Bài soạn "Luyện tập: Lựa chọn trật tự từ trong câu" số 5

Câu 1. Bản này yêu cầu các em cho biết trật tự các từ và cụm từ in đậm dẫn trong SGK, trang 122 thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?

Cụ thể:

a) […] Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đao, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.

Trật tự các từ trong câu thể hiện:

Trật tự trước sau của các việc cần phải làm.
Tầm quan trọng của sự việc.
b) […] Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chỉnh còn bán cả vàng hương nữa.

Trật tự các từ trong câu thể hiện:

Việc làm thường xuyên, là việc chính và được xếp trước: bán bóng đèn.
Việc làm không thường xuyên, là việc phụ và được xếp sau: bán cả vàng hương.

Câu 2. Bài tập yếu cầu các em hãy giải thích vì sao các cụm từ in đậm được dẫn ở SGK (trang 112, 113) được đặt .ở đầu câu.

Gợi ý:

Các cụm từ in đậm được đặt ở đầu câu trong những đoạn trích dẫn ỏ SGK, trang 122, 123, chỉ chú ý là nhằm mục đích tạo phép lặp để liên kết với những câu trước trong văn bản. Ngoài ra, nó còn có tác dụng nhấn mạnh điều cần nói tới: ở từ (câu a), vốn từ vựng ấy (câu b), còn một trâu và một thúng gạo (câu c), trong mười năm ấy và trong sự thắng lợi ấy (câu d).

Câu 3. Bài tập yêu cầu phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dẫn ở SGK, trang 123.

Để làm được bài tập này, các em cần:

Xem xét trật tự từ những câu in đậm được sắp xếp như thế nào: theo trật tự trước sau, dựa theo đặc điểm, tính chất của sự vật hay là đảo trật tự từ.
Trên cơ sỏ đó, các em sẽ phân tích hiệu quả của các trật tự từ đó (được sử dụng như một biện pháp tu từ).
a) Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.

Hiệu quả diễn đạt của việc sắp xếp trật tự từ của đoạn thơ trên là:

Nhấn mạnh, tô đậm hình ảnh hay trạng thái của ngưòi và cảnh vật: lom khom, lác đác.
Nhấn mạnh tâm trạng của nhà thơ: nhớ nước, thương nhà.
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều.
Hiệu quả diễn đạt của việc sắp xếp trật tự từ của câu thơ trên là làm nổi bật vẻ đẹp rực rỡ, tươi sáng của hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ trong nắng chiều của núi rừng Tây Bắc.

Câu 4. Bài tập này nêu hai ýêu cầu:

Chỉ ra sự khác nhau giữa hai câu dẫn ở SGK, trang 123.
Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn dẫn ở SGK, trang 124.
Có thể nhận thấy, ở cả hai câu, phụ ngữ của động từ thấy ctều là cụm C-V. Trong câu (a), cụm C-V này có chủ ngữ đứng trước. Trong câu (b), cấu tạo của cụm C-V có sự ngược lại, vị ngữ được đảo lên trước, đồng thời từ trịnh trọng (chỉ cách thức tiến hành hoạt động nêu ở động từ) lại đặt trước động từ.

Trên cơ sở phân tích đó, ta thấy:

Câu (a) được sắp xếp theo một trình tự nhất định và là câu kể về một sự việc đã được chứng kiến, không nhấn mạnh một chi tiết nào.
Câu (b) có sự đảo về trật tự giữa các từ so với câu (a) nhằm nhấn mạnh đến thái độ, dáng điệu của đối tượng sắp xuất hiện trong lời kế.
Sau khi phân tích sự khác nhau giữa hai câu (a) và câu (b), các em có thể điền vào chỗ trống trong đoạn trích như sau:

Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hàng chợt im tiếng ồn ào. Tôi thấy trịnh trong tiến vào một anh Bọ Ngựa. Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chấn nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.

Câu 5. Bài tập này nêu hai yêu cầu:

Liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm (đoạn kết bài “Cây tre Việt Nam ” của Thép Mới) dẫn ỏ SGK, trang 124.
Đối chiếu đoạn kết với dàn ý của bài văn và lí giải tại sao tác giả lựa chọn trật tự từ như vậy.
Câu in đậm trong đoạn kết bài “Cây tre Việt Nam ” của Thép Mới là (Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đạm).

Với năm tính từ xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm, sẽ có rất nhiều cách sắp xếp trật tự từ:

Cây tre nhũn nhặn, xanh, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm.
Cây tre nhũn nhặn, ngay thẳng, xanh, thuỷ chung, cạn đảm.
Cây tre nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, xanh, can đảm.
Cây tre ngay thẳng, xanh, nhũn nhặn, thuỷ chung, can đảm.
Cây tre ngay thẳng, nhũn nhặn, thuỷ chung, xanh, can đảm.
Cây tre ngay thẳng, nhũn nhặn, thuỷ chung, can đảm, xanh…
Tác giả lựa chọn trật tự từ Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm là vì:

Trình bày được những phẩm chất đáng quý của cây tre theo đúng trình tự tác giả đã viết trong văn bản.
Các phẩm chất được trình bày theo thứ tự: đi từ phẩm chất bên ngoài, dễ thấy đến những phẩm chất tốt đẹp bên trong, khó thấy.

Câu 6. Bài tập này nêu hại yêu cầu:

Viết đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau:
a) Lợi ích của đi bộ với sức khoẻ.

b) Lợi ích của việc đi bộ đối với mở rộng hiểu biết về thực tế.

Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.