Rãnh Mariana được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1858 bởi một con tàu thuộc Hải quân Hoàng gia Anh mang tên “HMS Challenger”. Tuy nhiên, mãi đến tận năm 1951, tàu Challenger II mới thực hiện những khảo sát ban đầu về nơi sâu nhất trái đất này. Bằng kỹ thuật sóng âm tại thời điểm bấy giờ, người ta đã ước lượng được phần đáy của rãnh Mariana có độ sâu khoảng 10.900 mét và điểm tận cùng này cũng đã được đặt theo tên của con tàu khám phá ra nó- vực thẳm Challenger. Rãnh Mariana là rãnh tự nhiên sâu nhất thế giới. Nằm ở Thái Bình Dương, rãnh Mariana hình thành một vùng trũng hình lưỡi liềm lớn dưới đáy biển ở các vùng lân cận đảo Mariana, sau khi nó được đặt tên.

Điểm sâu nhất của Trái đất là Challenger Deep nằm trong rãnh Mariana. Vực thẳm Challenger Deep có độ sâu 10,99m dưới đại dương. Điểm sau thứ 3 trên thế giới là Sirena Deep cùng nằm ở rãnh Mariana. Rãnh Mariana được hình thành do sự va chạm 2 mảng kiến tạo (các mảng nổi lớn của lớp vỏ ngoài Trái Đất). Cuộc va chạm đã khiến Mảng Thái Bình Dương cũ và lớn hơn nằm dưới Mảng Mariana. Vụ va chạm đã hình thành nên một cái rãnh hình lưỡi liềm ở dưới đáy biển và một chuỗi các đảo gần đó (Đảo Mariana hoặc Marianas). Các hòn đảo được hình thành nhờ sự phun trào núi lửa gây ra bởi sự giải phóng nước dữ dội của Mảng Thái Bình Dương.

Một vùng biển quá khắc nghiệt và tưởng chừng sẽ chẳng thể tồn tại bất kỳ dấu hiệu nào của sự sống. Thế nhưng, những chuyến thám hiểm của con người xuống vũng Mariana đã mở ra những khám phá không tưởng về sự sống dưới đáy đại dương. Mariana là rãnh sâu nhất trên Trái đất từng được ghi nhận. Điểm thấp nhất của rãnh này cũng là nơi sâu nhất trên lớp vỏ Trái đất. Rãnh Mariana nằm ở phía tây Thái Bình Dương và nằm cách 200km về phía đông của đảo Mariana. Điểm sâu nhất của rãnh - Challenger Deep nằm cách lãnh thổ Guam của Mỹ khoảng 320km về phía tây nam. Bạn có thể tìm vị trí của rãnh Mariana trên Google Maps.

Rãnh Mariana, còn gọi là vực Mariabena hay vũng Mariana, là rãnh đại dương sâu nhất trên Trái Đất, và điểm sâu nhất của nó là nơi sâu nhất trong lớp vỏ Trái Đất. Nó nằm trên phần đáy của khu vực tây bắc Thái Bình Dương, về phía đông quần đảo Mariana. Điểm sâu nhất có tọa độ 11°21' Bắc và 142°12' Đông. Rãnh Mariana kéo dài tới gần Nhật Bản. Rãnh này là ranh giới nơi hai mảng kiến tạo gặp nhau, là khu vực lún xuống mà ở đó mảng Thái Bình Dương bị lún xuống dưới mảng Philippines. Rãnh có chiều dài khoảng 2.550 km (1.580 dặm) nhưng chiều rộng trung bình chỉ vào khoảng 69 km (43 dặm). Phần đáy của rãnh này thấp dưới mực nước biển một khoảng cách lớn hơn nhiều khi so với đỉnh Everest ở trên mực nước biển. Rãnh Mariana nằm trên phần đáy khu vực tây bắc Thái Bình Dương, về phía đông quần đảo Mariana, kéo dài tới gần Nhật Bản.

Rãnh Mariana dài khoảng 2.550 km (1.580 dặm) nhưng độ rộng trung bình chỉ khoảng 69 km (43 dặm). Nếu con số 11.034 mét chưa đủ để bạn hình dùng về độ sâu khủng khiếp ở Mariana, bạn hãy liên tưởng đến ngọn núi Everest (8.849 m) cao nhất Thế Giới. Giả sử đem thả ngọn Everest này xuống vực Mariana, nó sẽ bị “nuốt chửng” và chìm sâu cách mặt nước ít nhất 1000 mét!

