Tràng An là một khu du lịch sinh thái nằm trong Quần thể di sản thế giới Tràng An thuộc tỉnh Ninh Bình. Nơi đây được Chính phủ Việt Nam xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt quan trọng và UNESCO công nhận là di sản thế giới kép từ năm 2014. Tràng An vốn được gọi là thành Nam của kinh đô Hoa Lư xưa, nay là cố đô Hoa Lư.

Quần thể danh thắng Tràng An có diện tích trên 6000 ha, bao gồm liên khu danh thắng Tràng An - Tam Cốc - Bích Động - cố đô Hoa Lư - rừng đặc dụng Hoa Lư thuộc địa phận nhiều xã, phường của huyện Hoa Lư, huyện Gia Viễn và TP Ninh Bình. Trong đó, trung tâm cố đô Hoa Lư ở vị trí phía bắc, khu du lịch Tam Cốc - Bích Động ở vị trí phía nam còn khu du lịch sinh thái Tràng An thì ở vị trí trung tâm. Ba khu vực này được liên kết với nhau bằng khu rừng đặc dụng Hoa Lư trên núi đá vôi và hệ thống sông, hồ, đầm. Đây là di sản thế giới kép đầu tiên ở Việt Nam với những giá trị nổi bật về cảnh quan thiên nhiên, lịch sử văn hóa và kiến tạo địa chất.

Cảnh quan địa chất núi đá dạng tháp các-xtơ (karst) Tràng An là một trong những khu vực đẹp và ngoạn mục bởi vẻ đẹp siêu nhiên bậc nhất trên thế giới với muôn hình vạn trạng. Cảnh quan gồm chủ yếu một loạt các tháp các-xtơ dạng nón, với vách dốc đứng, cao 200 m so với nền đất chung quanh. Những rặng núi hẹp nối liền hai đỉnh, được ví như những thanh kiếm khổng lồ, bao quanh các thung, trũng, hố sụt tròn và dài. Được ví như "Vịnh Hạ Long trên cạn", tới thăm khu danh thắng Tràng An du khách không chỉ chìm đắm trong bức tranh thiên nhiên mê hoặc lòng người, ở đó có hệ thống núi đá vôi và hang động tuyệt đẹp, mà còn là chốn tâm linh thanh tịnh đặc sắc.

Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động với diện tích tự nhiên là 350,3 ha, nằm cách quốc lộ 1A 2km, cách thành phố Ninh Bình 7 km, chủ yếu khu vực nằm trên xã Ninh Hải (Hoa Lư). Cũng giống như Tràng An, để đi tham quan Tam Cốc, du khách phải đi bằng thuyền, xuôi theo dòng sông Ngô Đồng thơ mộng, nước trong xanh một màu có thể nhìn thấy đấy để chiêm ngưỡng động. Khung cảnh Tam Cốc nổi bật bởi sự kết hợp hài hòa của đá và nước. Các ngọn núi với ở đây mang những hình thù đa dạng, nối tiếp nhau, ngọn này đến ngọn khác.

Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động còn được biết đến với tên gọi "vịnh Hạ Long trên cạn" hay "Nam thiên đệ nhị động" là một khu du lịch trọng điểm của quốc gia Việt Nam. Tam Cốc - Bích Động được tạo thành bởi hệ thống 3 hang động hang Cả, hang Hai và hang Ba do dòng sông Ngô Đồng chạy xuyên qua núi tạo thành. Nơi có nhiều tuyến du lịch độc đáo mới lạ như tuyến tham quan Tam Cốc - Thái Vĩ - hàng múa, tuyến tham quan mới Thạch - Bích - Thung Nắng, tuyến tham quan chùa Bích Động - Động Tiên - Hang Chùa - Hang Ghé - Thung Chim và khu du lịch sinh thái Đồi Nham.

Phải nói Tam Cốc - Bích Động mùa nào cũng đẹp, mỗi mùa mang một vẻ đẹp riêng. Nhưng nếu bạn muốn chiêm ngưỡng những cánh đồng lúa xanh mơn mởn, tràn trề sức sống trải dài trên dòng sống uốn lượn như một dải lụa mềm mại, mang đến cho bạn cảm giác trong veo, tươi mới, đắm chìm trong hương vị của đất trời, của sông nước, của thiên nhiên thì dịp sau Tết vào độ tháng 1, tháng 2 là thời điểm thích hợp. Còn nếu bạn muốn chiêm ngưỡng một bức tranh tuyệt đẹp của tạo hóa với những nét chấm phá xen lẫn của màu vàng lúa chín, hòa quyện với màu xanh núi rừng và xa xa điểm xuyến bằng những con thuyền nhẹ trôi vô cùng thơ mộng thì tầm cuối tháng 5, đầu tháng 6 - khi mùa hạ đã về là dịp thích hợp để thưởng thức vẻ đẹp của Tam Cốc - Bích Động.

