Chùa Tây Phương là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng. Ngôi chùa mang giá trị nghệ thuật điêu khắc độc đáo và là nơi lưu trữ nhiều pho tượng phật quý giá.

Chùa Tây Phương nằm trên đồi Câu Lâu ở thôn Yên xã Thạch Xá – huyện Thạch Thất – Thành phố Hà Nội. Theo các tư liệu để lại thì chùa xây từ đời Cao Biền (865 -875). Vào niên hiệu Chính Hòa (1680 – 1705). Tây Vương Trịnh Tạc đi qua thấy cảnh trí trang nghiêm, bèn truyền cho sửa lại chùa và xây tam quan. Sau đó chùa bị tàn phá do chiến tranh. Đến nay Chùa Tây Phương đã được xây lại trên nền chùa cũ vào khoảng năm 1788 – 1789 dưới triều Tây Sơn với tên mới là “Tây Phương cổ tự”. Một số sách báo hay những tài liệu sử cũ còn ghi lại, núi chùa Tây Phương tên cổ gọi là núi Ngưu Lĩnh. Theo truyền thuyết phong thủy, thềm núi Ba Vì về phía Nam có dãy núi đất chạy xuống huyện Quốc Oai tựa như đàn trâu, có một ngọn núi như quay lại đón nước sông Tích phát nguyên từ các dòng suối trên núi Ba Vì chảy xuống quả núi đó được gọi là Ngưu Lĩnh sơn (núi con trâu) – chính là núi Tây Phương hiện nay. Chính vì thế, chùa Tây Phương hiện nay với kiểu kiến trúc cổ Việt Nam mang dáng dấp “Thượng sơn lâu đài, hạ sơn lưu thủy” là nơi địa linh của non sông đất nước ta.

Danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương, người ta hay nhắc đến những bậc đá ong rêu xanh, cổ kính. Từ chân núi, qua 239 bậc đá ong thì đến cổng chùa. Chùa Tây Phương gồm ba nếp nhà song song: Bái đường, chính điện và hậu cung. Tường xây bằng gạch nung để trần tạo nên một không khí thô sơ mộc mạc, điểm những cửa sổ tròn với biểu tượng “sắc” và “không”. Các cột trụ gỗ đều kê trên đá tảng xanh trong khác hình cánh sen. Mỗi nếp nhà có hai tầng mái ngói: mái trên có múi in nổi hình lá đề, lớp dưới là ngói lót, còn gọi là ngói chiếu, hình vuông sơn ngũ sắc như màu áo cà sa xếp trên những hàng rui gỗ làm thành ô vuông vắn đều đặn. Xung quanh diềm mái của ba tòa nhà đều chạm trổ tinh tế theo hình lá triện cuộn, trên mái gắn nhiều con giống bằng đất nung, các đầu đạo mái cũng bằng đất nung, đường nét nổi lên hình hoa, lá, rồng phượng giàu sức khái quát và khả năng truyền cảm. Toàn bộ ngôi chùa toát lên vẻ hoành tráng và phóng khoáng phù hợp với triết lý “Sắc sắc không không” của nhà Phật.

Chùa Tây Phương là nơi tập trung nhiều pho tượng Phật được coi là nhiều kiệt tác của nghệ thuật điêu khắc tôn giáo. Khi thuyết minh về danh lam thắng cảnh Chùa Tây Phương, ta có thể miêu tả chi tiết về những bức tượng phật nơi đây. Theo một số tài liệu lịch sử, nguồn gốc của những pho tượng phật trong chùa chính là hiện thực cuộc sống nghèo nàn khổ chực và nạn đói mà nhân dân phải chịu ở thế kỷ XVIII. Chùa có 72 pho tượng phật được tạc bằng gỗ mít sơn son thiếp vàng trong đó có 18 pho tượng thuộc nhóm tượng La Hán chính là hình tượng đã được các nghệ nhân điêu khắc mượn sự tích tu hành của các vị đệ tử Phật nhằm mô tả những con người sống trong xã hội đương thời. Dưới bàn tay tài hoa của các nghệ nhân dân gian, các pho tượng hiện ra mỗi người một vẻ, một phong cách khác nhau với những đường nét, hình khối, dáng điệu vô cùng sinh động.Mỗi pho tượng ở đây có sự hài hòa về nội tâm và ngoại hình, mang biểu tượng một nỗi đau khôn nguôi của con người: buồn vui lẫn lộn, suy tưởng, giả say, thiếu ngủ…Nét mặt khắc khổ từ bi, từng nếp nhăn trên vầng trán, từng mạch máu, đường gân, thớ thịt, khớp xương, đôi môi, con mắt đến trang phục xiêm y đều được bàn tay nghệ nhân khắc họa diệu kỳ.

