Xuất huyết dạ dày (chảy máu dạ dày) là tình trạng chảy máu tại vùng niêm mạc dạ dày. Dạ dày ứ huyết khiến người bệnh nôn ra máu hoặc đi ngoài ra máu. Tình trạng xuất huyết dạ dày không phải là bệnh mà là biến chứng cấp tính nguy hiểm của bệnh lý liên quan đến dạ dày. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân bị xuất huyết có thể tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Tình trạng xuất huyết có thể xuất hiện sau quá trình hình thành ổ viêm ở dạ dày. Phần lớn xảy ra ở những bệnh nhân từ 40 – 70 tuổi. Triệu chứng cũng xảy ra ở trẻ em hoặc trẻ sơ sinh, nhưng thường là do vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể gây ra. Đối với người ở độ tuổi trung niên và cao niên, bệnh xảy ra do bệnh lý hoặc những ảnh hưởng tác động từ thói quen, sinh hoạt trong quá trình lâu dài.

Xuất huyết dạ dày có thể nhận biết bằng những dấu hiệu bệnh điển hình sau:

• Đau nghiêm trọng vùng thượng vị: Xuất huyết dạ dày do tổn thương niêm mạc dạ dày sẽ gây những cơn đau vùng thượng vị (tương ứng vị trí của dạ dày) nghiêm trọng, lan rộng khắp vùng bụng. Cơn đau bụng dữ dội, căng cứng ổ bụng khiến mặt bệnh nhân tái nhợt, vã mồ hôi lạnh,… là những dấu hiệu nguy hiểm cần nhận biết để đưa bệnh nhân đi cấp cứu sớm.
• Thay đổi sắc tố da: Xuất huyết dạ dày thường là biến chứng của bệnh lý ở dạ dày như viêm loét hay nhiễm trùng, vì thế khả năng chuyển hóa hấp thu chất dinh dưỡng cũng bị ảnh hưởng. Trước đó người bệnh có thể đã bị xuất huyết nhẹ dẫn đến mất máu khiến cơ thể suy nhược, mệt mỏi, da nhợt nhạt thiếu sức sống.
• Buồn nôn, nôn ra máu: Buồn nôn và nôn ra máu là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất của xuất huyết dạ dày mà hầu hết bệnh nhân nào cũng gặp phải. Đầu tiên là cảm giác đầy bụng, chướng bụng, buồn nôn, sau đó là nôn ra thức ăn kèm theo máu tươi hoặc máu đen. Cần đặc biệt cẩn thận nếu có dấu hiệu nôn ra máu, nhất là khi lượng máu nhiều, nôn liên tục kèm theo mất nước sẽ gây nguy hiểm. Bệnh nhân cần được cấp cứu kịp thời để giảm nôn, bù nước và cầm máu.
• Đi ngoài ra máu: Ngoài nôn ra máu thì đi ngoài ra máu với máu có màu đen như bã cà phê, ngoài ra phân có mùi khó chịu là triệu chứng điển hình của xuất huyết dạ dày. Lượng phân càng nhiều và càng có màu đen sậm thì tình trạng xuất huyết càng nặng.
• Dấu hiệu thiếu máu: Xuất huyết nhiều và kéo dài sẽ khiến cơ thể thiếu máu, một loạt các triệu chứng bệnh sẽ xuất hiện như: hoa mắt, chóng mặt, mệt mỏi, choáng váng, tụt huyết áp, vã mồ hôi,…

Có nhiều nguyên nhân gây xuất huyết dạ dày, cụ thể như:

