Bài soạn "Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp" số 4
I. Cách dẫn trực tiếp
Đọc các đoạn trích sau (trích từ truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long) và trả lời câu hỏi.
a) Cháu ở liền trong trạm hàng tháng. Bác lái xe bao lần dừng, bóp còi toe toe, mặc, cháu gan lì nhất định không xuống. Ấy thế là một hôm, bác lái phải thân hành lên trạm cháu. Cháu nói: “Đấy, bác cũng chẳng thèm “người” là gì?”.
b) Học sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét trước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”.
Câu 1 trang 53 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Trong đoạn trích (a), bộ phận in đậm “Đấy, bác cũng chẳng “thèm” người là gì?” là lời nói hay ý nghĩ của nhân vật? Nó được ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng những dấu gì?
Trả lời:
Trong đoạn trích (a), bộ phận in đậm là lời nói của nhân vật, vì trước đó có từ “nói” trong phần lời của người dẫn. Nó được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.
Câu 2 trang 53 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Trong đoạn trích (b), bộ phận in đậm “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn” là lời nói hay ý nghĩ? Nó được ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng những dấu gì?
Trả lời:
Trong đoạn trích (b), bộ phận in đậm là ý nghĩ của nhân vật, vì trước đó có từ “nghĩ” trong phần lời của người dẫn. Nó được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép.
Câu 3 trang 53 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Trong cả hai đoạn trích, có thể thay đổi vị trí giữa bộ phận in đậm với bộ phận đứng trước nó được không? Nếu được thì hai bộ phận ấy ngăn cách với nhau bằng những dấu gì?Trả lời:
Trong cả hai đoạn trích, có thể thay đổi vị trí của hai bộ phận. Trong trường hợp đó, hai bộ phận ngăn cách với nhau bằng dấu ngoặc kép và dấu gạch ngang.
II. Cách dẫn gián tiếp
Đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a) Lão tìm lời lẽ giảng giải cho con trai hiểu. Lão khuyên nó hãy dằn lòng bỏ đám này, để dùi giắng lại ít lâu, xem có đám nào khá mà nhẹ tiền hơn sẽ liệu; chẳng lấy đứa này thì lấy đứa khác; làng này đã chết hết gái đâu mà sợ.
(Nam Cao, Lão Hạc)
b) Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật.
(Phạm Văn Đồng, Chủ tịch Hồ Chí Minh,tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại).
Câu 1 trang 54 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Trong đoạn trích (a), bộ phận in đậm là lời nói hay ý nghĩ? Nó có được ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng dấu gì không?Trả lời:
Trong đoạn trích (a), bộ phận in đậm là lời nói của nhân vật. Đây là nội dung của lời khuyên như có thể thấy ở từ “khuyên” trong phần lời của người dẫn. Nó không được ngăn cách với phần câu đứng trước bằng một loại dấu cụ thể nào.
Câu 2 trang 54 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Trong đoạn trích (b), bộ phận in đậm là lời nói hay ý nghĩ? Giữa bộ phận in đậm và bộ phận đứng trước có từ gì? Có thể thay từ đó bằng từ gì?Trả lời:
Trong đoạn trích (b), bộ phận in đậm là ý nghĩ của nhân vật, vì trước đó có từ “hiểu”. Giữa phần ý nghĩa được dẫn và phần lời của người dẫn có từ “rằng”. Có thể thay từ “là” vào vị trí của từ “rằng” trong trường hợp này.