Hệ thống tượng ở chùa Tây Phương gồm: bộ tượng Tam Thế Phật, bộ tượng Di đà Tam Tôn, tượng Phổ Hiền Bồ Tát, tượng Bát Bộ Kim Cương và 16 pho tượng Tổ. Mười sáu vị tổ người đứng người ngồi, pho thì ngước mặt lên trời chỉ vào mây khói, pho thì hững hờ với mọi vật, tì cằm trên đầu gối nhếch môi cười một mình nửa tinh nghịch nửa mỉa mai, có pho vẻ mặt hân hoan tươi tắn, khổ người đầy đặn tròn trĩnh, pho khác có vẻ mặt đăm chiêu lạ thường, lại có pho như đang phân bua đắn đo hay đang thì thầm trò chuyện cùng ai.

Chùa Tây Phương là địa chỉ thăm quan hàng năm của rất nhiều phật tử và khách vãng lai trên mọi miền Tổ Quốc, trong đó đông đảo nhất là vào dịp hội xuân. Hội chùa Tây Phương bắt đầu từ mồng 6 đến mồng 10 tháng 3 âm lịch. Vào dịp này, người dân Thạch Xá có truyền thống múa rối nước thường tổ chức biểu diễn để phục vụ khách dự hội. Trải qua bao nhiêu biến đổi của lịch sử, các pho tượng của chùa đã để lại trong lòng mỗi du khách những ấn tượng sâu sắc về nền nghệ thuật cổ Việt Nam. Với giá trị độc đáo về mặt nghệ thuật kiến trúc và phật học, chùa Tây Phương đã được Bộ văn hóa công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Chùa Tây Phương là niềm tự hào của người dân Thạch Xá nói riêng và của Việt Nam nói chung. Nó xứng đáng được bảo tồn và lưu truyền mãi mãi về sau. Nếu có dịp về thăm quê hương tôi, tôi sẽ sẵn sàng làm hướng dẫn viên du lịch để thuyết minh về danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương để các bạn hiểu rõ hơn.

Chùa Tây Phương một danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Hà Nội, một ngôi chùa mang giá trị nghệ thuật điêu khắc độc đáo và là nơi lưu trữ nhiều pho tượng Phật có giá trị.

Chùa có tên chữ là Sùng Phúc tự, nằm trong một khu vực có cảnh trí thanh tao, trên đỉnh đồi Câu Lậu ở xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất.

Theo những tài liệu sử cũ còn ghi lại, núi chùa Tây Phương tên cổ gọi là núi Ngưu Lĩnh. Theo truyền thuyết phong thủy, thềm núi Ba Vì về phía Nam có dãy núi đất chạy xuống huyện Quốc Oai tựa như đàn trâu, có một quả núi như quay lại đón nước sông Tích phát nguyên từ các dòng suối Ba Vì chảy xuống quả núi đó được gọi Ngưu Lĩnh sơn (núi con Trâu)- chính là núi chùa Tây Phương ngày nay. Chính vì thế, chùa Tây Phương hiện nay với kiểu kiến trúc cổ Việt Nam mang dáng dấp “thượng sơn lâu đài, hạ sơn lưu thủy”, là nơi địa linh của non sông đất nước ta.

