Bài soạn "Mẹ hiền dạy con" số 3
Tóm tắt Mẹ hiền dạy con
Thầy Mạnh Tử lúc nhỏ hay bắt chước, nên người mẹ đã phải chuyển nhà tới ba lần từ vị trí gần nghĩa địa chuyển đến gần chợ, rồi đến gần trường học để có chỗ ở phù hợp với việc học tập của con. Và cuối cùng vị trí gần trường học là tốt nhất. Mẹ thầy Mạnh Tử dạy con tính trung thực, thật thà. Mẹ phải làm gương cho con trong nói năng, ứng xử với mọi người và sau này thầy thành người tài giỏi, nổi tiếng chính là một phần công sức của bà.
1 - Trang 152 SGK
Liệt kê năm sự việc đã diễn ra giữa mẹ con thầy Mạnh Tử (thuở nhỏ) theo mẫu dưới đây:
Trả lời
2. Bắt chước cách nô nghịch, buôn bán điên đảo: Chỗ này cũng không phải chỗ con ta ở được
3. Bắt chước tập cách lễ phép, cắp sách vở: Chỗ này là chỗ con ta ở được đây
4. Hỏi người ta giết lợn làm gì: Nói đùa “để cho con ăn đấy” → mua thịt cho con ăn
5. Bỏ học về nhà chơi: Cầm dao cắt đứt tấm vải: “ Con đang đi học mà bỏ học thì cũng như ta đang dệt tấm vải này mà cắt đứt đi vậy”.
2 - Trang 152 SGK
Ý nghĩa của việc dạy con trong ba sự việc đầu là gì? Trong hai sự việc sau là gì? Ở hai sự việc sau, về ý nghĩa có gì khác so với ba sự việc đầu? Hãy nêu lên tác dụng của cách dạy con của bà mẹ thầy Mạnh Tử.
Trả lời
– Ba sự việc đầu cho thấy: việc lựa chọn môi trường sống có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc hình thành nhân cách trẻ thơ. Người Việt Nam có câu: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” phần nào thể hiện ý nghĩa tương tự.
– Hai sự việc sau, bà mẹ cũng thể hiện những quan điểm dứt khoát trong cách dạy con: Thứ nhất, không được nói dối trẻ; thứ hai, kiên quyết hướng trẻ vào việc học tập – kể cả phải chấp nhận tốn kém về của cải vật chất. Mạnh Tử học tập chuyên cần, sau trở thành một bậc đại hiền, nổi tiếng về đạo đức và hiểu biết rộng chính là nhờ cách dạy con như thế của người mẹ.
3 - Trang 152 SGK
Em hình dung bà mẹ thầy Mạnh Tử là người như thế nào?
Trả lời
– Qua câu chuyện ta thấy mẹ của Mạnh Tử không chỉ là người mẹ mà còn là cô giáo vĩ đại đầu tiên của con mình.
– Tuy chỉ là một người phụ nữ bình thường nhưng cách dạy dỗ của bà rất khéo léo, sâu sắc, rất khoa học như một nhà sư phạm tài ba.
4 - Trang 152 SGK
Hãy đọc lại chú thích dấu (*) ở bài Con hổ có nghĩa (tr. 143), đoạn nói về cách viết truyện trung đại, từ đó nêu nhận xét về cách viết truyện Mẹ hiền dạy con.
Trả lời
Cách viết truyện Mẹ hiền dạy con là:
– Thể loại truyện văn xuôi chữ Hán.
– Nội dung mang tính giáo huấn.
– Câu chuyện này gần với kí với sử. Nó ghi chép những sự việc có thật.
– Cốt truyện đơn giản (có 5 sự kiện không phức tạp).
– Nhân vật được ngôi thứ ba miêu tả thông qua hành động và ngôn ngữ đối thoại.
Luyện tập
1 - Trang 153 SGK
Hãy phát biểu cảm nghĩ của em về sự việc: Bà mẹ thầy Mạnh Tử đang ngồi dệt vải trông thấy con bỏ học về nhà chơi, liền cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt trên khung.
Trả lời
Bà mẹ thầy Mạnh Tử đang ngồi dệt vải trông thấy con bỏ học về nhà chơi, liền cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt trên khung. Cử chỉ của bà mẹ thể hiện thái độ rất giận trước ý thức kém cỏi của con. Tấm vải đang dệt là công sức lao động bao ngày nhưng bà mẹ sẵn sàng huỷ nó đi để biến thành một lời dạy rất nghiêm và sâu sắc. Nhờ bài học đầy ý nghĩa đó, Mạnh Tử đã trở nên nghiêm túc và chăm chỉ hơn trong học tập.
Hành động của Mạnh mẫu vừa thể hiện sự thương yêu, vừa thể hiện trí tuệ và sự kiên quyết trong việc dạy con của người mẹ. Đúng là nếu không có một bà mẹ vĩ đại, thầy Mạnh Tử sẽ không bao giờ có thể trở thành một nhà hiến triết vĩ đại được.
2 - Trang 153 SGK
Từ chuyện mẹ con thầy Mạnh Tử xưa, em có suy nghĩ gì về đạo làm con của mình?
Trả lời
Từ chuyện mẹ con thầy Mạnh Tử em phải có thái độ về đạo hiếu với cha mẹ mình.
- Thấy được sự hi sinh của cha mẹ.
- Thấy sự quan tâm săn sóc, sẵn sàng hi sinh tất cả cho con.
- Phải gắn học hành, không ham chơi bời lêu lổng
3 - Trang 153 SGK
Có hai yếu tố Hán Việt đồng âm:
- tử: chết
- tử: con
Hãy cho biết các kết hợp dưới đây được sử dụng với nghĩa nào?
Công tử, tử trận, bất tử, hoàng tử, đệ tử, cảm tử.
Trả lời
Có hai yếu tố Hán Việt đồng âm:
- Trong các từ: tử trận, bất tử, cảm tử (từ tử được dùng với nghĩa là chết)
- Trong các từ: công tử, hoàng tử, đệ tử (từ tử được dùng với nghĩa là con).
Thông qua việc soạn bài Mẹ hiền dạy con, các em học sinh sẽ nhớ được nội dung và hiểu được ý nghĩa của năm sự việc đã diễn ra giữa hai mẹ con Mạnh Tử, hiểu cách viết gần với cách viết ký của truyện trung đại.
Ghi nhớ:
- Bà mẹ thầy Mạnh Tử là tấm gương sáng về tình thương con và đặc biệt là về cách dạy con:
+ Tạo cho con một môi trường sống tốt đẹp
+ Dạy con vừa có đạo đức, vừa có chí học hành
+ Thương con nhưng không nuông chiều, ngược lại rất kiên quyết.
- Truyện Mẹ hiền dạy con đơn giản nhưng gây được xúc động là nhờ có những chi tiết giàu ý nghĩa.
- Tục ngữ: "Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng"