Cách thủ đô Hà Nội 120 km về phía nam, nằm lọt sâu trong lòng dãy núi Tam Điệp, có một mảnh đất đã trở lên vô cùng quen thuộc, thân thương, gợi lên tính hiếu kỳ cho biết bao du khách trong và ngoài nước, đó là Vườn quốc gia Cúc Phương - Vườn quốc gia đầu tiên của Việt Nam.

Được thành lập ngày 07 tháng 07 năm 1962 theo Quyết định số 72-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Vườn quốc gia Cúc Phương thuộc địa phận ba tỉnh Ninh Bình, Hoà Bình và Thanh Hoá với tổng diện tích là 22.408 ha. Với nhiều giá trị về cảnh quan thiên nhiên, sự đa dạng về hệ sinh thái, các giá trị văn hoá, lịch sử nên từ lâu Cúc Phương đã trở thành điểm du lịch sinh thái nổi tiếng và hấp dẫn. Vườn Quốc Gia Cúc Phương hay rừng Cúc Phương nằm trong ranh giới thuộc thuộc ba tỉnh: Ninh Bình, Hòa Bình, Thanh Hóa. Đây là một khu bảo tồn thiên nhiên, vườn quốc gia có hệ thống đông, thực vật phong phú đa dạng mang đặc trưng rừng mưa nhiệt đới.

Thời điểm thích hợp nhất để đến vườn quốc gia Cúc Phương là vào mùa khô (từ tháng 12 đến tháng 5), lúc này thời tiết trong rừng rất mát mẻ. Tránh đi vào mùa mưa bởi lúc này đường trơn cũng như có rất nhiều muỗi và vắt, sẽ làm ảnh hưởng tới những trải nghiệm khi du lịch. Đặc biệt đến với vườn quốc gia Cúc Phương vào tháng 5 là thời điểm bướm ở rừng Cúc Phương nở rộ nhất. Với số lượng cá thể có thể lên tới hàng triệu con cùng đua nhau khoe sắp ngợp trời, khiến cho nơi đây giống như một “rừng bươm bướm” tuyệt đẹp như trong chốn thần tiên. Sau khi tham quan và khám phá một vòng ở Cúc Phương các bạn có thể thưởng thức món dê núi đặc sản và ốc núi đặc biệt chỉ có ở đây. Ngoài ra vẫn còn rất nhiều món ăn hấp dẫn khác như gà vườn nướng, cá rô chiên giòn nhắm cùng với chén rượu gạo Mường…

Chùa Bái Đính là một quần thể chùa chiền nằm trên núi Bái Đính ở xã Gia Sinh, huyện Gia Viên, cách cố đô Hoa Lư 5km về phía Tây Bắc, cách thành phố Ninh Bình 12km. Chùa Bái Đính Ninh Bình nằm ở phía bắc của quần thể di sản thế giới Tràng An. Diện tích chùa Bái Đính khá rộng lớn với hơn 1.000 ha.

Xung quanh hành lang tượng la hán chạy dài bao lấy khuôn viên ngôi chùa, trong chùa còn có các khu vườn nhỏ trồng cây xanh, loại cây được chùa trồng nhiều nhất là cây bồ đề được triết từ các ngôi chùa bên Ấn Độ. Không gian chùa Bái Đính vô cùng thanh tịnh thoáng mát, nơi lý tưởng cho những chư tôn tăng ni phật tử đên chiêm bái và tu tập. Vượt qua 300 bậc đá lên tới cổng tam quan, chưa rẽ vào cổng vội nhìn sang bên cạnh dốc có một ngã ba là lối dẫn hang sáng và động tối. Hang sáng là nơi thờ Thần và Phật, đúng như tên gọi hang có đủ ánh sáng tự nhiên, ngay ngoài cửa đặt tượng hai vị thần uy nghiêm vẻ mặt dữ dằn, sâu bên trong là nơi đặt tượng thờ Phật. Hang sâu khoảng 25 m, rộng 15 m, cao khoảng hơn 2 m, đi hết đến cuối hang bạn sẽ sang bên đền thờ thần Cao Sơn linh thiêng.

