Bài soạn "Chiều tối" của Hồ Chí Minh số 6
Câu 1 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 2)
Giữa bản dịch thơ với bản dịch nghĩa có những chỗ chưa sát với nguyên tác như:
- Câu 2: Bản dịch thơ đã bỏ rơi nghĩa cô lẻ của đám mây
=> Ý cả câu bản dịch nghĩa là : chòm mây lẻ trôi chậm chậm
+ Bản dịch thơ: Chòm mây trôi nhẹ
=> Không diễn tả được vẻ đơn độc và nhịp bay chậm chậm của chòm mây
- Câu 3:
+ Sơn thôn thiếu nữ dịch thơ thành cô em làm mất sự trang trọng của câu thơ Đường, không phù hợp với phong cách nói của Bác
+ Dịch thừa chữ tối => Làm lộ ý thơ, làm mất đi hàm súc của thơ cổ.
Câu 2 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 2)
Bức tranh thiên nhiên và cảm xúc của nhà thơ trong 2 câu thơ đầu:
* Bức tranh thiên nhiên:
- Thời gian: Chiều tối
- Không gian: Bầu trời mênh mông
-> Miêu tả từ xa, tầm nhìn bao quát, rộng lớn.
- Hình ảnh (nhân hoá), mang tính tượng trưng, ước lệ.
+ Quyện điểu: con chim mỏi
+ Cô vân: chòm mây cô đơn
+ Mạn mạn: chậm chậm, trôi nổi, lững lờ
=> Không chỉ la bức tranh ngoại cảnh mà còn là bức tranh tâm cảnh. Trong bức tranh thấp thoáng hình ảnh của người tù mỏi mệt, cô đơn như "cánh chim", "chòm mây".
* Nghệ thuật:
- Hình ảnh ước lệ, tượng trưng
- Bút pháp chấm phá
=> Hai câu thơ đầu đã gợi tả cảnh chiều tối nơi xóm núi mênh mông, cô quạnh.
* Vẻ đẹp tâm hồn Bác:
- Tình yêu thiên nhiên
- Niềm lạc quan
- Bản lĩnh kiên cường của người chiến sĩ
Câu 3 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 2)
* Bức tranh đời sống trong hai câu cuối:
- Cô em…xay ngô: Cảnh con người lao động đời thường bình dị quen thuộc.
- “ma bao túc…Bao túc ma hoàn” (lặp): lao động liên tục
- “Lò than…rực hồng”: ấm cúng và hạnh phúc.
“hồng” là điểm sáng thẫm mĩ, là nhãn tự của bài thơ
- Ý nghĩa:
+ Gợi cuộc sống sum vầy, ấm áp, làm vợi đi ít nhiều nỗi đau khổ của người đi đày
+ Sự luân chuyển về thời gian: buổi chiều kết thúc, thời gian chuyển sang đêm tối nhưng là đêm tối ấm áp, bừng sáng.
+ Sự vận động từ nỗi buồn đến niềm vui, từ bóng tối đến ánh sáng.
+ Niềm tin, niềm lạc quan.
Câu 4 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 2)
* Nghệ thuật tả cảnh và nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ của bài thơ:
- Thể thơ tứ tuyệt hàm súc
- Hình ảnh đậm tính ước lệ, tượng trưng,
- Bút pháp gợi tả chấm phá, cốt ghi lấy linh hồn của tạo vật, cô động, hàm súc đặc trưng cho lối nghê thuật cổ điển và kết hợp với nét hiện đại
- Ngôn ngữ trong bài thơ được sử dụng rất linh hoạt và sáng tạo.
Luyện tập
Câu 1 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 2)
- Sự vận động của cảnh vật:
+ Ngòi bút Hồ Chí Minh diễn tả thiên nhiên rất chân thật, tự nhiên.
+ Hình ảnh thiên nhiên trong hai câu thơ đầu lộ ra vẻ ảm đạm và hoang vắng nhưng có phần phù hợp với cảnh ngộ của Người.
+ Hai câu thơ cuối như lấy lại sự ấp ám bởi hình ảnh thiếu nữ xuất hiện làm xôn xao cả buổi chiều cô quạnh. Lại có sự vận động “ma bao túc” (xay ngô tối) làm cho không khí buổi chiều đượm một chút náo nhiệt, hình ảnh cố giá xay ngô toát lên vẻ trẻ trung, khoẻ mạnh, đầy sức sống.
=> Sự vận động từ nỗi buồn đến niềm vui, từ bóng tối đến ánh sáng.
Câu 2 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 2)
Hình ảnh thể hiện tập trung vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh trong bài có thể nói là hình ảnh cô gái xay ngô tối và bếp lửa hồng. Trung tâm bài thơ chính là con người lao động và ngọn lửa của sự sống.
Câu 3 (trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 2)
Nhà thơ Hoàng Trung Thông đã ca ngợi thơ Bác: vừa có chất thép mà vẫn đàm dàn chữ “Tình”. Điều đó đươc thể hiện rất rõ trong bài thơ “Chiều tối”:
- Chất thép: Hai câu thơ đầu, Bác đã vẽ nên một bức tranh mang vẻ đẹp cổ điển, tả ít mà gợi nhiều, chỉ hai nét phác họa mà gợi lên hồn cảnh vật. Thiên nhiên ảm đạm và hoang vắng có phần phù hợp với cảnh ngộ của Người. Nhưng qua đó ta lại thấy được một nét nổi bật trong tâm hồn Bác, là trong giờ phút đau khổ, nặng nề, cực nhọc nhất Bác vẫn tha thiết với thiên nhiên và tìm thấy ở thiên nhiên sự đồng cảm. Qua đó, thể hiện bản lĩnh kiên cường của người chiến sĩ.
- Chất tình: Hình ảnh Bác trong bài thơ đã vượt hoàn cảnh, tâm hồn để hướng đến ánh sáng, gắn bó với cuộc đời, con người. Qua đó thấy được tình yêu thiên nhiên, Tổ quốc, yêu cuộc sống bình dị của người lao động. Bài thơ tuy viết về cảnh chiều tối nhưng lại thắp sáng lên trong lòng người đọc một ngọn lửa hồng ấm áp của niềm tin yêu đời.
Bố cục
Bố cục: (2 phần)
- Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên
- Hai câu sau: Bức tranh sinh hoạt
Nội dung chính
Chiều tối cho thấy tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, ý chí vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà thơ chiến sĩ Hồ Chí Minh.
