Nội soi dạ dày là thủ thuật thăm dò phần trên của hệ thống tiêu hóa, bao gồm các cơ quan thực quản, dạ dày và tá tràng. Phương pháp này được thực hiện bằng cách đưa một ống nội soi nhỏ có gắn đèn chiếu sáng và một camera nhỏ qua đường mũi hoặc miệng đến thực quản vào tới dạ dày, tá tràng của bệnh nhân. Hình ảnh được camera chụp lại, giúp bác sĩ dễ dàng phát hiện các tổn thương bất thường của ống tiêu hóa, từ đó chẩn đoán sớm và đánh giá chính xác các bệnh lý dạ dày, hệ tiêu hóa mà bệnh nhân đang gặp phải.

Trong quá trình nội soi, bác sĩ cũng có thể sử dụng một số dụng cụ đặc biệt để cắt polyp, sinh thiết, cầm máu, lấy dị vật trong ống tiêu hóa, nong những phần bị hẹp, thắt tĩnh mạch thực quản…

Chẩn đoán các bệnh lý ống tiêu hóa bằng nội soi dạ dày có độ chính xác cao hơn so với siêu âm hay chụp X-quang. Ngoài chẩn đoán bệnh, nội soi dạ dày còn được chỉ định để điều trị xuất huyết tiêu hóa, lấy các dị vật ống tiêu hóa, lấy mẫu mô sinh thiết (để xét nghiệm mô bệnh học trong các trường hợp nghi ngờ ung thư hoặc đánh giá bệnh nhân có nhiễm Helicobacter pylori không).

Bệnh nhân được chỉ định nội soi dạ dày nhằm mục đích:

Chẩn đoán: Nội soi dạ dày giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh lý, xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng buồn nôn, nôn, đầy hơi, khó tiêu, khó nuốt, đau bụng… Khi cần thiết, bác sĩ có thể tiến hành làm một xét nghiệm trong quá trình nội soi:

• Làm Clo-test để chẩn đoán nhiễm H.Pylori (HP): Lấy một mẫu mô nhỏ nơi viêm hoặc loét cho vào một lọ đựng thuốc thử Clo-test, sau đó quan sát sự đổi màu của hóa chất. Nếu thuốc thử chuyển sang màu hồng, chứng tỏ có sự hiện diện của vi khuẩn HP, khi đó kết quả Clo-test dương tính (+).
• Sinh thiết tìm ung thư: Bác sĩ lấy một mảnh mô nhỏ và quan sát dưới kính hiển vi để hiển thị các tế bào ung thư nếu có. Việc thực hiện sinh thiết này không gây đau đớn hay khó chịu cho bệnh nhân.

Điều trị: Bằng những dụng cụ chuyên biệt luồn qua ống nội soi, bác sĩ có thể điều trị các bệnh lý liên quan đường tiêu hóa như: xuất huyết đường tiêu hóa, lấy dị vật trong đường tiêu hóa, cắt pô-lýp hoặc nong thực quản.

Hiện nay có 3 phương pháp nội soi dạ dày. Mỗi phương pháp đều có ưu, nhược điểm riêng và được chỉ định trong từng trường hợp bệnh cụ thể.

Nội soi qua đường miệng

Bệnh nhân sẽ được uống một loại thuốc để loại bỏ dịch nhầy trên niêm mạc, sau đó được xịt thuốc tê ở miệng để làm giảm cảm giác khó chịu khi đưa ống soi vào.

Bác sĩ đưa ống nội soi mềm từ hầu họng qua thực quản xuống dạ dày. Hình ảnh từ camera trên đầu thiết bị nội soi sẽ truyền tải về màn hình, bác sĩ dựa vào đó có thể theo dõi và đưa ra các chẩn đoán. Trong quá trình nội soi, bệnh nhân không nói được nhưng vẫn thở bình thường.

Ưu nhược điểm nội soi dạ dày qua đường miệng:

• Ưu điểm: Dễ thực hiện, độ chính xác cao, chi phí phải chăng, phù hợp với nhiều đối tượng.
• Nhược điểm: Một số người có cảm giác khó chịu, nghẹn thở hoặc buồn nôn. Lúc này chỉ cần hít thật sâu, thở ra chậm rãi để làm giảm các triệu chứng.

