Ung thư da là bệnh mà các tế bào bất thường trên da phát triển một cách không kiểm soát. Có 3 loại ung thư da chính, đó là: ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư các tuyến phụ thuộc da.

Khi da bị tấn công, các tế bào da tăng đột biến một cách không kiểm soát được, tạo thành khối u. Những khối u ác tính thường không có khả năng lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể và có thể gây biến dạng cục bộ nếu không được điều trị sớm. Tuy nhiên, những hắc tố ác tính như melanoma lại là bệnh ung thư có xu hướng lây lan đến các bộ phận khác của cơ thể. Vì thế, bệnh nhân cần phải thực hiện các xét nghiệm cần thiết càng sớm càng tốt. Tùy vào từng loại ung thư da mà bệnh sẽ có những dấu hiệu cảnh báo bệnh cụ thể. Các triệu chứng đó có thể là ngứa và đau trên da, hoặc có những thay đổi bất thường trên da, các vết loét lâu lành...

Mặc dù ung thư da là bệnh phổ biến ở người da trắng, thường gặp ở người già, ở nam giới nhiều hơn nhưng bất cứ ai cũng có thể mắc ung thư da, đặc biệt là những người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và hóa chất độc hại. Lạm dụng mỹ phẩm hoặc có chế độ ăn uống không hợp lý cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Giai đoạn ung thư da được phân chia dựa vào kích thước khối u, khả năng lây lan ... Ung thư da được xác định có năm giai đoạn. Xác định được các giai đoạn của ung thư da sẽ đưa ra được các liệu pháp điều trị và phòng ngừa phù hợp. Sau đây là các giai đoạn của ung thư da:

• Giai đoạn 0 (Ung thư da biểu mô tại chỗ): Tế bào bất thường được thể hiện trong lớp biểu bì (lớp ngoài cùng của da). Trong giai đoạn 0, tế bào bất thường được tìm thấy trong các mô tế bào vảy hoặc lớp tế bào đáy của lớp biểu bì (lớp trên cùng của da). Các tế bào bất thường có thể trở thành ung thư và lan vào các mô bình thường lân cận. Giai đoạn 0 cũng được gọi là ung thư biểu mô tại chỗ.
• Giai đoạn I (ung thư da u hắc tố). Trong giai đoạn I, ung thư đã hình thành. Khối u không lớn hơn 2cm ở điểm rộng nhất của nó và có thể có một tính năng có nguy cơ cao. Da của người bệnh có thể bị ngứa ngáy và đau rát như bị nổi ban đỏ. Khối u trên da có thể bị lở loét, chảy máu hoặc có mủ viêm nhiễm.
• Giai đoạn II (ung thư da u hắc tố). Trong giai đoạn II, khối u là một trong hai dạng: Lớn hơn 2cm ở điểm rộng nhất của nó. Bất kỳ kích thước nào và có hai hoặc nhiều hơn các tính năng có nguy cơ cao. Người bệnh có thể bị đau nhức xương, đau dạ dày, đau đầu, khó thở… do các tế bào ung thư da đã di căn vào các cơ quan nội tạng. Cơ thể người bệnh luôn trong tình trạng yếu ớt, sức khỏe suy giảm do sự tác động cảu các tế bào ung thư đến cơ thể.
• Giai đoạn III: Ung thư có thể đã lây lan sang một hạch bạch huyết trên cùng một bên của cơ thể như các khối u. Các hạch bạch huyết không phải là lớn hơn 3cm. Ung thư da đã lan rộng đến một hạch bạch huyết trên cùng một bên của cơ thể như các khối u. Khối u không lớn hơn 2cm ở điểm rộng nhất của nó. Khối u da phát triển mạnh và lan xuống xương hàm, hốc mắt, hoặc bên cạnh hộp sọ. Các tế bào ung thư xâm lấn vào mạch máu và truyền đi khắp cơ thể, có thể khu trú tại dạ dày, phổi, gan… Khối u trên da dày hơn 2mm và di căn vào lớp mỡ dưới da. Khối u xâm lấn vào một bên tai hoặc trên môi.
• Giai đoạn IV: Khối u có kích thước bất kỳ và có thể đã lây lan sang hàm, hốc mắt, hoặc bên cạnh hộp sọ. Ung thư đã lan rộng đến một hạch bạch huyết trên cùng một bên của cơ thể như các khối u và các nút bị ảnh hưởng lớn hơn 3 cm nhưng không lớn hơn 6cm, hoặc ung thư đã lan rộng đến nhiều hơn một hạch bạch huyết trên một hoặc cả hai mặt của cơ thể và các nút bị ảnh hưởng là không lớn hơn 6cm. Khối u có kích thước bất kỳ và có thể đã lây lan sang hàm, hốc mắt, xương sọ, xương sống, xương sườn hoặc Ung thư đã lan đến các bộ phận khác của cơ thể, chẳng hạn như phổi.

