Bài soạn "Chỉ từ" số 4

I. Chỉ từ là gì?

1. Các từ được in đậm trong những câu sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào?

- Nọ: ông vua

- ấy: viên quan

- kia: làng

- nọ: hai cha con nhà.

2. So sánh các từ và cụm từ sau, từ đó rút ra ý nghĩa của những từ in đậm:

Các từ nọ, ấy, kia làm cho cụm danh từ trở nên xác định hơn, cụ thể hơn.

3. Nghĩa các từ ấy, nọ trong những câu sau có điểm nào giống và điểm nào khác với các trường hợp đã phân tích?

Giống nhau: cùng xác định vị trí của sự vật.

Khác nhau:

- Ở bài tập 1, 2: định vị trong không gian.

- Ở bài tập 3: định vị trong thời gian (hồi ấy, đêm nọ).

II. Hoạt động của chỉ từ trong câu

1. Các từ ấy, kia, nọ… đều làm phụ ngữ bổ nghĩa cho danh từ, lập thành cụm danh từ.

VD: Các cụm danh từ: ông vua nọ, viên quan ấy, làng kia, hai cha con nhà nọ…

2. Tìm chỉ từ và xác định chức vụ:

a. Đó: chủ ngữ.

b. Đấy: trạng ngữ.

III. LUYỆN TẬP:

1. Tìm chỉ từ, xác định ý nghĩa và chức vụ:

a. “ấy”:

- Định vị sự vật trong không gian.

- Làm phụ ngữ của cụm danh từ.

b. “đấy”, “đây”

- Định vị sự vật trong không gian

- Làm chủ ngữ trong câu

c. “nay”

- Định vị trong thời gian

- Làm trạng ngữ.

d. “đó”

- Định vị trong thời gian

- Làm trạng ngữ.

2. Thay các cụm từ dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích:

a. Thay “chân núi Sóc” bằng “đó”

- Định vị về không gian.

b. Thay “bị lửa thiêu cháy” bằng “ấy”

- Định vị về không gian.

3. Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét?

Không thể thay các chỉ từ “ấy, đó” bằng những cụm từ khác bởi vì trong truyện cổ dân gian, không thể xác định được cụ thể thời gian năm ấy, hôm đó là năm nào, hôm nào?

Rút ra nhận xét:

Chỉ từ có vai trò quan trọng trong câu vì chúng có thể chỉ ra những sự vật, những thời điểm khó gọi thành tên giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm trong chuỗi sự vật hay dòng thời gian vô tận.