Mỗi mùa, quần thể du lịch Tràng An lại khoác lên mình một vẻ đẹp riêng làm say đắm lòng người. Vì thế, du khách có thể đến tham quan chùa Bái Đính Tràng An vào bất cứ thời điểm nào trong năm. Tuy nhiên, nên đi chùa Bái Đính Tràng An vào xuân (từ tháng 1-3 âm lịch) là thời điểm đẹp nhất trong năm. Thời tiết mát mẻ, nắng đẹp, thích hợp thưởng ngoạn không khí đầu xuân. Cũng vào khoảng thời gian này (ngày 6 tháng giêng), lễ hội chùa Bái Đính sẽ được tổ chức lớn nhất trong năm.

Hang Múa là điểm dừng chân đáng giá cho du khách khi du lịch Ninh Bình bởi khung cảnh đẹp ngỡ ngàng như chốn thần tiên. Hang Múa nằm dưới chân núi Múa, trong quần thể khu du lịch sinh thái thuộc địa phận thôn Khê Đầu Hạ, xã Ninh Xuân, Hoa Lư, Ninh Bình. Hang Múa có vị trí địa lý thuận tiện khi cách Hà Nội 100km, nằm dưới chân núi Múa tỉnh Ninh Bình. Hang có hình ảnh như quả chuông được úp ngược với hàng trăm bậc thang dẫn lên đỉnh núi với nhiều hình trạm trổ đầy tinh tế từ thời vua Trần. Nơi đây vua Trần ghé tới để xem ca hát múa của các cung tần ngày xưa và cũng là lý do hang được đặt tên là hang Múa.

Đường lên Hang Múa rất giống với công trình kiến trúc cổ của Trung Quốc - Vạn Lý Trường Thành. Bạn có thể thử sức bền bằng việc leo 500 bậc đá trải dài từ chân núi đến đỉnh hang, ngắm nhìn toàn cảnh bức tranh núi rừng hùng vĩ đầy nguy nga, tráng lệ. Hai bên bậc thang là những tượng đá được điêu khắc đẹp mắt với nhiều hình thù nghệ thuật đặc sắc như hình tượng rồng, phượng oai phong, lẫm liệt. Hang Múa nằm ở phía Đông của núi, vì thế du khách nên leo hang vào buổi để tận hưởng không khí mát mẻ, trong lành nơi đây. Ngay khi lên đỉnh núi, bạn như làm chủ đất trời, đắm chìm trong không gian núi rừng bao la, rộng lớn. Thả hồn giữa làn sương khói mờ ảo, xa xa là hình ảnh Tam Cốc - Bích Động thoắt ẩn thoắt hiện, hòa mình vào tiếng chim muông ríu rít, du khách sẽ không nỡ rời khỏi chốn tiên cảnh này.

Mùa xuân, bạn nên đi hang Múa vào buổi sáng để tận hưởng khí trời mát mẻ, trong lành mà mùa xuân mang đến cho khu vực miền Bắc nói chung và hang Múa Ninh Bình nói riêng. Vào mùa hè, hãy lựa chọn đi buổi chiều khi trời đã bắt đầu chuyển màu, lúc này là khi thời tiết đẹp nhất, giúp bạn dễ dàng có những bức hình sống ảo độc đáo đó.

Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long được đưa vào khai thác du lịch từ năm 1998 và hiện là một trọng điểm du lịch của Quốc gia Việt Nam. Nằm cách Hà Nội khoảng 80km, Vân Long là điểm đến hấp dẫn cho chuyến du lịch cuối tuần thú vị và tự do khám phá. Vân Long là khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước lớn nhất vùng đồng bằng châu thổ Bắc Bộ, là nơi cư trú của loài Voọc Quần đùi trắng với số lượng cá thể lớn nhất Việt Nam.

Với diện tích gần 3000ha, Vân Long không chỉ là khu bảo tồn thiên nhiên, vùng đất ngập nước Vân Long còn là nơi có cảnh quan hấp dẫn. Vân Long được mệnh danh là "vịnh không sóng" vì khi đi trên đầm, du khách sẽ thấy mặt nước phẳng như một tấm gương khổng lồ. Bức tranh thủy mặc phản chiếu rõ từng nét tạc mạnh mẽ của những khối núi đá vôi mang hình dáng đúng với tên gọi như núi Mèo Cào, núi Mâm Xôi, núi Đá Bàn...

Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long giống như một bức tranh thủy mặc với những khối núi đá vôi soi bóng xuống mặt nước trong xanh. Trong lòng những núi đá này là 32 hang động mang vẻ đẹp đặc trưng như hang Cá, hang Bóng, hang Rùa, hang Chanh, hang Thung Dơi… Cùng với khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, bên cạnh khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long du khách có thể khám phá nhiều di tích lịch sử, văn hóa có giá trị như chùa và động Địch Lộng, động Hoa Lư, đền Thung Lau, đền vua Đinh Tiên Hoàng… Vân Long là khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước lớn nhất đồng bằng Bắc Bộ. Nơi đây đã được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác lập hai kỷ lục: “Nơi có số lượng cá thể Voọc mông trắng nhiều nhất” và nơi có “Bức tranh đá tự nhiên lớn nhất”.

Nhà thờ Phát Diệm thường được gọi là Nhà thờ đá Phát Diệm, là một quần thể nhà thờ Công giáo rộng khoảng 22ha, nằm tại thị trấn Phát Diệm, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, cách Hà Nội khoảng 120km về hướng Nam. Quần thể kiến trúc Nhà thờ Phát Diệm đã được Bộ Văn hoá Việt Nam công nhận là di tích lịch sử - văn hoá. Quần thể kiến trúc này được xây dựng bởi chủ trì linh mục Phêrô Trần Lục. Người đời thường gọi ông với cái tên thân thiết đó là cụ Sáu – vị linh mục chính xứ Phát Diệm từ năm 1965.

Quần thể nhà thờ đá Phát Diệm gồm một nhà thờ lớn và năm nhà thờ nhỏ (trong đó có một nhà thờ được xây dựng bằng đá tự nhiên, được gọi là nhà thờ đá), một Phương Đình (nhà vuông), ao hồ và ba hang đá nhân tạo. Cái tên “Phát Diệm” của quần thể kiến trúc này được hiểu là phát ra cái đẹp. Nhưng không chỉ có cái tên đẹp mà ẩn chứa trong đó còn là sự độc đáo trong chất liệu cũng như kiến trúc xây dựng của công trình.

Vật liệu xây dựng độc đáo là một trong những yếu tố tạo nên sự khác biệt của nhà thờ đá Phát Diệm. Phần lớn vật liệu xây dựng là từ đá (đá xanh, đá ngọc thạch) và gỗ…. Để có nguyên vật liệu, người dân phải vận chuyển đá hàng trăm cây số bằng đường bộ và đường thủy từ Thanh Hóa, Nghệ An, Sơn Tây về nơi đây. Những phiến đá nặng hàng chục tấn được các nghệ nhân cắt, xẻ, tách khấc kết hợp với dầu mía trộn với vôi để tạo nên các công trình trong quần thể di tích.

Cố đô Hoa Lư là một quần thể kiến trúc đặc sắc ở tỉnh Ninh Bình, đã được UNESCO công nhận là một trong 4 vùng lõi thuộc quần thể di sản Thế giới Tràng An. Nơi đây cũng được nhà nước xếp hạng là quần thể kiến trúc, di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt quan trọng, cần được hết sức gìn giữ. Với bề dày lịch sử hơn 1000 năm, nơi đây đã cùng trải qua biết bao thăng trầm biến chuyển của dân tộc, là nơi lưu giữ các di tích lịch sử qua nhiều thời đại cũng như trở thành minh chứng lịch sử cho đất nước ta tự ngàn đời.

Từ trong quá khứ, Hoa Lư đã là đế đô thật nguy nga, tráng lệ. Những núi đồi mọc lên trùng điệp xung quanh vòng đai kinh đô như bức tường thành vững chãi. Con sông Hoàng Long uốn khúc và cánh đồng Nho Quan, Gia Viễn mênh mông là hào sâu thiên nhiên vô cùng thuận lợi. Toàn bộ khu di tích lịch sử - văn hóa Cố đô Hoa Lư, bao gồm vùng bảo vệ đặc biệt, vùng đệm và các di tích như động Thiên Tôn, chùa Bái Đính, đều nằm trong hệ thống núi đá vôi ở trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, trực thuộc xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, giáp ranh giới hai huyện Gia Viễn và Hoa Lư. Nơi đây cách phía Nam thủ đô Hà Nội khoảng gần 100km.

Cố đô Hoa Lư là một quần thể kiến trúc, và mỗi kiến trúc lại mang một nét riêng, tất cả làm nên vẻ cổ kính và hào hùng của di tích lịch sử thời xưa. Các dấu tích lịch sử vẫn còn lưu lại tại quần thể di tích rất đa dạng và phong phú, gồm các kiến trúc tường thành, hoàng thành, hang động, đền chùa, lăng mộ và nhiều loại công trình kiến trúc khác có giá trị lịch sử và văn hóa cao.