• Viêm loét dạ dày tá tràng:Viêm loét dạ dày tá tràng là nguyên nhân hàng đầu gây xuất huyết khi viết loét ăn sâu vào các lớp cơ ở dạ dày, không tổn thương các mạch máu trong cơ. Thông thường khi bệnh nhẹ, chỉ các mao mạch nhỏ bị ảnh hưởng nên lượng máu chảy nhỏ, có thể tự cầm được và ít ảnh hưởng tới sức khỏe. Tuy nhiên nếu xuất hiện ổ loét sâu, nhất là loét xơ chai ảnh hưởng đến động mạch sẽ gây chảy máu ồ ạt và khó cầm.
• K dạ dày: Nguyên nhân gây xuất huyết dạ dày do K dạ dày thường gây tổn thương mạch máu tân sinh nên chảy máu dai dẳng, đôi khi khó cầm máu.
• Bệnh viêm dạ dày cấp: Viêm dạ dày cấp có thể biến chứng xuất huyết dạ dày, nguyên nhân có thể do:
  • Thuốc điều trị như Corticoid, Aspirin, AINS gây loét niêm mạc dạ dày trực tiếp hoặc làm giảm bảo vệ, tăng tiết HCl.
  • Hội chứng Ure máu cao: Gây viêm niêm mạc dạ dày, tăng tính thấm mao mạch.
  • Rượu làm tổn thương niêm mạc dạ dày trực tiếp dẫn đến phù nề và xuất huyết.
  • Stress: Những người bị stress nặng cũng thường gặp bệnh lý về dạ dày, tiêu hóa, trong đó nặng là tình trạng xuất huyết dạ dày. Trong đó có khoảng 10% xuất huyết dạ dày nặng do giảm bảo vệ, tăng tiết HCl.
  • Cúm: Nhiễm cúm gây viêm dạ dày cấp biến chứng.
  • Viêm mao mạch dị ứng trong hội chứng Schonlein - Henoch.

• Bệnh lý về máu: Nguyên nhân dẫn tới xuất huyết dạ dày có thể không chỉ là tổn thương ở dạ dày mà còn do bệnh lý ở máu như:
  • Sốt xuất huyết: Làm tổn thương thành mạch, giảm tiểu cầu và kết quả là máu chảy ồ ạt.
  • Suy tủy: Gây giảm tiểu cầu.
  • Xuất huyết giảm tiểu cầu: Làm giảm yếu tố VIII, IX, XI trong Hemophilie.
  • Suy gan nặng: Làm giảm prothrombin và các yếu tố đông máu, khiến xuất huyết dạ dày khó cầm.
  • Sử dụng thuốc kháng Vitamin K, thuốc kháng đông Heparin làm giảm yếu tố đông máu.

Có thể khẳng định, xuất huyết dạ dày là một bệnh lý hết sức nguy hiểm không chỉ đối với hệ tiêu hóa mà có thể đe dọa đến tính mạng của người bệnh. Xuất huyết dạ dày là biến chứng nguy hiểm của một số bệnh lý liên quan đến dạ dày. Giai đoạn đầu, bệnh không gây nhiều biến đổi cho cơ thể nhưng nếu để lâu, bệnh lý này khiến cơ thể mệt mỏi và gặp nhiều biến chứng khác do tình trạng thiếu máu gây nên.

Nếu bị xuất huyết dạ dày nặng, lượng máu chảy ra nhiều và thường xuyên sẽ khiến bệnh nhân hoa mắt, chóng mặt, chân tay lạnh toát, mạch yếu đi. Nếu không được xử trí sớm, bệnh có thể đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân.

Với các trường hợp xuất huyết dạ dày nhẹ có thể nội soi để kiểm tra và sử dụng thuốc điều trị tại nhà. Các trường hợp xuất huyết dạ dày nặng cần được cầm máu ngay lập tức và điều trị hồi sức tich cực cùng với điều trị nguyên nhân gây xuất huyết.

Khi bị xuất huyết dạ dày, cần có cách xử lý đúng để tránh đe dọa đến tính mạng bệnh nhân. Cụ thể:

• Người bệnh cần nằm tuyệt đối, không được đứng, ngồi hoặc di chuyển.
• Đầu nằm thấp giúp máu lưu thông tốt lên não.
• Hai chân kê cao hơn đầu để máu lưu thông dễ dàng về tim.
• Chườm đá vào vùng thượng vị sẽ giúp cầm máu.
• Có thể uống thuốc cầm máu thông thường.
• Ăn cháo loãng hoặc có thể pha một cốc nước muối loãng, uống từ từ.
• Gọi xe cứu thương đưa người bệnh đến bệnh viện càng nhanh càng tốt.

