Bài soạn tham khảo số 1

Bố cục

• 2 câu đầu: Khí thế của quân tướng nhà Trần
• 2 câu cuối: Nỗi lòng của nhà thơ

Câu 1 (Trang 116 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

• Bản dịch chưa sát với nguyên tác chữ Hán ở câu thơ, từ “múa giáo” không thể hiện hết được khí chất của từ “hoành sóc”
  • Từ “hoành sóc” thể hiện được ý chí lớn lao, kì vĩ, mang âm hưởng vang dội hơn từ “múa giáo”

• Trong câu thơ đầu, hình ảnh con người xuất hiện giữa không gian, thời gian bao la rộng mở
  • Chiều rộng của núi sông, chiều cao của Ngân Hà (sao Ngưu) thăm thẳm
  • Thời gian được đo bằng năm (cáp kỉ thu- mấy năm)
  • Con người được đặt trong không gian kì vĩ đó trở nên vĩ đại hơn

=> Hình ảnh con người hiên ngang, mang tầm vóc của con người vũ trụ, non sông.

Câu 2 (Trang 116 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

“Ba quân khí thế mạnh nuốt trôi trâu” có hai cách hiểu:

• Thứ nhất, có nghĩa ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
• Thứ hai, ba quân khí thế hùng mạnh át sao Ngưu
• Tựu chung lại, câu thơ nói về sức mạnh của quân đội nhà Trần về trí, lực. Điều đó được minh chứng bằng lịch sử:
  • Các vị tướng trí dũng song toàn: Trần Quốc Tuấn, Trần Nhật Duật, Trần Quang Khải, Phạm Ngũ Lão…
  • Khí thế thay đổi trời đất khi quân đội nhà Trần từng đánh bại Mông Nguyên và giặc phương Bắc…

Câu 3 (Trang 116 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

Nợ công danh được hiểu theo hai nghĩa:

• Theo tinh thần Nho giáo, nam nhi phải lập công danh, đây là lý tưởng sống cao đẹp của nam nhi thời phong kiến
  • Lý tưởng này cổ vũ con người từ bỏ lối sống tầm thường, nhụt chí để sống có ích hơn
  • Nợ công danh chính là món nợ cần phải trả của đấng nam nhi giữa trời đất

• Cách hiểu thứ hai, nợ công danh được hiểu chưa hoàn thành trách nhiệm với đất nước, dân tộc
  • Trong hoàn cảnh lúc bấy giờ chí làm trai phải chống giặc

→ Nợ công danh hay chí làm trai chính là việc ý thức trách nhiệm với dân, với nước của Phạm Ngũ Lão là quan niệm cao đẹp, có nghĩa tích cực với mọi người

Câu 4 (Trang 116 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

Tác giả Phạm Ngũ Lão thẹn vì:

• Chưa có tài năng, trí tuệ như Gia Cát Lượng (Khổng Minh- đời Hán) để giúp dân, cứu nước
• Trí và lực có hạn mà trách nhiệm dựng xây giang sơn còn bộn bề

→ Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão thể hiện ông là người ý thức được trách nhiệm với dân tộc, đất nước. Đó cũng chính là nỗi thẹn tôn cao nhân cách của con người luôn hướng tới sự tận trung với quốc gia.

Câu 5 (Trang 116 sgk Ngữ văn 10 tập 1)

Qua bài thơ ta thấy được vẻ đẹp của trang nam nhi thời Trần

• Con người dũng mãnh, hùng mạnh với tầm vóc vũ trụ
• Họ luôn dốc hết lòng, hết sức vì dân vì nước
• Mỗi cá nhân đều ý thức tạo nên sức mạnh tập thể, hết mình cống hiến
• Sức mạnh thời Trần, đại diện cho hào khí Đông A sử sách còn lưu chính là sự tổng hòa sức mạnh của trí tuệ, đoàn kết dân tộc luôn hướng tới dựng xây dân tộc
• Thế hệ trẻ ngày nay cần học tư tưởng, cách sống và cống hiến của những người thế hệ hào hùng đi trước, luôn cống hiến để đem lại cuộc sống an vui, thái bình cho nhân dân

Luyện tập

Học thuộc lòng bài thơ (dịch thơ và phiên âm)