Nội soi qua đường mũi

Bác sĩ nhỏ thuốc tê vào mũi để gây tê ở mũi và xịt thuốc tê vào miệng để gây tê cổ họng bệnh nhân. Ống soi đã bôi thuốc gây tê được luồn qua mũi xuống phần sau của miệng, bệnh nhân được yêu cầu nuốt nhẹ xuống. Ống soi tiếp tục đi qua thực quản và xuống dạ dày, camera sẽ truyền hình ảnh đến màn hình bên ngoài, bác sĩ sẽ theo dõi, nếu phát hiện có bất thường, bác sĩ chụp lại để kiểm tra.

Ưu nhược điểm nội soi dạ dày qua đường mũi:

• Ưu điểm: Dễ thực hiện, độ chính xác cao, ống soi có đường kính nhỏ nên ít gây buồn nôn, khó chịu.
• Nhược điểm: Không thực hiện được nếu bệnh nhân mắc các bệnh lý ở mũi, hẹp khe mũi và có chi phí cao hơn so với nội soi dạ dày qua đường miệng.

Nội soi dạ dày gây mê - không đau

Thực chất đây là phương pháp nội soi dạ dày qua đường miệng nhưng người bệnh sẽ được gây mê, thường được bác sĩ chỉ định cho những trường hợp bệnh nhân có tâm lý sợ hãi hoặc yêu cầu khi nội soi.

Ưu nhược điểm nội soi dạ dày gây mê:

• Ưu điểm: Vì gây mê nên người bệnh sẽ không cảm thấy khó chịu, không có các hành động nguy hiểm như giãy giụa, giật ống soi (người có tâm lý sợ hãi). Bác sĩ có thể thực hiện các thủ thuật như lấy dị vật, cầm máu ổ loét, nong hẹp… thuận lợi và an toàn.
• Nhược điểm: Chi phí cao, thực hiện phức tạp vì cần sự hỗ trợ của bác sĩ gây mê và có thể phải thực hiện thêm một số xét nghiệm trước khi tiến hành nội soi. Một số trường hợp, người bệnh cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ do thuốc mê… cần phải theo dõi sát sao.

Đối tượng nên nội soi dạ dày:

• Người có triệu chứng bất thường như: đau vùng ngực, đau thượng vị, buồn nôn, nôn, ợ hơi, khó tiêu, đi phân đen, đi ngoài ra máu…
• Bệnh nhân viêm dạ dày mạn tính nên nội soi dạ dày định kỳ (2 lần/năm), viêm dạ dày mức độ nhẹ và trung bình nên nội soi 3 năm/lần.
• Đối tượng có lối sống không lành mạnh, thường xuyên hút thuốc, uống rượu, bia.
• Người có người thân mắc các bệnh về dạ dày, đặc biệt là ung thư dạ dày, đồng thời phát hiện những bất thường ở vùng bụng trên.
• Tầm soát phát hiện sớm ung thư dạ dày – thực quản.

Khi bác sĩ có chỉ định nội soi, người bệnh nên phối hợp nhiệt tình. Nội soi dạ dày là một thủ thuật khá an toàn, được áp dụng phổ biến nên người bệnh không cần quá lo lắng. Sau một thời gian điều trị, bệnh nhân cần được nội soi lại để đánh giá kết quả.

Đối tượng không nên nội soi dạ dày:
Hiện nội soi dạ dày không có chống chỉ định tuyệt đối. Tuy nhiên bác sĩ có thể hoãn nội soi nếu nghi ngờ bệnh nhân:

• Bỏng do uống axit
• Thủng dạ dày hoặc thủng ở những nơi khác trong ống tiêu hóa
• Suy tim, thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim
• Suy hô hấp
• Có túi phình lớn ở động mạch chủ hoặc có túi thoát vị ở thực quản
• Mắc chứng bệnh tâm thần không phối hợp
• Mới ăn no

Bạn cần lưu ý những điều sau trước khi thực hiện nội soi dạ dày:

• Nhịn ăn ít nhất 6 giờ trước khi đi nội soi dạ dày. Bạn có thể đi nội soi vào buổi sáng, khi chưa ăn sáng.
• Trước khi nội soi, không uống các loại nước có màu như: cà phê, sữa, nước cam, nước uống có gas… Có thể uống nước lọc nhưng với một lượng vừa phải.
• Không hút thuốc để giúp bác sĩ dễ quan sát, soi rõ được tổn thương.
• Không sử dụng các thuốc làm sạch dạ dày (như Phosphalugel, thường gọi là gói thuốc chữ P; Gastropulgite,…) hoặc thuốc viên than hoạt trước khi nội soi.
• Nếu bản thân có dị ứng với các loại thuốc tê, thuốc gây mê, hoặc dụng cụ y tế,… thì cần báo với bác sĩ trước khi tiến hành nội soi dạ dày.
• Với nội soi gây mê, sẽ cần một khoảng thời gian để tỉnh táo trở lại và thuốc mê hết tác dụng hoàn toàn (thường là khoảng 1 giờ). Không được tự ý điều khiển phương tiện tham gia giao thông trong vòng 24h sau khi nội soi. Vì vậy, tốt nhất là nên có người nhà đi cùng và đưa về.
  