III. Luyện tập
Câu 1 trang 54 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Tìm lời dẫn trong những đoạn trích sau (trích từ truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao). Cho biết đó là lời nói hay ý nghĩ được dẫn, là lời dẫn trực tiếp hay lời dẫn gián tiếp.a) Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi tằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?”.b) Sau khi thằng con đi, lão tự bảo rằng: “Cái vườn là của con ta. Hồi còn mồ ma mẹ nó, mẹ nó cố thắt lưng buộc bụng, dè sẻn mãi, mới để ra được năm mươi đồng bạc tậu. Hối ấy, mọi thức còn rẻ cả…”Trả lời:a. Phần lời dẫn: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à? ”. Đây là ý nghĩ mà nhân vật gán cho con chó.b. Phần lời dẫn: “Cái vườn là...mọi thức còn rẻ cả” đó là ý nghĩ của nhân vật (lão tự bảo rằng)* Cách dẫn trong 2 phần trên đều là cách dẫn trực tiếp.
Câu 2 trang 54, 55 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Viết một đoạn văn nghị luận có nội dung liên quan đến một trong ba ý kiến dưới đây. Trích dẫn ý kiến đó theo hai cách: dẫn trực tiếp và dẫn gián tiếp.a) Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
(Hồ Chí Minh, Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng)
b) Giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ chủ tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được.
(Phạm Văn Đồng, Chủ tịch Hồ Chí Minh,tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại).
c) Người Việt Nam ngày nay có lí do đầy đủ và vững chắc để tự hào với tiếng nói của mình.
(Đặng Thai Mai, Tiếng Việt, một biểu hiện hùng hồn của sức sống dân tộc)
Trả lời:
* Cách dẫn trực tiếp: Trong “Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ: “Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng”. Quả đúng như vậy. Trong hàng ngàn năm lịch sử, dân tộc ta đã bao lần phải đối đầu với họa ngoại xâm. Nhưng không một kẻ thù nào có thể khuất phục được trái tim của những con người thiết tha với vận mệnh của Tổ quốc. Trong hơn một ngàn năm Bắc thuộc, biết bao người anh hùng đã đứng lên khởi nghĩa như Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Triệu Việt Vương, Phùng Hưng... Tiếp đó là những trang sử vẻ vang được viết nên bởi những tên tuổi của Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung... Chúng ta có quyền tự hào vì những chiến công của những người con vĩ đại ấy!
* Cách dẫn gián tiếp: Trong “Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định rằng chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng. Quả đúng như vậy. Trong hàng ngàn năm lịch sử, dân tộc ta đã bao lần phải đối đầu với họa ngoại xâm. Nhưng không một kẻ thù nào có thể khuất phục được trái tim của những con người thiết tha với vận mệnh của Tổ quốc. Trong hơn một ngàn năm Bắc thuộc, biết bao người anh hùng đã đứng lên khởi nghĩa như Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Triệu Việt Vương, Phùng Hưng... Tiếp đó là những trang sử vẻ vang được viết nên bởi những tên tuổi của Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung... Chúng ta có quyền tự hào vì những chiến công của những người con vĩ đại ấy!
Câu 3 trang 55 SGK Ngữ văn 9 tập 1: Hãy thuật lại lời nhân vật Vũ Nương trong đoạn trích sau đây theo cách dẫn gián tiếp.
Hôm sau, Linh Phi lấy một cái túi bằng lụa tía, đựng mười hạt minh châu, sai sứ giả Xích Hỗn đưa Phan ra khỏi nước. Vũ Nương nhân đó cũng đưa gửi một chiếc hoa vàng mà dặn:
– Nhờ nói hộ với chàng Trương, nếu còn nhớ chút tình xưa nghĩa cũ, xin lập một đàn giải oan ở bến sông, đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, tôi sẽ trở về.
(Nguyễn Dữ, Chuyện người con gái Nam Xương)
Trả lời:
Thuật lại lời của Vũ Nương theo cách dẫn gián tiếp:
Vũ Nương nhân đó cũng đưa gửi một chiếc hoa vàng và dặn Phan nói hộ với chàng Trương rằng nếu chàng Trương còn nhớ chút tình xưa nghĩa cũ, thì xin lập một đàn giải oan ở bến sông, đốt cây đèn thần chiếu xuống nước, Vũ Nương sẽ trở về.
