Bài soạn tham khảo số 4

Nội dung bài học

- Lập luận là đưa ra các lí lẽ, bằng chứng nhằm dẫn dắt người đọc người nghe đến một kết luận nào đó của người viết

- Để xây dựng lập luận trong văn bản nghị luận

+ cần xác định được luận điểm chính xác, minh bạch

+ tìm các luận cứ thuyết phục

+ vận dụng các phương pháp lập luận hợp lí

I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận

a. Kết luận (mục đích) của lập luận là chỉ ra cho giặc thấy nếu không hiểu thời thế, lại dối trá (kẻ thất phu hèn kém) thì không thể "nói với binh"

b. Lí lẽ, dẫn chứng tác giả đưa ra là:

+ Người dùng binh giỏi ở chỗ biết xét thời thế

+ Được thời có thế thì biến mất làm còn, hóa nhỏ thành lớn

+ Mất thời thế thì mạnh thành yếu, yên thành nguy

⇒ Kết luận: Vương Thông không hiểu thời thế, luôn dối trá nên chỉ là kẻ thất phu hèn kém, tất yếu bại vong

c. Lập luận là đưa ra các lí lẽ, bằng chứng nhằm dẫn dắt người nghe đến kết luận mà người nói muốn đạt tới

II. Cách xây dựng lập luận

1. Xác định luận điểm

a. Văn bản bàn về thái độ tự trọng trong việc sử dụng tiếng mẹ đẻ (chữ ta).

- Quan điểm của tác giả: phê phán thói sử dụng từ ngữ nước ngoài bừa bãi

b. Bài văn có hai luận điểm:

- Tiếng nước ngoài đang lấn lướt tiếng Việt trong các bảng liệu, quảng cáo ở nước ta.

- Một số trường hợp tiếng nước ngoài được đưa vào báo chí một cách không cần thiết

2. Tìm luận cứ

a. Các luận cứ cho luận điểm ở văn bản Chữ ta

- Luận điểm 1:

+ Chữ nước ngoài, chủ yếu là tiếng Anh nếu có thì viết nhỏ đặt dưới chữ Triều Tiên to hơn ở phía trên

+ Đi đâu, nhìn thấy cũng nổi bật những bảng hiệu Triều Tiên

+ Một vài thành phố của ta nhìn đâu cũng thấy tiếng Anh… lạc sang nước khác.

- Luận điểm 2:

+ Ở Triều Tiên: có 1 số tờ báo, tạp chí, số báo xuất bản bằng tiếng nước ngoài, in rất đẹp

+ Trong khi ở ta, khá nhiều tờ báo… thông tin

b. Luận cứ trong đoạn trích Thư lại dụ Vương Thông của Nguyễn Trãi đều là các lí lẽ.

- Luận cứ của bài Chữ ta đều là bằng chứng thực tế “mắt thấy tai nghe” của chính người viết khi tác giả sang Xơ-un (Hàn Quốc) và quay về Việt Nam.

3. Lựa chọn phương pháp lập luận

a. Đoạn văn của Nguyễn Trãi lập luận theo phương pháp diễn dịch và quan hệ nhân - quả

- Bài văn của Hữu Thọ lập luận theo phương pháp quy nạp và so sánh đối lập.

b. Các phương pháp lập luận đã học là: phương pháp diễn dịch, phương pháp quy nạp, phương pháp so sánh đối lập,...

- Có thể kể thêm ba phương pháp lập luận thường gặp trong văn bản nghị luận:

+ Phương pháp loại suy

+ Phương pháp phản đề

+ Phương pháp nguỵ biện

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 111 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):

- Luận điểm: Chủ nghĩa nhân đạo trong văn trung đại phong phú, đa dạng

- Luận cứ:

+ Lí lẽ:

• Chủ nghĩa nhân đạo biểu hiện ở lòng thương người, lên án, tố cáo thế lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống con người

• Khẳng định, đề cao con người về các mặt phẩm chất, tài năng, khát vọng về quyền sống, quyền hạnh phúc, quyền tự do, công lí

• Đề cao quan hệ đạo đức

+ Dẫn chứng: những tác phẩm cụ thể giàu tính nhân đạo trong văn học trung đại Việt Nam từ thời Lí đến giữa thế kỉ XIX

- Phương pháp lập luận: phương pháp quy nạp.

Câu 2 (trang 111 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):

a. Đọc sách đem lại cho ta nhiều bổ ích

- Sách giúp ta nâng cao tầm hiểu biết về tự nhiên, xã hội, hiểu biết về cuộc sống

- Đọc sách giúp ta khám phá chính bản thân mình.

- Đọc sách sẽ chắp cánh cho những ước mơ, khơi nguồn cho những sáng tạo

- Đọc sách giúp cho việc diễn đạt (nói, viết) tốt hơn.

b. Môi trường đang bị ô nhiễm nặng nề

- Đất đai bị xói mòn, sạt lở, bị sa mạc hoá.

- Không khí bị ô nhiễm.

- Nước bị nhiễm bẩn không thể tưới cây, không thể ăn uống, tắm rửa.

- Môi sinh đang bị tàn phá, đang bị hủy diệt.

c. Văn học dân gian là những tác phẩm ngôn ngữ truyền miệng

- Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng.

- Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ.

- Văn học dân gian là những tác phẩm truyền miệng.

Câu 3 (trang 111 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):

Đoạn văn tham khảo

Ô nhiễm môi trường đang là vấn nạn ngày càng nghiêm trọng hiện nay. Nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm môi trường là do ý thức và cách ứng xử của con người đối với thiên nhiên. Thực trạng ô nhiễm môi trường đã và đang diễn ra hết sức nghiêm trọng, nhất là trong những môi trường nhạy cảm như đất, nước và không khí. Việc xả khói bụi và các chất hóa học vào bầu không khí đang từng ngày hủy hoại môi trường. Các khí độc chủ yếu từ chất thải công nghiệp và xe cô bao gồm các khí độc như cacbon monoxit, dioxit lưu huỳnh, các chất cloroflorocacbon và oxit nito,... Ô nhiễm môi trường đang là vấn đề vô cùng bức thiết và cần được giải quyết kịp thời để cuộc sống con người trở nên tốt đẹp hơn.