Nội soi dạ dày là một thủ thuật tương đối an toàn. Vì vậy, người bệnh nên giữ tâm lý thoải mái, không nên quá căng thẳng lo lắng trước thời điểm thực hiện nội soi. Hãy tìm hiểu những kinh nghiệm khi nội soi dạ dày từ bác sĩ và từ những người đã từng nội soi để có cái nhìn rõ ràng nhất về nội soi dạ dày nhé.

Sau khi nội soi dạ dày, bạn cần lưu ý những điểm sau:

• Không ăn hoặc uống bất kỳ thực phẩm nào sau khi nội soi khoảng 1 – 2 giờ.
• Nội soi có thể gây buồn nôn do ống nội soi luồn sâu vào bên trong dạ dày. Tuy nhiên, cảm giác khó chịu này sẽ nhanh chóng biến mất sau đó mà không cần sử dụng thuốc.
• Nội soi dạ dày có thể gây ra một số triệu chứng như: đau rát cổ họng , ho, … trong hoặc sau khi thực hiện. Súc miệng bằng nước muối có thể giảm nhanh cảm giác khó chịu. Bên cạnh đó, cần chú ý bổ sung những thực phẩm có lợi, có khả năng làm dịu cổ họng như: sữa tươi, cháo lỏng, canh/ soup dễ tiêu hóa… và hạn chế đồ cay, nóng, có tính axit cao, đồ uống chứa chất kích thích để tránh phát sinh triệu chứng khó chịu.
• Nếu cảm thấy khó nuốt, nghẹn, bạn có thể ngưng ăn uống và nghỉ ngơi. Trong trường hợp có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác, nên đến cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ thăm khám và kiểm tra.
• Nếu nhận thấy cơ thể có dấu hiệu nhiễm trùng hoặc xuất hiện các triệu chứng như xuất huyết, đi ngoài phân đen, nôn ra máu, cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để tìm hướng khắc phục kịp thời.

Ngoài ra, kết quả nội soi sẽ được trả trong ngày. Nếu phải làm sinh thiết, kết quả sinh thiết sẽ được trả sau vài ngày.

Nội soi dạ dày và sinh thiết nhìn chung khá an toàn, hiếm xảy ra biến chứng.

Biến chứng chảy máu ít gặp (1/1000) có thể do người bệnh nôn nhiều hoặc sau làm thủ thuật sinh thiết, cắt polyp. Đây thường là các tổn thương nhỏ nên có thể tự cầm máu hoặc được cầm máu trong quá trình nội soi. Hiếm trường hợp phải phẫu thuật để cầm máu.

Biến chứng thủng rất hiếm gặp (1/5000), nếu xảy ra cần phải phẫu thuật. Các biến cố tim mạch hoặc nguy cơ sặc vào phổi khá hiếm gặp, chủ yếu xảy ra ở người bệnh già yếu, có tiền sử bệnh lý tim mạch, bệnh phổi.

Bỏ sót tổn thương (polyp…) trong nội soi thường do người bệnh ứ đọng thức ăn trong dạ dày, ăn thức ăn khó tiêu, không hợp tác trong quá trình nội soi ảnh hưởng đến khả năng quan sát và phát hiện tổn thương. Các biến chứng khác như dị ứng, phản ứng phản vệ với các thuốc trong nội soi (thuốc gây mê…)…có thể gặp. Tuy nhiên, các biến chứng trên hiếm khi dẫn đến tử vong.

Nhìn chung, nội soi dạ dày là một thủ thuật an toàn. Điều quan trọng là khi người bệnh có bất kể vấn đề gì bất thường trong, sau khi nội soi (thậm chí sau nhiều ngày), cần đến khám lại ngay tại cơ sở y tế hoặc thông báo cho nhân viên y tế để được chẩn đoán và xử trí sớm.