Bài soạn "Trích diễm thi tập" số 6

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả:

Hoàng Đức Lương: ( chưa rõ năm sinh, năm mất) quê Văn Giang, Hưng Yên, trú tại Gia Lâm - Hà Nội, đỗ Tiến sĩ năm 1478.

2. Tác phẩm:

Hoàn cảnh ra đời: Bài tựa sách "Trích diễm thi tập" của Hoàng Đức Lương ra đời sau cuộc kháng chiến chống giặc Minh. Kẻ thù muốn huỷ diệt nền văn hoá của dân tộc ta, đồng hoá nhân dân ta. Trong bối cảnh ấy, công việc sưu tầm thơ văn của Hoàng Đức Lương có một ý nghĩa rất lớn.
Nội dung: Tựa "Trích diễm thi tập" là một bài tựa hay bởi sự kết hợp giữa việc trình bày, sự biểu cảm và lập luận chặt chẽ. Tác giả đã nhấn mạnh bốn nguyên nhân chủ quan (ít người am hiểu; danh sĩ bận rộn; thiếu người tâm huyết; chưa có lệnh vua...) và nguyên nhân khách quan (thời gian và bình học). Từ đó, tác giả nêu động cơ và quá trình hoàn thành bộ sách thể hiện niềm tự hào, sự trân trọng, ý nghĩa bảo tồn di sản văn học dân tộc.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 30 sgk Ngữ Văn 10 tập 2

Theo Hoàng Đức Lương, có những nguyên nhân nào khiến sáng tác thơ văn của người xưa không lưu truyền đầy đủ cho đời sau? Cho biết nghệ thuật lập luận của tác giả.

Bài làm:
Lí do khiến thơ văn không lưu truyền hết ở đời sau:
Ít người am hiểu về thơ ca ngoài những thi sĩ
Người có học thì bận rộn chốn quan trường hoặc lận đận trong khoa cử, ít để ý đến thơ ca
Có người quan tâm đến thơ ca nhưng không đủ năng lực và kiên trì
Triều đình chưa quan tâm.
Thời gian và binh hoả có sức huỷ hoại ghê sớm, tác giả xót xa trước thực trạng đau lòng.
Nghệ thuật lập luận:
Nghệ thuật liên tưởng, so sánh thơ văn như khoái trá, gấm vóc, sắc đẹp ngoài sắc đẹp...
Phương pháp lập luận quy nạp.
Dùng câu hỏi tu từ: làm sao giữ mãi... được mà không...
Lập luận chặt chẽ, chất trữ tình kết hợp với lập luận

Câu 2: Trang 30 sgk Ngữ Văn 10 tập 2
Hoàng Đức Lương đã làm gì để sưu tầm thơ văn của tiên nhân?
Bài làm:
Hoàng Đức Lương đã sưu tầm thơ của tiền nhân bằng cách:
"Tìm quanh hỏi khắp" để sưu tầm thơ ca của nhữnơ người đi trước.
"thu lượm thêm thơ của các vị hiện đang làm quan trong triều".
Sau đó ông biên soạn, chọn ra những tác phẩm hay.
Sau đó đặt tên sách là Trích diễm, gồm 6 quyển. Đây là công việc đòi hỏi tốn nhiều thời gian, công sức, người không tâm huyết sẽ không làm được.

Câu 3: Trang 30 sgk Ngữ văn 10 tập 2
Điều gì thôi thúc Hoàng Đức Lương vượt khó khăn để biên soạn tuyển tập thơ này? Anh (chị) có cảm nghĩ gì vế công việc sưu tầm, biên soạn thơ văn do ông tiến hành?
Bài làm:
Niềm thôi thúc tác giả vượt qua khó khăn để biên soạn tuyển tập thơ này là:
Thực trạng tình hình sách vở về thơ ca Việt Nam rất hiếm "Không khảo cứu vào đâu được". Người học làm thơ phư Hoàng Đức Lương "chỉ trông vào thơ bách gia đời nhà Đường".
Nhu cầu bức thiết phải biên soạn sách 'Trích diễm thi tập” bởi vì "một nước văn hiến, xây dựng đã mấy trâm năm, chẳng lẽ không có quyển sách nào có thể làm căn bản".
Niềm tự hào về văn hiến dân tộc.
Ý thức trách nhiệm trước di sản văn học của cha ông bị thất lạc.
Tinh thần độc lập, tự chủ, ý chí tự cường trong văn học.

Câu 4: Trang 30 sgk Ngữ Văn 10 tập 2
Anh (chị) cho biết một ý kiến xuất hiện trước "Trích diễm thi tập" nói về văn hiến dân tộc.
Bài làm:
Trước Hoàng Đức Lương, trong Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi cũng đã từng đề cập đến nền văn hiến của dân tộc:
Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Cả hai ý kiến đều phản ánh ý thức độc lập dân tộc và niềm tự hào về văn hiến dân tộc của nhân dân Việt Nam đang trên đà phát triển.

II- LUYỆN TẬP
Tìm các dẫn chứng chứng tỏ nhà văn, nhà thơ thời đại xưa rất tự hào về nền văn hiến dân tộc
Bài làm:
Ngoài Hoàng Đức Lương ra còn có rất nhiều nhà thơ khác tự hào về văn hiến dân tộc:
Nguyễn Trãi- Đại cáo bình Ngô:
"Như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu"
Trả lời người phương Bắc trả lời về phong tục nước Nam:
An Nam muốn hỏi rõ ràng
Pho nạ tục vốn thuần lương
Lễ lạc như tiền Hán
Y quan giống Thịnh Đường
(Theo thơ Lí Trần tập III)