sinh khá giỏi còn có thể vào thẳng năm nhất bậc đại học hoặc theo khóa học nghề trình độ Diploma. Hệ học nghề được giảng dạy tại các trường cao đẳng công lập và trường cao đẳng tư thục. Các khóa học tại trường cao đẳng rất đa dạng: từ các khóa tiếng Anh, các khóa học nghề đến dự bị đại học hay đại học trình độ cử nhân. Nếu hoàn tất khóa Diploma, sinh viên có thể chuyển tiếp lên năm thứ hai của một trường đại học có công nhận khóa học Diploma đó. Hoàn tất khóa học này các em sẽ chuyển tiếp lên năm 3 đại học. Sau đại học vẫn có những khóa học nghề với các chứng chỉ nghề như Vocational Graduate Certificate và bằng Diploma nghề sau đại học Vocational Graduate Diploma.
Như vậy, việc liên thông lên đại học trở nên dễ dàng từ các khóa học nghề trình độ Diploma và Advanced Diploma, song song với các khóa nghề này có các khóa học tiếng Anh và các khóa học dự bị đại học nên các trường cao đẳng cũng là một con đường dẫn vào đại học. Cũng dễ thấy Giáo dục ở Úc chú trọng đến việc học nghề như thế nào. Bất kể là học sinh đang học lớp 10, 11 ,12 , cao đẳng hay đại học năm 1,2 3 đều có ngã rẽ để các em đi làm sau khi học nghề. Học nghề được đào tạo bài bản và chuyên sâu , có nhiều cấp độ cho các ngành nghề khác nhau. Vì thế với cách dạy nghề như thế sẽ có “sản phẩm” là những người thợ, người kỹ sư vô cùng lành nghề. Bằng nghề ở đây dùng để đánh giá năng lực lao động của sinh viên và cũng là điều kiện để tiếp tục học lên cao. Có thể kết luận học nghề ở đây là để làm nghề.
Còn ở ta thì sao?
Sự thật về dạy nghề ở bậc phổ thông tại Việt Nam. Một học sinh khi lên tới lớp 7 hoặc 8 được yêu cầu học nghề chỉ để được cộng thêm điểm vào kỳ thi vào lớp 10. (Ngày xưa là cộng vào điểm thi tốt nghiệp lớp 9). Cấp 3 thì học sinh lớp 11 để cộng điểm thi tốt nghiệp lớp 12. Không cần biết nghề các em học có giúp cho các em kiếm sống được hay không, bởi vì người ta thường tư vấn cho các em học những nghề mà các em dễ đạt loại giỏi để kiếm điểm. Khi đạt loại giỏi, các em sẽ được cộng thêm 1,5 điểm. Loại khá cộng 1 điểm và trung bình là nửa điểm. Bằng nghề ở đây dùng để xét cộng điểm vào một kỳ thi .Hoàn toàn không đánh giá được năng lực của học sinh sinh viên cũng như không phải là điều kiện để học lên cao. Vì thế bằng nghề phổ thông chỉ có giá trị trong một thời điểm rất ngắn và không có tính liên thông. Như vậy, học nghề ở ta không để làm nghề mà để kiếm điểm!
Điều này hoàn toàn trái với quy luật khi mà học thứ này để lấy điểm cho thứ khác. Mục tiêu của việc Học nghề đã lệch lạc ngay từ ban đầu vì điểm số và thi cử vẫn còn là nỗi ám ảnh quá lớn với Giáo dục. Vì lệch lạc mục tiêu nên dẫn đến thực hiện cũng trở nên dị dạng.
Để có được những điểm cộng đó các em phải trả giá bằng 1 năm ròng rã , mỗi tuần một buổi đến các Trung tâm Kỹ thuật Hướng nghiệp để học. Bi hài kịch cho các em nam khi phải học nấu ăn cắm hoa thêu thùa hoặc các em nữ học điện, học nhiếp ảnh…
Để dễ theo dõi, giáo viên chủ nhiệm thường cho cả lớp của mình học chung 1 môn học và ai cũng tranh nhau chọn môn mà dễ kiếm điểm nhất cho học sinh của mình đó là nghề nấu ăn. Nếu không xin vào được lớp đó thì các lớp tin học, điện hay nhiếp ảnh mới được ngó tới bởi rất khó đạt loại giỏi.
Tâm lý các em nghĩ học nghề là môn bên ngoài trường học nên các em đi học như đi chơi , giáo viên dạy nghề vô cùng vất vả để quản lý và dạy dỗ. Các em học thứ mà người khác chọn cho mình, không phải là môn các em yêu thích nên việc học hết sức qua loa và hình thức. Mặc cho giáo viên nghề rất tận tâm và vất vả, các em đi học trong tâm thế bị động nên chất lượng học tập rất kém vì thế sau khi thi nghề xong thì các em chẳng còn lưu lại chút kỹ năng nào. Như vậy học nghề nhưng không thể làm nghề!
