Bài soạn "Luyện nói về quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả" số 4
A. Kiến thức trọng tâm
Câu 1.Từ truyện Bức tranh của em gái tôi, hãy lập dàn ý để trình bày ý kiến của mình trước lớp theo hai câu hỏi sau:
a) Theo em, Kiều Phương là người như thế nào? Từ các chi tiết về nhân vật này trong truyện, hãy miêu tả lại hình ảnh của Kiều Phương theo tưởng tượng của em?
b) Anh của Kiều Phương là người như thế nào? Hình ảnh người anh trong bức tranh với người anh thực của Kiều Phương có khác nhau không?
Trả lời:
Lập dàn ý trình bày:
* Mở bài.
Giới thiệu sơ lược về truyện “ Bức tranh của em gái tôi”
Giới thiệu nhân vật trong truyện.
Giới thiệu Kiều Phương cùng với hình ảnh người anh.
* Thân bài:
Nhận xét tính cách người anh ở từng thời điểm.
Lúc bình thường:
Xem thường em gái
Theo dõi Kiều Phương chế thuốc vẽ
Đặt cho em cái tên là Mèo như muốn chế giễu
Khó chịu khi em gái lục lọi đồ đạc.
Khi tài năng của Kiều Phương được phát hiện
Luôn cảm thấy mình không có tài năng gì
Nghĩ rằng mình bị đẩy ra ngoài → Trở nên tự ti
Lúc ngồi học chỉ muốn gục xuống khóc → Mặc cảm
Chỉ cần một lỗi nhỏ ở em là người anh gắt lên →Không thể thân thiết với em gái như xưa nữa, tự ái
Xen trộm những bức tranh của em gái rồi thở dài
So sánh hình ảnh người anh trong tranh
Hình ảnh người trong tranh
Mang nét đẹp hoàn hảo
Chỉ sự suy tư, mơ mộng
Mặt chú bé tỏa ra ánh sáng rất lạ
→ Trông chú bé đẹp, hiền lành. Được vẽ nên bởi lòng nhân hậu của em gái.
Hình ảnh người thật
Xem thường em gái
Khó chịu với tài năng của em mình
Mặt cảm tự ti và hay tự ái
Ghen tỵ với em gái
Biết nhận ra cái sai trái của mình
* Kết bài:
Người anh lúc đầu thì ghen tỵ với tài năng của em mình nhưng nhận ra phần hạn chế trong con người thật.
Câu 2. Hãy kể cho các bạn nghe về anh, chị hoặc em của mình. (Trong khi nói, chú ý làm nổi bật đặc điểm của người mình đặc điểm của người mình đang miêu tả bằng các hình ảnh, bằng cách so sánh và nhận xét của bản thân).
Lập dàn ý ra vở nháp (không viết thành văn)
Nói theo dàn ý đã chuẩn bị.
Trả lời:
Dàn ý tham khảo:
* Mở bài:
Giới thiệu qua về gia đình em
Giới thiệu người chị gái mà em muốn kể
* Thân bài:
Đặc điểm ngoại hình chị gái:
Chị gái là người cao ráo dáng mảnh mai
Chị có mái tóc đen dài óng mượt như gỗ mun
Má lúm đồng tiền, răng khểnh nhìn chị rất duyên
Nước da trắng nõn như da em bé
Tính cách chị gái:
Hiền lành, ngoan ngoãn
Biết chăm lo cho các em thay bố mẹ
Phụng dưỡng ông bà cha mẹ
Hòa đồng với mọi người.
Biết kính trên nhường dưới, lễ phép
* Kết bài:
Nói lên tình cảm của mình dành cho chị, nhận xét về con người của chị.
Câu 3. Lập dàn ý cho bài văn miêu tả một đêm trăng nơi em ở theo gợi ý sau đây:
a) Đó là một đêm trăng như thế nào? (nhận xét)
Đêm trăng có gì đặc sắc, tiêu biểu: bầu trời, đêm vầng trăng, cây cối nhà cửa, đường làng, ngõ phố, ánh trăng….? (quan sát)
Để miêu tả cho các bạn thấy một đêm trăng đẹp, em sẽ so sánh những hình ảnh trên như thế nào? (So sánh, tưởng tượng)
b) Dựa vào dàn ý trên, hãy nói trước các bạn về đêm trăng ấy.
