Bài soạn "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" số 1
I. Đôi nét về tác giả Đỗ Phủ
- Đỗ Phủ (712-770) là nhà thơ hiện thực nổi tiếng vào đời Đường ở Trung Quốc, tự là Tự Mĩ, hiệu Thiếu Lăng, quê ở tỉnh Hà Nam
- Ông từng làm quan trong một thời gian ngắn nhưng gần như suốt đời sống trong cảnh đau khổ, bệnh tật
- Năm 759, ông cáo quan, đưa gia đình về vùng Tây Nam, một thời gian sống ở Thành Đô, phủ Tứ Xuyên.
- Ông để lại cho đời 1500 bài thơ
- Bút pháp hiện thực cũng như tinh thần nhân đạo cao cả của ông đã ảnh hưởng khá sâu rộng đến thơ ca Trung Quốc đời sau
II. Đôi nét về tác phẩm Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
1. Hoàn cảnh ra đời
- Bài thơ được sáng tác năm 760. Khi được bạn bè và người thân giúp đỡ, Đỗ Phủ dựng được một nhà tranh bên cạnh khe Cán Hoa ở phía tây Thành Đô. Đỗ Phủ vừa ở nhà mới được mấy tháng thì căn nhà đã bị gió phá nát.
- Bài thơ là một tác phẩm nổi tiếng của Đỗ Phủ
2. Bố cục (4 phần):
- Phần 1 (khổ 1): Cảnh ngôi nhà bị gió thu phá
- Phần 2 (khổ 2): Cảnh những đứa trẻ cướp tranh
- Phần 3 (khổ 3): Nỗi khổ của gia đình trong đêm
- Phần 4 (khổ 4): Ước vọng của nhà thơ
3. Giá trị nội dung
Bài thơ đã thể hiện một cách sinh động nỗi khổ của chính bản thân Đỗ Phủ vì căn nhà bị gió thu phá nát. Điều đáng quý hơn là, vượt lên trên nỗi bất hạnh cá nhân, nhà thơ đã bộc lộ khát vọng cao cả: ước mơ có được ngôi nhà vững chắc ngàn vạn gian để che chở cho tất cả mọi người nghèo trong thiên hạ
4. Giá trị nghệ thuật
- Thể thơ cổ thể
- Sự sắp xếp các chi tiết theo trình tự hợp lí
- Kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm
III. Hướng dẫn trả lời câu hỏi
Câu 1 (trang 133 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Bài thơ chia làm 4 phần:
+ Phần 1 (khổ thứ nhất): tác giả miêu tả cảnh nhà tranh bị gió thu thổi bay lớp tranh
+ Phần 2 (khổ 2): Những đứa trẻ lấy nốt những lớp tranh bị thổi tung
+ Phần 3 (khổ 3): Nỗi khổ mà gia đình tác giả đối mặt trong đêm mưa
+ Phần 4 (khổ 4) Ước mơ cao cả của tác giả
b, Bài thơ có 3 khổ thơ 5 câu: khổ 1, 2 và 4
- Khổ thơ 1,2, 3 đa phần có 7 chữ trong mỗi câu thơ
- Khổ thơ 4 số chữ là 9, 10 chữ trong mỗi dòng
- Cách gieo vần:
+ Khổ thơ 2 và 3 gieo vần trắc: thể hiện sự khốn cùng đến đau xót, dằn vặt của tác giả
+ Khổ thơ cuối chủ yếu là vần bằng thể hiện mơ ước của tác giả về cuộc sống ấm no hơn.
Câu 2 (trang 134 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Phương thức biểu đạt
Miêu tả Tự sự: Phần đầu (3 khổ thơ đầu)
Biểu cảm trực tiếp Miêu tả kết hợp tự sự: Phần đầu (3 khổ thơ đầu)
Miêu tả kết hợp với biểu cảm: Phần đầu (3 khổ thơ đầu)
Tự sự kết hợp với biểu cảm: Phần đầu (3 khổ thơ đầu)
Phần sau ( khổ thơ cuối): không có phương thức nào
Câu 3 (trang 134 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Nỗi khổ khi ngôi nhà bị gió thu phá: cái bay sang sông, trên ngọn cây, rơi xuống lòng mương tơi tả
→Cảnh tượng điêu tàn
- Đỗ Phủ rất nghèo, để có được căn nhà đó phải nhờ vào sự trợ giúp của những người thân thích và bạn bè nay đã bị gió cuốn
- Nỗi khổ của sự bất lực: Hình ảnh lũ trẻ đua nhau cướp những tấm tranh chạy đi, đối diện với hình ảnh ông già chống gậy yếu ớt, bất lực
- Tình cảnh khổ cực khi phải đối mặt với cảnh mưa lạnh: chăn mền ướt rách nát, con thơ đạp lên rách nát thêm, cả nhà run rẩy
- Nỗi khổ trong chiến tranh loạn lạc: Chiến tranh là căn nguyên chính của những nỗi khổ thường nhật kia
+ Vì chiến tranh mà gia đình phải lang bạt, nhà thơ phải từ quan, những đứa trẻ phải đi cướp giật từ người khác
→Thông qua cách miêu tả sinh động, chân thực và hàm súc hiện lên cảnh khốn cùng của tác giả cũng chính là bức tranh chung của xã hội những ngày đen tối
Câu 4 (trang 134 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Nếu không có đoạn cuối của bài thơ thì giá trị biểu cảm của bài thơ giảm đáng kể khi chỉ có giá trị hiện thực:
+ Người đọc sẽ chỉ nhìn thấy hoàn cảnh khốn khó của nhà thơ mà không nhìn thấy được tấm lòng nhân hậu của nhà thơ
+ Không thấy được vẻ đẹp của giấc mơ và tấm lòng nhân ái, vị tha của tác giả
→ Nhờ vào 5 câu thơ cuối nỗi đau của người trở thành tấm gương phản chiếu mạnh mẽ nhất nỗi đau chung của muôn người, muôn nhà
Luyện tập
Bài 2 (trang 134 sgk ngữ văn 7 tập 1)
+ Từ việc nói lên nỗi khổ của bản thân, Đỗ Phủ đã tố cáo hiện thực đen tối, cùng đường của xã hội đương thời
+ Trong đau khổ nhà thơ vẫn thể hiện tấm lòng nhân hậu, dành cho người dân nghèo khổ những người chung số phận