Khu du lịch vườn chim Thung Nham hay còn gọi là Thung Chim, thuộc xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Nơi đây nằm trong lõi quần thể danh thắng Tràng An nổi tiếng và rất gần với Tam Cốc Bích Động. Là một khu du lịch sinh thái trải rộng trên 334 ha, vườn chim Thung Nham có rất nhiều danh thắng đẹp nên thơ mà bạn không thể bỏ qua. Hang Bụt là hang đá tự nhiên dài 500m thuộc khu du lịch vườn chim Thung Nham.

Khu vườn chim - Đây chắc chắn là điểm đến quan trọng nhất của khu du lịch vườn chim Thung Nham Ninh Bình. Khu vườn chim là không gian sinh sống của rất nhiều loài chim như cò, vạc, le le, chích chòe… đặc biệt là hai loài quý hiếm trong sách đỏ là hằng hạc và phượng hoàng. Dãy núi đá vôi sừng sững in bóng trên làn nước xanh cùng những đàn chim chuyền cành tạo nên khung cảnh bình yên thơ mộng hiếm nơi nào có được.

Thời gian tốt nhất để tham quan khu vườn chim là mùa thu, tiết trời se lạnh, khoảng 17h khi chim đi kiếm ăn về. Tuy nhiên nếu không sắp xếp được thời gian, bạn có thể tới vào 5h - 7h sáng hoặc 16h - 18h để ngắm chim bay, hoặc 14h - 15h. Nếu có nhiều thời gian hơn, bạn nên tham quan đầy đủ các địa danh khác tại Vườn chim Thung Nham, ví dụ như: Động Tiên Cá, Khu miệt vườn, Động Thủy Cung, Cây đa di chuyển, Thung lũng tình yêu

Với hệ thống nhũ đá được kiến tạo từ tạo hóa, có động khô và động ướt tạo nên vẻ đẹp lung linh, huyền ảo trong lòng động Thiên Hà Ninh Bình. Nơi đây được ví như “dải ngân hà trong lòng núi” mê hoặc lòng người ngay từ lần gặp đầu tiên. Vì thế, sẽ thật thiếu sót nếu trong hành trình khám phá miền đất cố đô của bạn lại bỏ qua địa danh hấp dẫn này. Động Thiên Hà Ninh Bình là một động nhỏ thuộc địa phận xã Sơn Hà, huyện Nho Quan, Ninh Bình, cách trung tâm thành phố khoảng 24 km về phía Tây Bắc.

Ngay từ khi bước qua cửa động, bạn sẽ cảm nhận được thiên nhiên đẻo gọt hết sức tinh vi, tỉ mỉ. Hiện lên trước mắt là một không gian tĩnh mịch đến lạ thường. Tạo hóa đã chia động Thiên Hà Ninh Bình thành hai khu vực riêng biệt gồm một động khô dài 200 m và một động ướt dài 500 m với nhiều hình thù lạ mắt, độc đáo. Tiến sâu vào động khô, du khách sẽ có cảm giác như lạc vào một cung điện dát bạc, dát vàng với những nhũ đá sắc màu lung linh dưới ánh mặt trời, mang nhiều hình thù khác nhau khơi gợi trí tưởng tượng của con người.

Ngoài ra, nơi đây còn có cả tòa “lâu đài đá” gắn liền với những tích truyện như con khỉ, voi chầu hổ chục… và nhiều dấu vết của cư dân Việt Cổ. Đặc biệt, gần hết đoạn hang sâu sẽ thấy những chòm sáng rực rỡ hiện lên, người ta gọi đó là Giếng trời. Giếng trời rộng và cao gần 3m.

Vào những ngày nắng, ánh sáng mặt trời phản chiếu lên các khối nhũ đá, tỏa ra những tia sáng lấp lánh, lúc vàng, lúc tìm rất sống động. Sau khi chiêm ngưỡng hết cảnh quan phong phú tại động khô, du khách tiếp tục lên đò xuôi theo dòng nước để đến với đông nước. Đây là “tâm điểm” được ví như “dải ngân hà trong lòng núi” với con sông uốn lượn, xung quanh là tầng tầng lớp lớp các khối thạch nhũ đa màu được đặt bằng những cái tên như đảo Hoa tiên, Bầu sữa mẹ, Cá hóa long… tạo cho du khách cảm giác như đang ở trong chốn bồng lai tiên cảnh nào đó.