Có 3 loại ung thư da: tế bào đáy, tế bào vảy và khối u ác tính. Dấu hiệu ung thư da có thể đa dạng tùy vào loại bệnh ung thư da mà bệnh nhân mắc phải.

• Những mảng da sần sùi, thô ráp, đóng vảy: Hãy quan sát và cảm nhận các mảng thô ráp, đóng vảy có màu chuyển từ nâu đến hồng đậm. Bạn thường sẽ thấy những mảng da như thế này ở người da trắng, từng bị tổn thương da vì ánh nắng mặt trời. Những mảng sần sùi này thường xuất hiện trên mặt, đầu và hai tay. Chúng chính là biểu hiện của bệnh dày sừng quang hóa và là những tổn thương da tiền ung thư. Nếu bạn không chắc chắn, hãy hỏi bác sĩ và lưu ý theo dõi vùng da đó xem có biến chuyển gì hay không.
  
• Một nốt u tròn như hạt ngọc, trong mờ như sáp: Hãy để ý nếu trên da bạn xuất hiện một nốt u tròn như hạt ngọc, hơi mềm mềm, trong mờ, hơi bóng như sáp, trông như mụn nhưng không có nhân, ở giữa lõm. Nếu nốt u phát triển rộng thêm, hãy nhờ bác sĩ xem xét. Đó là vì một nốt u trong mờ, hơi bóng hoặc có màu nhợt nhạt có thể là dấu hiệu ung thư da, cụ thể là ung thư biểu mô tế bào đáy. Ngoài ra, bạn cũng nhận thấy cơ thể mình có xu hướng dễ chảy máu hoặc xuất hiện các tia máu nhỏ đan xen trên gần bề mặt da (do các mạch máu nhỏ bị giãn).
  
• Những tổn thương có bề mặt bằng phẳng, màu đỏ hồng như thịt tươi hay nâu như sẹo trên da: Hãy đi bác sĩ thăm khám nếu bạn có những vết lở loét lâu không lành, lõm xuống ở giữa, dễ bị chảy máu. Có vô số nguyên nhân lý giải vì sao các vết thương đóng vảy này không lành, nhưng căn bệnh ung thư biểu mô tế bào đáy có thể là một nguyên nhân. Những dấu hiệu ung thư da loại này thường được tìm thấy trên đầu, mặt, cổ, tay, chân. Nói chung thì ung thư biểu mô tế bào đáy không hẳn là bệnh hiểm nghèo và nó sẽ được điều trị nếu phát hiện kịp thời.
  
• Những vùng da tổn thương có màu đỏ, chạm vào thấy chắc, rắn: Một dấu hiệu ung thư da nữa chính là trên da xuất hiện vùng tổn thương màu đỏ, cứng, xỉn màu, dần lan rộng ra, có phần trung tâm lõm xuống hay bị loét. Khu vực bị loét có thể: Phát triển thêm một vòng mô khác bên trong khu vực ban đầu; Phát triển thành một mảng giòn có màu khác biệt; Mãi không lành. Trên các vùng tổn thương này hình thành nốt mủ trông như một nốt mụn hoặc nhọt nhưng không chịu lặn đi, thường xuất hiện trên mặt, tai và tay. Đối với những người da sẫm màu hơn, tổn thương đôi khi phát triển trên các khu vực không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
  
• Tổn thương phẳng với bề mặt thô ráp, đóng vảy: Các tổn thương phẳng có vảy, đóng dày sần lên trên bề mặt hay tổn thương mãi không lành giống như đã đề cập ở trên có thể là dấu hiệu ung thư da. Căn bệnh này có tên là ung thư biểu mô tế bào vảy. Những loại ung thư này có thể xảy ra trên da hoặc thậm chí ở đường hô hấp, đường tiêu hóa và các cơ quan rỗng. Ung thư biểu mô tế bào vảy thường không gây chết người mà chỉ gây biến dạng hoặc để lại sẹo, vì vậy hãy điều trị sớm.
  
