Bài soạn "Đồng chí" số 3

I. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN

Câu 1 trang 130 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Dòng thứ bảy của bài thơ có gì đặc biệt? Mạch cảm xúc và suy nghĩ trong bài thơ được triển khai như thế nào trước và sau dòng thơ đó?Trả lời:
Dòng thơ thứ bảy của bài thơ chỉ có một từ “Đồng chí!” vang lên thật thiêng liêng, đẹp đẽ. Câu thơ thứ 7 chỉ có một từ với hai tiếng và dấu chấm than tạo thành một nốt nhấn, nó vang lên như một tiếng gọi thiết tha xúc động, vừa như một phát hiện, một lời khẳng định, đồng thời lại như một bản lề gắn kết hai đoạn thơ.

Câu 2 trang 130 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Sáu dòng đầu bài thơ đã nói về cơ sở hình thành tình đồng chí của những người lính cách mạng. Cơ sở ấy là gì?Trả lời:
Cơ sở hình thành tình đồng chí của người lính cách mạng trước hết bắt nguồn sâu xa từ sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân. Những người lính ở đây đều là người con của những vùng quê nghèo khó: quê anh là vùng đất ven biển nước mặn đồng chua còn làng tôi là vùng trung du cằn cỗi đất cày lên sỏi đá. Tình đồng chí còn được nảy sinh từ sự cùng chung lí tưởng, nhiệm vụ chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc. Họ từ mọi phương trời xa lạ, nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, về đây đứng trong cùng một hàng ngũ cách mạng. Những xa lạ ban đầu nhanh chóng qua đi bởi từ những tương đồng về cảnh ngộ, lí tưởng, họ đồng cảm thấu hiểu, chia sẻ với nhau những gian khổ thiếu thốn.

Câu 3 trang 130 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Hãy tìm trong bài thơ những chi tiết, hình ảnh biểu hiện tình đồng chí, đồng đội làm nên sức mạnh tinh thần của những người lính cách mạng. Phân tích ý nghĩa, giá trị của những chi tiết, hình ảnh đó.
Trả lời:
Những chi tiết, hình ảnh biểu hiện tình đồng chí, đồng đội của những người lính: Đó là sự thấu hiểu và chia sẻ những tâm tư, hoàn cảnh, nỗi niềm của nhau:

Ruộng nương anh gửi bạn thân cày

Gian nhà không mặc kệ gió lung lay

Họ sẵn sàng để lại tất cả những bề bộn lo toan, những thân thương quý giá nhất để ra đi vì nghĩa lớn. Hai chữ “mặc kệ” mang dáng dấp mạnh mẽ, dứt khoát của bậc trượng phu nhưng thực ra người lính ấy vẫn nặng lòng gắn bó với quê hương. Và không chỉ có quê hương nhớ người ra lính, hình như trong mỗi người lính ấy, hình bóng quê hương vẫn luôn thường trực, nỗi nhớ quê vẫn da diết vơi đầy. Tình đồng chí còn là sự đồng cam cộng khổ, cùng nhau chia sẻ những gian lao của cuộc đời người lính:
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh

Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi

Tất cả những khó khăn gian khổ được tái hiện bằng những hình ảnh hết sức chân thực, không hề tô vẽ. Phía sau những câu thơ nói về những vất vả, khổ cực trong kháng chiến ấy vẫn lặng lẽ đượm cháy một ngọn lửa nồng ấm của tình đồng chí, đồng đội. Nụ cười buốt giá của họ hiện lên thật lạc quan yêu đời. Dường như không khó khăn gian khổ nào có thể dập tắt được niềm tin và nghị lực của những người lính. Tình đồng chí còn là sự đoàn kết, động viên nhau. Đoạn thơ khép lại bằng một hình ảnh chan chứa tình nghĩa: Thương nhau tay nắm lấy bàn tay. Bàn tay giao cảm thay cho lời nói, đó là hình ảnh đẹp nhất của sự sẻ chia thầm lặng mà đầy sức mạnh giữa những người lính.

