Bài soạn tham khảo số 4
Nội dung bài học
- Ngày nay một văn bản được coi là văn bản văn học khi:
+ phản ánh và khám phá cộc sống, bồi dưỡng tư tưởng và tâm hồn, thoa mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người
+ ngôn từ có nhiều tìm tòi sáng tạo, có tính hình tượng, có hàm nghĩa sâu sắc phong phú
+ được viết theo một thể loại nhất định với những quy ước thẩm mĩ riêng: truyện, thơ,....
- Văn bản văn học mang nhiều tầng lớp: ngôn từ, hình tượng, hàm nghĩa,... phải đi sâu vào đó mới hiểu được
Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 121 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):
- Những tiêu chí của văn bản văn học
+ Văn bản văn học đi sâu phản ánh và khám phá thế giới tình cảm, tư tưởng và thỏa mãn nhu cầu thẩm mĩ của con người.
+ Văn bản văn học được xây dựng bằng ngôn từ nghệ thuật, có hình tượng, có tính thẩm mĩ cao.
+ Văn bản văn học bao giờ cũng thuộc về một thể loại nhất định với những quy ước riêng, cách thức của thể loại đó.
Câu 2 (trang 121 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):
- Ngôn từ là bước thứ nhất cần phải vượt qua để đi vào chiểu sâu của văn bản.
- Sau đó, chúng ta cần đi sâu vào tầng hình tượng và tầng hàm nghĩa thì mới có thể hiểu được văn bản văn học.
- Ba tầng đó của văn bản văn học không tách rời mà liên hệ mật thiết với nhau.
- Không hiểu tầng ngôn từ sẽ không hiểu tầng hình tượng và vì vậy cũng sẽ không hiểu tầng hàm nghĩa của văn bản.
Câu 3 (trang 121 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):
Bóng buồm đã khuất bầu không
Trông theo chỉ thấy dòng sông bên trời
(Lý Bạch – Tại lầu Hoàng Hạc tiễn Mạnh Hạo Nhiên đi Quảng Lăng)
- Hình tượng nhân vật trữ tình được khắc hoạ qua hai hình ảnh: Cánh buồm khuất bầu không và dòng sông chảy ngang trời
- Ngôn từ và hình ảnh thơ tạo nên rất nhiều đối lập: cảnh và người, kẻ đi và người ở, bé nhỏ và rộng lớn, dom chiếc và vô tận, hữu hạn và vô hạn, trời và nước...
- Hình tượng thơ vừa gửi gắm niềm thương nhớ vừa khắc hoạ tâm trạng nôn nao khó tả của Lý Bạch trong buổi tiễn bạn về chốn phồn hoa.
Câu 4 (trang 121 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):
- Hàm nghĩa của văn bản văn học là ý nghĩa ẩn kín, nghĩa tiềm tàng của văn bản, là những điều nhà văn gửi gắm, tâm sự, kí thác, những thể nghiệm về cuộc sống.
- Ví dụ :
+ Bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương không chỉ là chuyện chiếc bánh trôi, hàm chứa trong đề tài bánh trôi là cảm hứng về cuộc đời và thân phận người phụ nữ trong xã hội
LUYỆN TẬP
(1) Trả lời câu hỏi
a. Hai đoạn có cấu trúc câu, hình tượng tương tự nhau là mở bài - kết bài : người đàn bà và đứa nhỏ - người chiến sĩ và bà cụ.
b. Hình tượng nhân vật được trình bày nhằm làm nổi bật tính tương phản:
- Người mẹ trẻ lấy điểm dựa tinh thần là đứa con mới chập chững biết đi.
- Anh bộ đội : dựa vào cụ già bước run rẩy không vững.
⇒ Gợi suy ngẫm về "nơi dựa" - chỗ dựa tinh thần - tìm thấy niềm tin, tình yêu và ý nghĩa cuộc sống.
2) Trả lời câu hỏi
a. Hàm ý
- Đoạn một (từ đầu đến trong lòng giếng cạn): nói lên sức mạnh tàn phá của thời gian
+ Thời gian trôi nhẹ nhàng “qua kẽ tay”, âm thầm khiến sự sống rụng dần theo thời gian)
+ Kỉ niệm đời người cũng bị rơi vào quên lãng (hòn sỏi rơi vào giếng cạn đầy bùn cát thì chẳng có tiếng vang và chìm mãi).
⇒ Cuộc đời và những kỉ niệm đều tàn tạ, đều bị thời gian xóa nhòa.
- Đoạn hai (còn lại) nói về những giá trị bền vững tồn tại mãi với thời gian
+ câu thơ; bài hát (thi ca và âm nhạc)… còn xanhNghệ thuật khi đã đến độ kết tinh xuất sắc sẽ xanh mãi mãi, bất chấp quy luật thời gian.
+ "Và đôi mắt em/ như hai giếng nước" : Những kỉ niệm tình yêu sống mãi, đối lập với những kỉ niệm "rơi" vào "lòng giếng cạn" bị quên lãng.
b. Qua bài thơ Thời gian, Văn Cao muốn nói rằng: thời gian có thể xoá nhoà tất cả, chỉ có văn học nghệ thuật và tình yêu là có sức sống lâu bền không gì hủy hoại được
(3) Trả lời
a. Mối quan hệ giữa người đọc (mình) và nhà văn (ta):
- Trong quá trình sáng tạo, nhà văn luôn có sự đồng cảm với bạn đọc
- Trong quá trình tiếp nhận tác phẩm, bạn đọc luôn có sự đồng cảm với nhà văn.
- Sự đồng cảm phải có được nơi tận cùng “sâu thẳm” thì tác phẩm mới thực sự là tiếng nói chung, là nơi gặp gỡ của tâm hồn, tình cảm con người.
b. Quan niệm
- Những điều nhà văn muốn nói đều đã được gửi gắm vào hình tượng nghệ thuật và nghệ thuật chỉ có giá trị gợi mở
- Người đọc phải tái tạo lại, tưởng tượng thêm, suy ngẫm, phân tích