• Bạn cần thận trọng và đến gặp bác sĩ khi: Trên da có nốt ruồi phát triển thành đốm nâu thẫm đi cùng các vết lốm đốm có màu đậm hơn. Nốt ruồi vốn có bỗng dưng thay đổi màu sắc, kích thước. Khi chạm vào thấy cảm giác không giống lúc trước, hoặc bị chảy máu ở nốt ruồi. Nốt ruồi đột nhiên thay đổi có khi là dấu hiệu của một khối u hắc tố ác tính. Ung thư hắc tố là căn bệnh ung thư nguy hiểm có khả năng gây tử vong. Tỷ lệ rủi ro mắc ung thư hắc tố ác tính phụ thuộc vào sự tương tác của nhiều yếu tố như gene di truyền, đột biến do tia cực tím, và các yếu tố khác hiện còn chưa được nghiên cứu chi tiết.
  
• Những tổn thương có viền không rõ ràng màu đỏ, trắng, xanh hoặc xanh đen: Khối u ác tính có thể phát triển ở những vị trí không ai ngờ đến. Bạn hãy để ý chỗ lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu ngón tay hoặc ngón chân, bên trong khoang miệng, mũi hay khu vực quanh âm đạo và hậu môn. Bất kỳ đốm tối màu nào trông kỳ lạ, đặc biệt là khi nó xuất hiện đột ngột, có bất thường về màu sắc, hay khi chạm vào thấy đau đều cần được bác sĩ xem xét, kiểm tra.
  
• Mụn cứng, màu vàng trên mí mắt: Nếu đột nhiên có mụn vàng cứng trên mí mắt của bạn, hãy đi bệnh viện khám. Nốt mụn kiểu này có khi còn xuất hiện ở vị trí khác của cơ thể như đầu hoặc cổ, thân mình hoặc vùng sinh dục. Những nốt mụn như vậy có khả năng là biểu hiện của một loại ung thư hiếm gặp: ung thư biểu mô tuyến bã nhờn. Mụn này phát triển chậm và không đặc biệt nguy hiểm nhưng bạn cần phải điều trị. Đây có thể là manh mối cho thấy có bệnh ung thư ở nơi khác trong cơ thể (hội chứng Muir Torré). Các mụn này cũng có khi lành tính (không gây ung thư) mà chỉ gây phiền nhiễu.
  
• U nhỏ màu đỏ như thịt tươi hoặc tím bầm. Một u nhỏ có các đặc điểm sau có thể là dấu hiệu ung thư da:Màu đỏ, xanh, tím hoặc đỏ như thịt tươi; Trông giống như một nhọt nhỏ. Lõm ở chính giữa. Ung thư tế bào Merkel rất hiếm, nhưng người ta có thể tìm thấy những khu vực da bị tổn thương trên mặt, đầu hoặc cổ. Người lớn tuổi có tiền sử tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá mức hoặc người có hệ thống miễn dịch bị suy yếu hay bị những u nhỏ này. Ung thư tế bào Merkel phát triển nhanh và sẽ lan rộng nhanh chóng. Chẩn bệnh được càng sớm thì càng có lợi cho việc điều trị.
  
• Mảng/đốm lớn màu đỏ hoặc tím trên da: Các mảng màu đỏ hoặc tím nổi lên có khả năng là dấu hiệu của bệnh ung thư da có tên Kaposi sarcoma. Bệnh ung thư da này rất hiếm gặp và thường xảy ra ở những người bị AIDS hoặc người nhận nội tạng. Kaposi sarcoma phát triển trong các mạch máu ở da, tạo ra các tổn thương hoặc khối u không đau ở vị trí mặt hoặc chân. Các khối u ở vị trí chân hay háng làm chân sưng lên đau đớn.

Để chẩn đoán ung thư da, trước tiên, bác sĩ tiến hành khám lâm sàng bằng cách sử dụng kính lúp để quan sát vùng da bị tổn thương. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể được chỉ định làm thêm các xét nghiệm để chẩn đoán ung thư da cần thiết như:

• Chụp X-quang: giúp phát hiện và đánh giá mức độ xâm lấn của khối u.
• Sinh thiết: Biện pháp này được sử dụng để xác minh kết quả chẩn đoán. Đây là một thủ tục nhanh chóng và đơn giản. Bác sĩ tiến hành gây tê tại chỗ và cắt lấy một mẫu nhỏ ở vị trí nghi ngờ mắc ung thư da để tiến hành sinh thiết dưới kính hiển vi. Kết quả sinh thiết sẽ giúp xác định loại ung thư da, tình trạng và giai đoạn bệnh cụ thể.