Tùy vào từng bệnh cảnh cụ thể gây xuất huyết mà bệnh lý chảy máu ở dạ dày sẽ có hướng điều trị khác nhau:

• Điều trị Nội khoa:
  • Viêm loét dạ dày tá tràng: Ưu tiên điều trị Nội khoa ngoại trú trong những trường hợp nhẹ. Các thuốc có thể được chỉ định bao gồm: Thuốc kháng acid, thuốc ức chế bơm proton, thuốc tăng cường chất nhẩy bảo vệ niêm mạc dạ dày. Trong trường hợp người bệnh được xác định bị nhiễm Helicobacter Pylori thì thuốc kháng sinh sẽ được chỉ định.
  • Trong những trường hợp xuất huyết ổ ạt, người bệnh phải được điều trị cấp cứu. Khi ấy, các bác sĩ sẽ nội soi cầm máu. Kết hợp với đặt sonde Blackmore hoặc bơm thuốc cầm máu vào dạ dày.

• Điều trị chuyên khoa Ung bướu: Nếu người bệnh bị chảy máu dạ dày do ung thư dạ dày, các bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật để cắt bỏ khối u. Ngoài ra, tùy vào tình trạng và giai đoạn bệnh ung thư mà các phương pháp hóa trị và xạ trị có thể được kết hợp. Nếu tình trạng xuất huyết dạ dày do bệnh lý ung thư máu thì người bệnh sẽ được chỉ định hóa trị và xạ trị kết hợp
• Điều trị Ngoại khoa: Nếu dạ dày bị chảy máu do thủng, do chấn thương thì bắt buộc phải điều trị bằng phương pháp ngoại khoa. Khi ấy, người bệnh sẽ được chỉ định phẫu thuật để cầm máu và khâu lại dạ dày bị tổn thương.
• Những hướng điều trị khác: Nếu tình trạng chảy máu ở dạ dày do những nguyên nhân ít phổ biến khác thì sẽ có hướng điều trị tùy vào từng bệnh cảnh cụ thể. Chẳng hạn như dùng thuốc ức chế miễn dịch, truyền yếu tố đông máu, truyền tiểu cầu,…

Chảy máu dạ dày, xuất huyết dạ dày là một biến chứng ở đường tiêu hóa. Do đó, chế độ ăn uống rất quan trọng giúp kiểm soát và hỗ trợ điều trị bệnh. Người bị chảy máu dạ dày nên ăn những nhóm thực phẩm chống viêm, giúp giảm tiết axit dịch vị, bảo vệ niêm mạc dạ dày và cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể.

Xuất huyết dạ dạy nên ăn:

• Các thực phẩm chống viêm: giúp cơ thể tránh được các tổn thương tế bào bằng cách ức chế sự phát triển của các gốc tự do. Những thực phẩm chống viêm hàng đầu bao gồm: nghệ, gừng, đu đủ, việt quất, dâu tây, súp lơ, đu đủ,…
• Các thực phẩm giàu chất xơ tự nhiên: bắp cải, đập bắp, cải xanh,… hỗ trợ tiêu hóa nhanh do cung cấp đủ chất xơ và làm lành niêm mạc dạ dày.

Bên cạnh đó, cần bổ sung đầy đủ các nhóm thực phẩm khác như tinh bột, chất béo, thực phẩm giàu vitamin để có một cơ thể khỏe mạnh. Lưu ý cho người bị chảy máu dạ dày, xuất huyết là nên bổ sung thực phẩm dưới dạng hầm nhừ, nghiền nát, luộc kỹ để tránh dạ dày phải hoạt động quá nhiều.

Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh xuất huyết ở dạ dày, những biện pháp phòng bệnh sau được khuyến khích áp dụng:

• Giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ, hạn chế stress, căng thẳng quá mức.
• Thường xuyên tập thể dục, chơi thể thao để tăng cường sức khỏe.
• Không nên lạm dụng các loại thuốc giảm đau, kháng viêm.
• Hạn chế sử dụng nước ngọt có ga, bia rượu hoặc các thức uống có cồn.
• Hạn chế ăn thức ăn cay nóng.
• Sinh hoạt hợp lý, không nên ăn quá no hoặc để tình trạng quá đói bụng.
• Không nằm hoặc ngủ ngay sau khi ăn.
• Đến cơ sở y tế ngay khi có những triệu chứng như: đau thượng vị, ợ nóng, ợ chua, đi cầu phân đen, nôn ra máu.
• Tầm soát bệnh ung thư từ tuổi 40 trở đi. Đặc biệt là những người có tiền sử gia đình bị ung thư dạ dày.