Trả lời:
* Mở bài : Giới thiệu đêm trăng để lại ấn tượng sâu sắc.
* Thân bài: Tả cảnh đêm trăng:
Trăng bắt đầu lên, trời tối dần, gió thổi, các vì sao xuất hiện ngày càng nhiều
Mặt ao, ngôi nhà, mọi cảnh vật đều thấm đẫm ánh trăng...
Trẻ em nô đùa, người lớn ngồi hóng mát, trò chuyện...
Trăng đã lên cao: Cỏ cây đẫm sương, gió thổi, cảnh vật càng về khuya càng thanh vắng và thơ mộng, được tắm mình trong ánh trăng...
* Kết bài: Đêm trăng gắn với kỷ niệm tuổi thơ, với quê hương. Bày tỏ tình cảm yêu mến với Trăng và thiên nhiên...
Ví dụ tham khảo:
Sáng đẹp vô cùng những đêm trăng trên đồng quê. Trăng lên quá ngọn tre, tròn vành vạnh và to như cái nong con, màu vàng tươi pha sắc trắng bàng bạc.
Mặt trăng ngời ngợi trên sân như mời gọi mọi người,hãy bắc trõng, bắc ghế ra ngồi mà ngắm trăng, mà quây quần trò chuyên.
Ánh trăng trải vàng trên vườn cây khiến những tàu cau, những tàu lá chuối sáng nhễ nhại: những lá mít, lá vải, lá nhãn…đung đưa muôn ngàn vẩy vàng, vẩy bạc. Ánh trăng chảy tràn trên mặt đất làm cho côn trùng thích thú từ mọi hang hốc rủ nhau bò ra say xưa ca bài ca ri ri rả rích. Mấy chú chim không ngủ được vì trăng sáng cũng líu lo ca. Đôi chim câu vì trăng mà gù gù bên ô cửa tròn. Chú chó ngước nhìn trăng, sủa bâng quơ mấy tiếng gâu gâu, cái đuôi ngeo nguẩy tỏ ý vui mừng. Dưới trăng hoa ngâu, hoa dạ hương hoa mai chiếu thủy trắng xóa tỏa hương nồng nàn say đắm.
Trăng rằm dưới đáy ao thảnh thơi ngắm bầu trời và ngắm chính mình. Những đợt sóng nhỏ vì trăng mà lăn tăn muôn ánh vàng. Đôi ba chú cá quẫy lên trên mặt nước như muốn đớp lấy ánh trăng. Quanh ao tiếng ếch nhái à uôm từng đợt còn những chú dế ngân nga không biết mỏi.
Xa xa là đồng lúa ngập tràn ánh trăng. Lúa xnah mơn mởn lao xao theo tùng đợt gió như nhảy múa dưới trăng. Dòng sông xanh vì trăng mà mơ màng, thao thức. Vạt ngô chạy dài ven bờ chia muôn ngàn cánh tay vẫy vẫy. Sông nước nhấp nhô muôn ngàn ánh vàng dịu. Con thuyền nan của ai lờ lững trên sông. Tiếng hò trầm bổng, nhặt khoan vút lên, tan trong ánh trăng rười rượi.
Ánh trăng thấm đượm đất trời, xóm làng ruộng đồng, dòng sông và mây gió. Con người cùng cỏ cây, muôn vật cũng sáng đẹp hơn, nồng nàn và tha thiết dưới trăng.
Hoặc là:
Trong cuộc sống ở làng quê có một đêm trăng mùa hè đã ghi sâu trong tâm hồn của tôi. Sau đây tôi xin tả lại cho mọi người được biết về đêm trăng ấy.
