Bài soạn "Danh từ" (tiếp theo) số 3
A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. Danh từ chung và danh từ riêng
1.1. Dựa vào những kiến thức đã học ở bậc Tiểu học, hãy điền các danh từ sau vào bảng phân loại:
Vua nhớ công ơn tráng sĩ, phong là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ ngay ở làng Gióng, nay thuộc xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội.
Bảng phân loại
Danh từ chung: Công ơn, vua, tráng sĩ, đền thờ, làng, xã, huyện
Danh từ riêng: Phù Đổng Thiên Vương, Gióng, Gia Lâm, Hà Nội
1.2. Nhận xét về cách viết các danh từ riêng trong câu trên.
Danh từ riêng viết hoa, danh từ chung nếu đứng đầu câu thì viết hoa (Vua).
1.3. Nhắc lại các quy tắc viết hoa đã học, cho ví dụ minh họa. Cụ thể:
Quy tắc viết hoa tên người, tên địa lí Việt Nam.
Quy tắc viết hoa tên người, tên địa lí nước ngoài.
Quy tắc viết hoa tên các cơ quan, tổ chức, các danh hiệu, giải thưởng, huân chương…
Trả lời:
Quy tắc viết hoa tên người, tên địa lí Việt Nam ==> Viết hoa tất cả các chữ cái đầu tiên của họ, tên đệm, tên.
Ví dụ: Nguyễn Văn An, Hà Nội, Tiền Giang
Quy tắc viết hoa tên người, tên địa lí nước ngoài ==> Tên người, tên địa lí phiên âm qua tiếng việt chí viết hoa chữ cái đầu tiên cúa họ, đệm, tên (Giữa các tiếng có thế có hoặc không có dấu nối)
Ví dụ: Bắc Kinh, Mát-xcơ-va,Ô-ba-ma...
Quy tắc viết hoa tên các cơ quan, tổ chức, các danh hiệu, giải thưởng, huân chương…==> Tên các cơ quan tổ chức, các danh hiệu, giải thưởng, huân huy chương viết hoa chữ cái đầu tiên của tiếng đầu tiên.
Ví dụ: Trường Trung học cơ sở Quang Trung, Báo Tuổi trẻ…
2. Ghi nhớ
Danh từ chỉ sự vật gồm danh từ chung và danh từ riêng. Danh từ chung là tên gọi một loại sự vật. Danh từ riêng là tên riêng của từng người, từng vật, từng địa phương...
Khi viết danh từ riêng, ta phải viết hoa chữ cái đầu tiên của mỗi bộ phận tạo thành tên riêng đó. Cụ thể:
Đối với tên người, tên địa lí Việt Nam, tên địa lí nước ngoài phiên âm qua Hán Việt: Viết hoa chữ cái đầu tiên của mỗi tiếng.
Đối với tên người, tên địa lí nước ngoài phiên âm trực tiếp, không qua âm Hán Việt: Viết hoa chữ cái dầu tiên của mỗi bộ phận tạo thành tên riêng đó; nếu bộ phận gồm nhiều tiếng thì giữa các tiếng cần có gạch nối.
Tên riêng của các cơ quan, tổ chức, giải thưởng lớn, danh hiệu, huân chương... thường là một cụm từ. Chữ cái đầu của mỗi bộ phận tạo thành cụm từ này đều được viết hoa.
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Câu 1: (Trang 109 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Tìm danh từ chung và danh từ riêng trong câu sau:
Ngày xưa, / ở / miền / đất / Lạc Việt / cứ / như / bây giờ / là / Bắc Bộ / nước / ta / có 1 một / vị / thần / thuộc / nòi / rồng / con trai / thần / Long Nữ, / tên / là / Lạc Long Quân.
Bài làm:
Danh từ chung: Ngày xưa, miền, đất, nước, thần, nòi, rồng, con trai, tên.
Danh từ riêng: Lạc Việt, Bắc Bộ, Long Nữ, Lạc Long Quân.
Câu 2: (Trang 109 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Các từ in đậm dưới đây có phải là danh từ riêng không? Vì sao?a. Chim, Mây, Nước và Hoa đều cho rằng tiếng hót kì diệu của Họa Mi đã làm cho tất cá bừng tỉnh giấc.(Võ Quảng)b. Nàng Út bẽn lẽn dâng lên vua mâm bảnh nhỏ.(Nàng Út làm bánh ót)c. [...] Khi ngựa thét ra lứa, lứa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng đó về sau gọi là làng Cháy.(Thánh Gióng)
Bài làm:
Các từ: Chim, Mây, Nước, Hoa, hoạ Mi, Út, vốn là danh từ chung - tên gọi một loại sự vật. Nhưng trong câu văn này được dùng để gọi tên riêng của nhân vật nên được dùng như danh từ riêng
Cháy vốn là một động từ nhưng ở trong trường hợp này Cháy -tên làng, là danh từ riêng ==> dùng để gọi tên địa phương.
Câu 3: (Trang 110 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Có bạn chép đoạn thơ sau của nhà thơ Tố Hữu, mà quên viết hoa một số danh từ riêng. Em hãy viết lại các danh từ riêng ấy cho đúng. Muốn sửa lại đúng lỗi của bạn chúng ta cần ghi nhớ quy tắc viết hoa, bài sửa:
Ai đi Nam Bộ
Tiền giang, hậu giang
Ai vô thành phố
Hồ Chí Minhrực rỡ tên vàng.
Ai về thăm bưng biền đồng tháp
Việc Bắc, miền Nam, mồ ma giặc pháp
Nơi chôn rau cắt rốn của ta!
Ai đi Nam - Ngãi, Bình - Phú, khánh hoà
Ai vô phan rang, phan thiết
Ai lên tây nguyên, công tum, đắc lắc
Khu Năm dằng dặc khúc ruột miền Trung
Ai về với quê hương ta tha thiết
Sông Hương, Bến Hải, Cửa Tùng
Ai vô đó nói với đồng bào, đồng chí
Nói với Nửa - Việt nam yêu quý
Rằng: nước ta là của chúng ta
Nước việt nam dân chủ cộng hoà!
Bài làm:
Sửa lại đoạn thơ như sau:
Ai đi Nam Bộ
Tiền Giang, Hậu Giang
Ai vô thành phố
Hồ Chí Minhrực rỡ tên vàng.
Ai về thăm bưng biền Đồng Tháp
Việc Bắc, miền Nam, mồ ma giặc Pháp
Nơi chôn rau cắt rốn của ta!
Ai đi Nam - Ngãi, Bình - Phú, Khánh Hoà
Ai vô Phan Rang, Phan Thiết
Ai lên Tây Nguyên, Công Tum, Đắc Lắc
Khu Năm dằng dặc khúc ruột miền Trung
Ai về với quê hương ta tha thiết
Sông Hương, Bến Hải, Cửa Tùng
Ai vô đó nói với đồng bào, đồng chí
Nói với nửa - Việt Nam yêu quý
Rằng: nước ta là của chúng ta
Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà!
