Bài soạn "Sự phát triển của từ vựng" số 6

I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ ngữ

1. Câu 1/55 sgk văn 9 tập 1

Kinh tế (xưa): kinh bang tế thế
Kinh tế (nay): các hoạt động SX, KD
-> Nhận xét: sự biến đổi, phát triển nghĩa của từ .

2. Câu 2/55 sgk văn 9 tập 1

a.Ngày xuân: Nghĩa chuyển -ẩn dụ

b.Tay buôn: nghĩa chuyển-hoán dụ

->2 phương thức chuyển nghĩa: ẩn dụ, hoán dụ

II. Luyện tập Sự phát triển của từ vựng

1. Câu 1/56 sgk văn 9 tập 1

a. Nghĩa gốc

b. Nghĩa chuyển - Hoán Dụ

c. Nghĩa chuyển- Ẩn Dụ

d. Nghĩa chuyển- Ẩn Dụ

2. Câu 2/56 sgk văn 9 tập 1

Nghĩa chuyển (ẩn dụ)

3. Câu 3/56 sgk văn 9 tập 1

Nghĩa chuyển (ẩn dụ)

4. Câu 4/56 sgk văn 9 tập 1

a. Hội chứng

Nghĩa gốc : tập hợp nhiều triệu chứng cùng xuất hiện của bệnh.
VD: Hội chứng trầm cảm

Nghĩa chuyển: tập hợp nhiều hiện tượng, sự kiện biểu hiện một tình trạng, một vấn đề xã hội, cùng xuất hiện ở nhiều nơi.
VD: Lạm phát, thất nghiệp là hội chứng của tình trạng suy thoái kinh tế.

b.Ngân hàng

Nghĩa gốc: tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và quản lí các nghiệp vụ tiền tệ, tín dụng.
VD: Ngân hàng Nông nghiệp

Nghĩa chuyển: kho lưu trữ những thành phần, bộ phận cơ thể để sử dụng khi cần như ngân hàng máu…hay tập hợp các dữ liệu liên quan tới một lĩnh vực, một tổ chức để tiện tra cứu, sử dụng như ngân hàng dữ liệu, ngân hàng đề thi. Trong những trường hợp này, nét nghĩa “tiền bạc” trong nghĩa gốc bị mất đi, chỉ còn nét nghĩa “tập hợp, lưu trữ, bảo quản”.
VD: ngân hàng máu, ngân hàng đề thi

c.Sốt

Nghĩa gốc: tăng nhiệt độ cơ thể lên quá mức bình thường do bị bệnh.
VD: Anh ấy bị sốt đến 40 độ.

Nghĩa chuyển: Ở trạng thái tăng đột ngột về nhu cầu, khiến hàng trở nên khan hiếm, tăng giá nhanh.
VD: cơn sốt đốt, cơn sốt gạo…

d.Vua

Nghĩa gốc: người đứng đầu nhà nước quân chủ.
VD: Vua Lí Thái Tổ.

Nghĩa chuyển: người được coi là nhất trong một lĩnh vực nhất định thường là sản xuất kinh doanh, thể thao, nghệ thuật.
VD: vua bóng đá, vua dầu hoả, vua nhạc rốc.

5. Câu 5/56 sgk văn 9 tập 1

Từ mặt trời trong câu thứ hai được sử dụng theo phép tu từ ẩn dụ. Tác giả gọi Bác Hồ là mặt trời dựa trên mối quan hệ tương đồng giữa hai đối tượng được hình thành theo cảm nhận của nhà thơ. Đây không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ, bởi sự chuyển nghĩa này chỉ có tính chất lâm thời, không làm cho từ này có thêm nghĩa mới, không thể đưa vào từ điển để giải thích