Bài tham khảo số 10
Nhắc tới thơ văn trong kháng chiến, chúng ta không thể không nhắc tới những nhà văn nhà thơ như Tố Hữu, Nguyễn Quang Sáng, Nguyễn Thi, … và có lẽ chúng ta không thể nào không nhắc tới nhà thơ Quang Dũng. Ông là nhà thơ tiêu biểu trong giai đoạn văn học thời kì đầu kháng chiến chống Pháp. Tác phẩm đặc sắc và gây ấn tượng nhất của ông là bài thơ Tây Tiến viết năm 1948. Bài thơ đã làm nổi bật lên một hồn thơ lãng mạn, sâu lắng, thấm đượm nghĩa tình, tinh thần dân tộc của Quang Dũng, đặc biệt đoạn thơ cuối của bài thơ đã gói gọn cảm xúc bao trùm toàn bộ bài thơ, đó là nỗi nhớ cùng lời thề gắn bó với Tây Tiền và miền Tây Bắc Bộ.
“Tây Tiến người đi không hẹn ước
Đường lên thăm thẳm một chia phôi
Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy
Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.”
Tây Tiến là tên của một đoàn quân với đa số là những chàng trai sinh viên Hà thành, được thành lập đầu năm 1947. Quang Dũng tham gia đoàn quân Tây Tiến với chức vụ đại đội trưởng. Đoàn quân có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào bảo vệ biên giới Việt – Lào, địa bàn hoạt động suốt miền núi Tây Bắc từ Châu Mai, Châu Mộc sang Sầm Nứa cho tới miền Tây Thanh Hoá. Cuối năm 1948 Quang Dũng ông rời khỏi binh đoàn Tây Tiến, khi dự hội nghị toàn quân ở Phù Lưu Chanh tác giả nhớ lại những kỉ niệm kháng chiến cùng đồng đội ở đơn vị cũ viết nên bài thơ Nhớ Tây Tiến. Sau này bài thơ được đổi tên thành Tây Tiến. Đoạn thơ cuối đã thể hiện tấm lòng tha thiết của nhà thơ dành cho Tây Tiến.
Hai câu thơ đầu, nhà thơ Quang Dũng đã thể hiện quyết tâm, lí tưởng chiến đấu cao đẹp và phẩm chất anh hùng của những người lính trong binh đoàn Tây Tiến. “Người đi không hẹn ước”, người lính Tây Tiến ra đi chiến đấu không một lời hới ngày trở về. Đó là tinh thần chiến đấu tự nguyện, quả cảm, quên mình vì nước “Ra chiến trường chẳng tiếc đời xanh”. Lí tưởng cứu nước, tinh thần xả thân ấy thật đẹp đẽ, thiêng liêng biết bao. “Đường lên thăm thẳm một chia phôi”, ý thơ làm ta hình dung mỗi bước hành quân lên cao, đèo dốc và những bản làng mù sương lùi dần ra phía sau. Hoàn cảnh chiến đấu khắc nghiệt, thiếu thốn, gian khổ nên hành trình chiến đấu là nối tiếp hy sinh, càng khó hi vọng trở về. Giai đoạn đầu kháng chiến chống Pháp, tình thế cam go, căng thẳng thêm điều kiện sinh hoạt khó khăn, những bộ đội cụ Hồ ra trận chiến đấu với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”. Cách dùng từ “không hẹn ước”, “một chia phôi” hồn hậu cùng giọng thơ êm ái, nhẹ nhàng giúp cho câu thơ về đức hi sinh không gieo vào lòng người đọc sự bi quan mà là niềm lạc quan, hi vọng, mang đậm chất lãng mạn.
Đến hai câu thơ cuối là lời thề sắt son của người lính, tâm hồn và tình cảm của họ vẫn luôn gắn bó với con người, thiên nhiên vùng Tây Bắc. “Mùa xuân ấy” được nói đến ở đât có thể là mùa xuân năm 1947 khi binh đoàn Tây Tiến được thành lập, thời điểm lịch sử khóa khăn gian khổ mà lãng mạn hào hùng, cũng có thể là mùa xuân sáng lạn của đất nước khi hòa bình. Nhớ mùa xuân là nhớ đồng đội, nhớ những kỉ niệm cùng đồng đội chia ngọt sẻ bùi, vượt qua khó khăn, cùng đấu tránh bảo vệ Tổ quốc, nhớ thiên nhiên núi rừng và con người Tây Bắc gần gũi, thân thương. “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi” lời thề gắn bó máu thịt với đoàn quân Tây Tiến và miền Tây. Nhà thơ dành trọn tất cả trái tim cho Tây Tiến, cho Sầm Nứa. “Chẳng” cách nói dứt khoát, dường như với Quang Dũng, ai đã từng có một thời Tây Tiến thì dù có đi đâu, đến chân trời nào, hồn vẫn gửi về nơi đó, vẫn quấn quyện với từng ngọn núi, từng bản làng thấp thoáng trong màn mưa xa khơi. Những người lính dẫu hi sinh nhưng vẫn mang nguyện ước thật đẹp, hòa vào khí thiêng sông núi để mãi bảo vệ cho tổ quốc, non sông. Nhịp thơ chậm rãi, giọng điệu trữ tình nhưng vẫn toát lên vẻ hào hùng.
Rõ ràng, đoạn thơ cuối đã diễn tả cách thật cô đọng bao tình cảm nhớ thương mà các chiến sĩ Tây Tiến dành cho mảnh đất mình từng đi qua, từng sống, từng chiến đấu vì lý tưởng cao đẹp cùng tình đồng đội đồng chí của người lính Tây Tiến và cũng là của Quang Dũng. Ta thầm cảm ơn những anh hùng ấy vì đã chiến đấu ngoan cường, đem về cho đất nước nền độc lập như ngày hôm nay. Bút pháp lãng mạn mang đậm phong cách thơ của Quang Dũng, mang lại nhiều giá trị cho tác phẩm giúp Tây Tiến xứng đáng là một trong những bài thơ trữ tình hay nhất thời kì kháng chiến.