Điểm sâu nhất của Trái đất là Challenger Deep nằm trong rãnh Mariana. Vực thẳm Challenger Deep có độ sâu 10,99m dưới đại dương. Điểm sau thứ 3 trên thế giới là Sirena Deep cùng nằm ở rãnh Mariana. Khoảng cách giữa đáy rãnh Mariana đến mực nước biển lớn hơn rất nhiều so với chiều cao của đỉnh Everest - ngọn núi cao nhất thế giới. Cụ thể, độ sâu tối đa rãnh Mariana là 10.971m dưới mực nước biển. Nếu đặt trọn ngọn Everest (8.848m) xuống đáy vực này thì đỉnh núi sẽ cách mặt biển đến hơn 2.000m.

Độ sâu của vực sắp xỉ độ cao của máy bay dân dụng bay trên bầu trời. Người ta đã đặt tên cho nơi sâu nhất của rãnh Mariana là vực thẳm Challenger theo tên tàu Challenger II của Hải quân Hoàng gia Anh đến đo đạc khu vực này vào năm 1951. Ở dưới đáy vực, áp suất nước khoảng 1.086 bar (1.071 atm) gấp 1.000 lần so với áp suất khí quyển tiêu chuẩn ở mặt nước biển. Nhiệt độ đáy rãnh dao động từ 1 đến 4 độ C.

Trong cuộc thám hiểm Challenger đầu tiên, độ sâu của rãnh Mariana được đo bằng một sợi dây âm thanh có trọng lượng. Năm 1951 độ sâu được đo lại. Lần này chuyến thám hiểm được thực hiện bằng tàu khảo sát hải quân Challenger II của người Anh và sử dụng thiết bị đo sâu hồi âm chính xác hơn. Sau khi lặn xuống rãnh vực Mariana ở độ sâu lớn nhất (10.927m), Victor Vescovo – một lính hải quân đã về hưu, đã trở thành nhân vật lịch sử đặc biệt khi giữ kỷ lục lặn sâu ở vùng biển sâu nhất thế giới – rãnh Mariana. Cho đến nay, ông vẫn đang nắm giữ kỷ lục điều khiển tàu ngầm lặn sâu nhất thế giới.

Chỉ có 4 người trên thế giới từng có cơ hội đặt chân xuống đáy vực Mariana. Các tư liệu được về có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc khám phá sự sống và những hiện tượng tự nhiên dưới đáy đại dương. Năm 1960: Hai nhà thám hiểm tiên phong đến vũng Mariana là kỹ sư Jacques Piccard (Thụy Điển) và đại úy hải quân Donald Walsh (Mỹ). Năm 2012: Cuộc lặn được thực hiện lại bởi một đạo diễn phim, ông tên James Cameron. Năm 2019: Một tàu ngầm tên Limiting Factor đi xuống vực thẳm Challenger Deep 4 lần và vực thẳm Sirena Deep một lần như là một phần của chuyến thám hiểm Five Deeps. Trong 2 cuộc lặn, bao gồm cả một cuộc lặn phá vỡ kỉ lục xuống tới độ sâu 10.928m do một mình nhà thám hiểm đại dương Victor Vescovo thực hiện. Một số phương tiện dưới nước không người lái đã được đưa vào sử dụng để khám phá rãnh Mariana, bao gồm Kaiko năm 1996 và Nereus năm 2009.

Ở một môi trường khắc nghiệt và tối tăm như rãnh Mariana, người ta vẫn tìm thấy rất nhiều dấu hiệu của sự sống. Tất cả các sinh vật tồn tại ở đây đều đã tiến hóa một cách kỳ lạ để thích nghi được với môi trường sống. Đã có tổng cộng 4,700 sinh vật sống được tìm thấy ở vùng biển sâu nhất thế giới, trong đó rất nhiều loài tồn tại dưới đáy sâu đại dương. Một số sinh vật có đôi mắt khổng lồ để dễ bắt được ánh sáng. Một số loài khác xóa bỏ hoàn toàn chức năng thị lực, thay vào đó là tiến hóa mạnh mẽ về xúc giác để cảm nhận con mồi. Một số sinh vật thì có khả năng tự phát sáng để thu hút con mồi tìm đến.