Câu 4 trang 130 SGK Ngữ văn 9 tập 1:
Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo
Những câu thơ trên gợi cho em suy nghĩ gì về người lính và cuộc chiến đấu? Hãy phân tích vẻ đẹp và ý nghĩa của hình ảnh trong những câu thơ ấy.Trả lời:
Ba câu thơ cuối là bức tranh đẹp mang ý nghĩa biểu tượng về tình đồng chí. Câu thơ Đêm nay rừng hoang sương muối gợi lên một không gian, thời gian cụ thể, một hoàn cảnh chiến đấu với thời tiết vô cùng khắc nghiệt. Nổi bật trên bức tranh ấy là hình ảnh những người lính kề vai sát cánh bên nhau chờ giặc tới trong tư thế chủ động hiện ngang, sẵn sàng chiến đấu. Trong khung cảnh ấy, đột ngột xuất hiện một hình ảnh mới lạ và độc đáo đầu súng trăng treo. Người lính, trong cảnh phục kích giặc giữa rừng khuya còn có một người bạn nữa là vầng trăng. Đầu súng trăng treo là hình ảnh nhận ra được từ đêm hành quân phục kích của chính tác giả. Cái ảo và cái thực hoà quện vào nhau tạo nên một liên tưởng bất ngờ, kì thú. Súng và trăng là gần và xa, là thực tại và mộng mơ, là chiến tranh và hoà bình, là chiến sĩ và thi sĩ, là anh và tôi, là đồng chí… Đó là các mặt bổ sung cho nhau, hài hoà với nhau của cuộc đời người lính.

Câu 5 trang 130 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Theo em, vì sao tác giả lại đặt tên cho bài thơ về tình đồng đội của những người lính là Đồng chí ?Trả lời:
Bài thơ về tình đồng đội của những người lính được mang tên là “Đồng chí” vì đồng đội mới chỉ là cùng đơn vị, cùng đội ngũ còn đồng chí là cùng một chí hướng, cùng chung lí tưởng. Đồng chí là một từ rất mới mẻ, chỉ được dùng nhiều sau cách mạng. Đồng chí chính là nói đến tình cảm mới mẻ đó, nó còn cao hơn cả tình tri kỉ, nó là tình cảm của cả một đội quân: quân đội nhân dân Việt Nam.

Câu 6 trang 130 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Qua bài thơ này, em có cảm nhận gì về hình ảnh anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp?Trả lời:
Hình ảnh anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp là một hình ảnh rất giản dị, mộc mạc nhưng rất đẹp. Các anh thiếu về trang bị: không có giày, quần áo rách, thiếu chăn, bệnh tật sốt rét làm hại sức khỏe các anh. Nhưng tình cảm đùm bọc gắn bó yêu thương rất cao. Tình đồng chí đoàn kết gắn bó là sức mạnh tinh thần của các anh, giúp các anh chiến thắng kẻ thù.

II. LUYỆN TẬP:
Viết một đoạn văn trình bày cảm nhận của em về đoạn cuối bài thơ Đồng Chí ("Đêm nay... trăng treo").
Trả lời:
Đoạn văn trình bày cảm nhận của em về đoạn cuối bài thơ “Đồng chí”: Ba câu thơ cuối là bức tranh đẹp mang ý nghĩa biểu tượng về tình đồng chí:

“Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo”.

Đây là một khung cảnh có sự kết hợp hài hòa giữa chất hiện thực và chất lãng mạn. Hiện thực vì có thời gian là đêm khuya, không gian là rừng hoang sương muối và tình huống cụ thể là những người lính đang cầm súng đứng gác. Tất cả đều gợi lên sự khốc liệt, nghiệt ngã của chiến tranh bởi có thể chỉ chốc lát nữa thôi, quân thù xuất hiện, súng sẽ nổ và biết đâu trong số họ có người sẽ ngã xuống. Chất lãng mạn đọng lại ở câu thơ cuối; “Đầu súng trăng treo”. Đó là sự hòa quyện tuyệt vời giữa chất thực và chất lãng mạn. Khẩu súng trong tay và ánh trăng trên trời cao - một bên là biểu tượng cho chiến tranh khốc liệt, một bên là biểu tượng cho sự yên ả, thanh bình. Qua hình ảnh thơ ấy, tác giả còn khẳng định ý nghĩa cao cả của cuộc chiến đấu mà những người lính đang tham gia: Họ cầm súng chính là để bảo vệ sự bình yên cho đất nước, bảo vệ vầng trăng hòa bình.