Dựa vào những dấu hiệu lâm sàng đã nêu ở trên kết hợp với tiền sử bản thân và gia đình cùng kết quả sinh thiết, bác sĩ sẽ đưa ra kết luận về tình trạng bệnh.

• Tia tử ngoại: Các tia tử ngoại UV trong ánh nắng mặt trời là thủ phạm chính gây bệnh ung thư da, nhất là ung thư da mặt. Hơn 90% các trường hợp ung thư da có nguyên nhân từ các tia cực tím của mặt trời. Bệnh thường xảy ở những người làm việc ngoài trời ngư dân, nông dân, công nhân cầu đường…
• Tiếp xúc nhiều với tia phóng xạ: Các đèn phát tia tử ngoại như đèn hồ quang các- bon, thủy ngân, thạch anh lạnh là yếu tố nguy cơ chủ yếu của ung thư da. Vùng da tiếp xúc thường xuyên với ánh sáng ở cường độ mạnh và trong một thời gian dài là yếu tố bệnh sinh quan trọng nhất gây ung thư da.
• Các bệnh lý về da tồn tại từ trước: Những vùng da đã từng bị bỏng hoặc có thời gian dài bị viêm nhiễm có nguy cơ cao trong việc phát triển ung thư biểu bì tế bào có vảy. Ngoài ra một số bệnh sau cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư da như bệnh dày sừng quang hóa, bệnh Bowen, bàn nhang, biêm da mạn tính hoặc chấn thương da, nhiễm trùng, miễn dịch.
• Yếu tố di truyền: Một số hội chứng di truyền làm tăng nguy cơ mắc ung thư da bao gồm: Bệnh xơ da nhiễm sắc, hội chứng tế bào đáy dạng nơ-vi, hội chứng Gardner, hội chứng Torres.
• Một số hóa chất gây ung thư da: Một số hóa chất gây ung thư da trong trường hợp da tiếp xúc lâu với nhựa đường, nhựa than đá, dầu nhờn, thuốc trừ sâu diệt cỏ… Trong đó Arsen là loại hay gặp nhất vì được sử dụng nhiều trong công nghiệp, y tế và có nồng độ cao trong nước uống ở một số nước.

Điều trị ung thư da và các tổn thương da tiền ung thư được biết đến như actinic keratoses khác nhau, tùy thuộc vào kích thước, độ sâu, loại và vị trí của tổn thương. Nếu là ung thư da nhỏ khá hạn chế với bề mặt của da có thể không cần điều trị vượt quá sinh thiết da ban đầu loại bỏ sự phát triển toàn bộ. Nếu điều trị bổ sung là cần thiết, lựa chọn có thể bao gồm:

• Đông lạnh: Bác sĩ có thể tiêu diệt actinic keratoses và một số nhỏ ung thư da đầu bằng cách làm đông lạnh chúng bằng nitơ lỏng (Phương pháp cắt lạnh). Khi rã băng, các tế bào chết sẽ tự nhiên tróc ra.
• Excisional phẫu thuật: Phương pháp điều trị ung thư da này có thể thích hợp cho nhiều loại ung thư da. Các bác sĩ sẽ cắt bỏ các tế bào ung thư cũng như một phần da khỏe mạnh xung quanh. Cắt bỏ rộng sẽ loại bỏ thêm da bình thường xung quanh khối u giúp loại bỏ tối đa các tế bào ung thư.
• Điều trị Laser: Là phương pháp sử dụng cường độ chùm ánh sáng bay hơi tăng trưởng chiếu vào vùng da bị biến đổi. Nhìn chung, phương pháp điều trị ung thư da này gây ít thiệt hại lên các mô xung quanh, chảy máu ít, vết sưng và vết sẹo cũng hạn chế. Bác sĩ có thể sử dụng liệu pháp này để điều trị ung thư da trên bề mặt.
• Mohs phẫu thuật: Thủ tục này là để định kỳ hoặc cho bệnh ung thư da khó điều trị, lớn hơn, có thể bao gồm cả ung thư biểu mô tế bào vảy và cơ sở. Các bác sĩ sẽ loại bỏ các lớp da tăng trưởng và kiểm tra mỗi lớp dưới kính hiển vi cho đến khi không còn tế bào bất thường. Mohs phẫu thuật giúp loại bỏ tế bào ung thư mà không làm tổn hại quá mức đến làn da khỏe mạnh xung quang.
• Bức xạ trị liệu: Bức xạ là một phương pháp điều trị ung thư da có thể được sử dụng trong các tình huống khi phẫu thuật không phải là một lựa chọn tối ưu.
• Hóa trị: Trong hóa học trị liệu, thuốc được sử dụng để tiêu diệt tế bào ung thư. Đối với ung thư da giới hạn ở những lớp trên cùng của da, kem hay sữa có chứa chất chống ung thư có thể được áp dụng trực tiếp lên da. Thuốc có thể gây viêm nặng và để lại sẹo. Hệ thống hóa trị có thể được dùng để điều trị ung thư da đã lan ra các phần khác của cơ thể.
• Liệu pháp quang (PDT): Cách chữa bệnh ung thư da này phá hủy tế bào ung thư da với một sự kết hợp của ánh sáng laser và các loại thuốc làm cho tế bào ung thư nhạy cảm với ánh sáng. Liệu pháp này làm cho làn da nhạy cảm với ánh sáng nên bệnh nhân sẽ cần phải tránh tiếp xúc với ánh nắng trực tiếp ít nhất 6 tuần sau khi điều trị.
• Điều trị sinh học: Phương pháp điều trị sinh học giúp kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể để tiêu diệt tế bào ung thư. Với ung thư da, thuốc trị liệu sinh học được sử dụng có thể là interferon và interleukin-2.