Do không có ánh sáng mặt trời dưới đáy đại dương, cây cỏ không thể quang hợp nên chúng cũng không thể tồn tại. Nguồn thức ăn của các sinh vật sống dưới vực Mariana rất nghèo nàn, chủ yếu dựa vào xác phân hủy của các loài cá, tôm ở tầng nước trên trôi xuống. Tất cả tế bào trên động vật sống ở vực Mariana đều được bao bọc bởi lớp màng bằng chất béo. Lớp màng ở dạng lỏng và có khả năng truyền tín hiệu thần kinh phục vụ quá trình trao đổi chất từ trong ra ngoài.

Một điều kỳ lạ mà con người tìm thấy khi khám phá sự sống dưới đáy vực Mariana, đó là những thực thể đơn bào. Nó là loại virus khổng lồ có kích thước to hơn cả vi khuẩn, được đặt tên là Mimivirus. Mimivirus từng bị nhầm lẫn là vi khuẩn vì chúng quá lớn, cơ thể có khi đạt đến đường kính 700 nanomet, thậm chí nhìn được bằng mắt thường. Không chỉ vậy, Mimivirus còn có hệ gen đặc biệt phức tạp với hơn 1,2 triệu cặp base, nhiều hơn bất kỳ loại virus nào từng được tìm thấy.

Một số nhà khoa học phán đoán, Mimivirus đã “tiến hóa lùi” từ vi khuẩn thành virus. Nhưng lý do chúng giữ lại chức năng sinh sản trong gene vẫn là một bí ẩn khó giải thích. Qua sự bùng nổ dịch bệnh Covid-19, thế giới lo ngại hơn về độ an toàn của hoạt động thu thập và nghiên cứu virus trong tự nhiên. Thế nhưng, cộng đồng khoa học cho rằng, cách tốt nhất để con người tự vệ khỏi những thảm họa dịch bệnh chính là hiểu rõ về những chủng loại chưa biết. Sự sống của mọi sinh vật trên Trái Đất này đều bắt nguồn và tiến hóa từ các sự sống dưới đáy biển. Vì thế, việc nghiên cứu các sinh vật đơn bào, vi khuẩn ở khe vực Mariana có thể giúp ta tiến gần hơn cơ hội tìm ra cội nguồn sự ra đời của loài người.

Âm thanh kỳ lạ được ghi ở độ sâu 10,000 m tại rãnh nứt Mariana. Đối với con người, khe nứt Mariana “đen tối” về cả nghĩa đen và nghĩa bóng, nó còn được ví như “địa ngục” của Trái Đất. Sự xuất hiện của những thiết bị thám hiểm hiện đại đã mang về nhiều thông tin quan trọng cho thấy sự sống dưới khe “địa ngục” Mariana. Trong đó, có cả những phát hiện “kinh hoàng” khiến nhiều nhà hải dương học thực sự bị “sốc”. Đặc biệt là sự xuất hiện của một loạt âm thanh bí ẩn có phần ghê rợn phát ra từ đáy vực Mariana.

Sau khi đoạn ghi âm được công bố, nhiều người theo thuyết UFO còn tin rằng đó là tiếng hoạt động của “người ngoài hành tinh” trốn trong môi trường khắc nghiệt của Trái Đất. Cũng có nhiều nhận định cho rằng, đội thám hiểm đã nhầm lẫn những âm thanh kia với các hoạt động qua lại của con người dưới biển và sự hoạt động của địa chấn. Dẫu vậy, trải qua nhiều phân tích sàng lọc, những âm thanh bí ẩn này vẫn chưa tìm ra được nguồn gốc. Nếu quả thực âm thanh này phát ra từ đáy vực thẳm Mariana, chúng ta hoàn toàn có cơ sở tin về sự tồn tại của một sự sống “khổng lồ” từ tiền sử ở dưới đáy vực, nơi mà ngay cả những loài virus – sinh vật đơn bào lại có thể nhìn thấy bằng mắt thường!