Quan điểm của các bậc cha mẹ ở Việt Nam là luôn muốn con mình làm Thầy chứ chẳng hề muốn con làm thợ. Do đó chẳng mấy ai trông mong con học nghề ở tuổi đó xong là sẽ dùng chính nghề đó để kiếm sống. Vì thế, học nghề nhưng không được làm nghề! Chưa hết! Một buổi học là 2 tiếng. Có lớp từ 7h30 đến 9h30, có lớp từ 9h30 tới 11h30 nên phụ huynh lại nháo nhào phân công nhau đưa đón con vào cái giờ trái khoáy bất thường đó. Tôi từng chứng kiến có những em vì cha mẹ đùn đẩy đón hoặc quên đón khiến em bị trễ học buổi chiều. Nhìn cô bé mặc đồng phục đứng nắng mếu máo vì trễ học ở trường do cha mẹ quên đón mà xót ruột làm sao!
Tôi cũng là người trong cuộc khi có con trai đến tuổi học nghề và vì mục tiêu chỉ là kiếm điểm cộng nên tôi đã chấp nhận cho cháu học nấu ăn. Kết quả cháu đạt loại giỏi nhưng về nhà cháu không thể làm bất kỳ món ăn nào cho dù là đơn giản.
Nhiều năm qua, tôi chưa thấy bất kỳ một học sinh nào kiếm sống được bằng cái nghề mà các em đã đổ mồ hôi sôi nước mắt để học suốt một năm trời đó. Tất cả chỉ vì cái vòng luẩn quẩn: học để kiếm điểm chứ không phải để ra làm nghề. Và học môn dễ học dễ thi chứ không phải học môn các em có sở trường hay năng khiếu. Chưa nói tới các khóa dạy nghề ở cấp II không hề liên thông hay tiếp nối các khóa nghề ở cấp III khiến lãng phí sức lực của xã hội rất lớn. Vì thế học xong các em chẳng mấy ai mặn mòi đi làm bằng cái nghề mà các em đã học ở phổ thông vì không đủ trình độ tay nghề và chứng chỉ ấy chỉ có giá trị để cộng điểm tốt nghiệp hoặc chuyển cấp.
Vậy, học nghề nhưng không muốn làm nghề!
Chúng ta đang làm gì suốt những năm qua? Tất cả giáo viên đều biết, tất cả phụ huynh đều biết. Vậy tất cả chúng ta đang đồng lõa với việc hình thức hóa học nghề, với việc đánh cắp thời gian của các em và với việc biến các em trở thành một con rối làm những việc hết sức vô nghĩa!
Một năm học nghề, 9 tháng học nghề, 36 tuần học nghề, 72 giờ học nghề cho các em được điều gì? nửa điểm, một điểm, một điểm rưỡi đó có đắt quá không so với thời gian đã mất đi? Nếu dùng thời gian đó cho việc các em học bơi lội sẽ có rất nhiều trẻ không phải chết đuối. Nếu dùng thời gian đó cho các em chạy nhảy phơi nắng thì sẽ có thêm nhiều học sinh cao lớn hơn, ít cận thị hơn. Nếu dùng thời gian đó cho các em tham gia hoạt động xã hội thì sẽ có thêm nhiều trái tim nhân ái. Nếu dùng thời gian đó cho các em đi biển, đi rừng thì sẽ có thêm nhiều người yêu thiên nhiên, yêu môi trường …
Có cả hàng nghìn thứ mà một đứa trẻ cần được nhận, cần được trau dồi. Thế nhưng người lớn chúng ta lại chỉ loanh quanh với bệnh thành tích, bệnh hình thức. Chính chúng ta đã góp phần tạo nên một thế hệ trẻ kém năng động, lười sáng tạo và không đủ kỹ năng của một công dân của thế kỷ 21. Ai là người dám bước ra khỏi cái guồng ấy để cho con mình có một nền giáo dục toàn diện cả về trí lực lẫn thể lực? Chẳng lẽ chỉ có những học sinh có cha mẹ khá giả mới được hấp thụ một nền giáo dục có thể phát huy sức mạnh của cá nhân trẻ?
Có một câu ngạn ngữ: ”Con cái chính là cánh tay nối dài ước mơ của cha mẹ “ Và thế là ba mẹ không làm được bác sĩ thì ép con phải học giỏi để thi y. Ông bố không trở thành chủ doanh nghiệp được thì bắt con phải thi vào kinh tế. Trong khi đứa bé thì sức học chỉ trung bình nhưng lại có thiên hướng về nghệ thuật. Bi kịch suốt cuộc đời nếu một người đi lạc sang nghề mà họ không phù hợp và họ sẽ vĩnh viễn không bao giờ tìm thấy hạnh phúc khi lao động.
Khi còn trẻ ắt hẳn nhiều bạn đã từng rất khổ sở mỗi khi nghe cha mẹ mắng: “Thằng A sao toàn 9,10 điểm mà mày chỉ thế này thôi vậy? Tao có để mày thiếu cái gì đâu?” Bạn cũng muốn con mình khổ sở như bạn khi bị ép phải giỏi tất cả mọi thứ giống như ngày xưa cha mẹ bạn mong muốn không?
Xin đừng bắt trẻ sống như chúng ta muốn! Xin đừng đòi hỏi trẻ có những thứ chúng không thể có. Xin đừng nghĩ rằng chỉ có trở thành kỹ sư, bác sĩ thì cuộc đời của chúng mới tốt nhất. Hãy để trẻ làm những điều mà chúng cảm thấy hạnh phúc. Hãy giúp trẻ phát hiện đam mê và năng khiếu, giúp trẻ tự định hướng nghề nghiệp chứ đừng bắt chúng thực hiện ước mơ của chúng ta nữa.