Hầu hết mọi người đều biết rằng quá nhiều ánh nắng mặt trời là không tốt cho da, nhưng ngay cả các tổ chức y tế cũng không để ý đến các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn khác. Khi nói đến phòng chống ung thư da, mọi người chỉ được khuyến cáo là tránh xa ánh nắng mặt trời và không để bị cháy nắng. Tuy nhiên, còn có nhiều yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ ung thư da mà bạn chưa biết. Vì vây, có rất nhiều cách bạn có thể làm để giảm nguy cơ ung thư da mà không phải sử dụng hóa chất độc hại.

• Ngủ đủ giấc: Chu kỳ giấc ngủ giúp điều chỉnh hoóc môn melatonin, rất cần thiết cho một số chức năng cơ thể, như sinh sản và giúp mọc tóc. Melatonin cũng là chìa khóa cho sức khỏe của da. Melatonin bảo vệ da chống lại các mối nguy hại của bức xạ UV, và là một chất chống ô xy hóa rất mạnh. Nghiên cứu chỉ ra rằng khả năng loại bỏ các gốc tự do của melatonin còn mạnh hơn cả vitamin A hoặc vitamin C. Các nghiên cứu cũng cho thấy melatonin ngăn ngừa tổn thương da do tia UVB, giúp giảm viêm và kích thích sản xuất các chất chống ô xy hóa quan trọng khác như glutathione.
• Uống cà phê: Những người sùng bái cà phê sẽ vui mừng vì nghiên cứu phát hiện uống 4 tách cà phê mỗi ngày có thể làm giảm nguy cơ u ác tính, dạng nguy hiểm nhất của ung thư da.Nghiên cứu xem xét dữ liệu từ hơn 447.000 người tham gia, từ 50 - 71 tuổi, kéo dài hơn một thập niên, cho thấy tiêu thụ cà phê có thể làm giảm mạnh nguy cơ ung thư da. Chỉ một tách cà phê mỗi ngày có thể giảm nguy cơ u ác tính xuống 3%, 4 tách có thể giảm nguy cơ u ác tính 20%, trong khi uống 5 tách mỗi ngày có thể làm giảm nguy cơ ung thư da tới gần 30%. Các thành phần của cà phê có thể làm giảm nguy cơ ung thư da liên quan đến tia cực tím. Ngoài ra, các hợp chất trong cà phê có khả năng ngăn chặn quá trình hình thành ung thư, giảm viêm, giảm căng thẳng ô xy hóa và tổn thương ADN trong tế bào.
• Không hút thuốc: Nghiên cứu cho thấy hút thuốc có thể làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư da.
• Ăn nhiều trái cây và rau quả: Cuối cùng, nhưng chắc chắn không kém phần quan trọng là tuân theo chế độ ăn uống lành mạnh. Ăn trái cây và rau quả nhiều màu sắc và tránh tiếp xúc với các chất phụ gia thực phẩm độc hại, thuốc trừ sâu và các thành phần gây hại khác bất cứ khi nào có thể.