Khi gia đình tôi dọn cơm chiều cũng là lúc trăng vừa lên. Lúc này, bầu trời cao vời vợi, những đám mây trôi nhẹ bồng bềnh như đang múa. Xa xa, phía chân trời vẫn còn ửng sáng. Thế rồi màn đêm nhàn nhạt ần bao trùm khắp nơi. Vầng trăng đang từ từ nhô lên sau rặng tre làng, mặt răng tròn vành vạnh nhìn như một chiếc đĩa. Trăng từ từ như bay nhẹ lên cao, tỏa sáng khắp mọi nơi. Ngay ở đầu làng, là dòng sông hiền hòa, lóng lánh ánh vàng. Nhìn dòng sông trải dài một đường trăng lung linh dát vàng. Ngoài cánh đồng, quang cảnh thật vắng lặng, tĩnh mịch và tràn ngập ánh trăng. Các chú đom đóm cũng giống như bầy trẻ chơi trò ú tim, bay lượn khắp nơi, trốn ở trong các kẽ lá hay quanh lũy tre. Trên bầu trời những vì sao đêm long lanh như những ngọn nến đang thi nhau tỏa ánh sáng cùng vầng trăng ấy. Dưới cánh đồng gió thổi lồng lộng, thảm lúa cứ nhấp nhô, nhấp nhô như làn sóng chạy tít mãi tận chân trời. Đứng trên sân thượng ngắm ánh trăng đẹp và nghe khúc nhạc kì diệu của thiên nhiên, tôi cảm thấy lòng mình lâng lâng sảng khoái .
Tôi yêu buổi tối ở quê mình, yêu cả đêm trăng kì diệu ấy. Một đêm trăng đẹp vô cùng, đêm trăng mà tất cả vạn vật, con người như được cùng nhau tắm gội ánh trăng.
Câu 4. Hãy lập dàn ý và nói trước các bạn trong lớp về quang cảnh một buổi sáng bình minh (trên biển). Trong khi miêu tả, e sẽ liên tưởng và so sánh các hình ảnh với những gì?
Nêu ra những ý lớn định nói như một dàn ý (không viết thành văn)
Nói cho các bạn trong lớp cùng nghe.
Trả lời:
* Mở bài: Giới thiệu cảnh bình minh trên biển
* Thân bài: Tả cảnh biển:
Bầu trời trong xanh, gió thổi nhè nhẹ...
Sóng biển xô vào bờ ...
Bãi cát mịn trải Dài khắp bờ biển, hằn lên những dấu chân người..
Hình ảnh của những con thuyền, những ngư dân đánh cá, du khách, người mua cá... Làm xôn xao cả bãi biển buổi bình minh...
* Kết bài: Cảnh bình minh trên biển báo hiệu một chuyến đi biển bình an. Đồng thời bày tỏ yêu mến, muốn gắn bó với biển, với quê hương....Mặt trời dần hiện ra, mặt biển sáng bừng lên......
Ví dụ tham khảo: Miêu tả cảnh bình mình trên biển
Tôi đã được đi nghỉ mát ở bãi biển Sầm Sơn và được tận mắt chứng kiến cảnh mặt trời mọc vào buổi bình minh.
Trời còn sớm, bầu trời trong veo, rực sáng. Phía trước em là một vùng trời nước mênh mông, mặt biển phẳng lì như một tấm thảm nhung trải dài vô tận. Ông mặt trời như một quả cầu lửa khổng lồ từ từ đội biển nhú dần lên. Nhô lên trên mặt nước biển nhìn ông giống như đang nở nụ cười rạng rỡ, tươi tắn, chào đón một ngày mới. Những tia nắng vàng được ban phát đi khắp nơi nơi. Trên bờ biển những những con thuyềncó vẻ còn uể oải, mệt mỏi nằm ghếch đều lên bãi cát. Những hạt cát nhỏ li ti mịn màng, mát rượi được ánh vàng óng của mặt trời chiếu roi nhìn giống như những hạt kim sa lung linh, rực rỡ. Cảnh biển lúc này chẳng khác nào một bức tranh thiên nhiên tuyệt mĩ !