Về lịch sử, theo nhiều tài liệu, Chùa Tây Phương được xây dựng từ lâu đời nhưng chùa do ai làm và làm từ bao giờ thì đến nay chưa xác minh được. Theo thời gian và do chiến tranh tàn phá, chùa đã nhiều lần được trùng tu vào các thế kỷ XVI, XVII, XVIII với các dấu mốc được ghi lại cho tới ngày nay. Năm 1554, chùa được xây lại trên nền cũ. Năm 1632, chùa xây dựng thượng điện 3 gian và hậu cung cùng hành lang 20 gian. Năm 1660, Tây Đô Vương Trịnh Tạc cho xây lại chùa mới. Đến năm 1794 dưới thời nhà Tây Sơn, chùa lại được đại tu hoàn toàn với tên mới là “Tây Phương Cổ Tự” đồng thời cho đúc một quả chuông nặng 200kg. Trong chiến tranh chống Pháp, chùa bị hư hỏng nặng và được các cơ quan chức năng tiến hành trùng tu. Khi tiến hành thi công dỡ ba ngôi chùa, người ta phát hiện thấy trên nóc giữa các ngôi chùa có những dòng chữ đục chìm vào gỗ, ghi lại niên đại làm chùa. Ở nóc ngôi chùa Thượng ghi: “Năm Giáp Dần quý đông tạo” nghĩa là năm Giáp Dần tháng 12 làm chùa. Ở nóc ngôi chùa Trung ghi “Giáp Dần quý đông cát nhật, Canh Tý mạnh thu cát nhật tu lý” nghĩa là năm Giáp Dần tháng 12 ngày tốt làm chùa, Năm Canh Tý tháng 7 ngày tốt tu sửa chùa. Ở nóc ngôi chùa Hạ ghi “Canh Tý trọng thu cát nhật tu lý” nghĩa là năm Canh Tý tháng 8 ngày tốt tu sửa chùa.

Từ chân núi để lên tới cổng chùa chính phải qua 239 bậc đá ong. Chùa gồm ba nếp nhà song song được xây dựng theo lối kiến trúc kiểu chữ Tam gồm Chùa Hạ, chùa Trung, Chùa Thượng, tạo thành một quần thể uy nghi vững trãi. Mái chùa được lợp hai lớp ngói và trạm trổ tinh tế. Tường xây bằng gạch Bát Tràng nung đỏ để trần, kết hợp hài hòa với màu sắc của gỗ đá trong khuôn viên chùa. Các hình khối kiến trúc cộng với những đường nét chạm sắc tinh tế, tỉ mỉ đã tạo cho ngôi chùa thành một tổng thể hài hòa và hoàn mỹ.

Chùa Tây Phương còn là nơi tập trung nhiều pho tượng Phật đựơc coi là những kiệt tác hiếm có của nghệ thuật điêu khắc tôn giáo. Theo một số tài liệu lịch sử, nguồn gốc ra đời của những pho tượng Phật trong chùa Tây Phương chính là hiện thực cuộc sống nghèo nàn khổ cực và nạn đói mà nhân dân phải chịu ở thế kỷ 18. Chùa có 72 pho tượng được tạc bằng gỗ mít sơn son thếp vàng trong đó 18 pho tượng thuộc nhóm La Hán chính là hình tượng đã được các nghệ nhân điêu khắc mượn sự tích tu hành của các vị đệ tử Phật nhằm mô tả những con người sống trong xã hội đương thời. Dưới bàn tay tài hoa của các nghệ nhân dân gian, các pho tượng hiện ra mỗi người một vẻ, một phong cách khác nhau với những đường nét, hình khối,dáng điệu vô cùng sinh động. Mỗi pho tượng ở đây có sự hài hòa nội tâm và ngoại hình, mang biểu tượng một nỗi đau khôn nguôi của con người: buồn vui lẫn lộn, suy tưởng, giả say, thiếu ngủ…. Nét mặt khắc khổ từ bi, từng nếp nhăn trên vầng trán, từng mạch máu đường gân thớ thịt, khớp xương, đôi môi, con mắt đến trang phục xiêm y đều được bàn tay nghệ nhân khắc họa diệu kỳ. Chẳng thế mà thi sĩ Huy Cận, nhân khi về thăm Chùa đã sáng tác nên áng thơ nổi tiếng “Các vị La Hán Chùa Tây Phương”:

“Các vị La Hán chùa Tây Phương
Tôi đến thăm về lòng vấn vương.
Há chẳng phải đây là xứ Phật,
Mà sao ai nấy mặt đau thương?”

Hệ thống tượng ở chùa Tây Phương gồm bộ tượng Tam Thế Phật, bộ tượng Di-đà Tam Tôn, tượng Tuyết Sơn, Đức Phật Di lặc, tượng Văn Thù Bồ Tát, tượng Phổ Hiền Bồ Tát, tượng Bát Bộ Kim Cương và 16 pho tượng Tổ. Pho tượng Tuyết Sơn thường được du khách đặc biệt chú ý vì đây là pho tượng miêu tả đức Phật thích ca trong thời kì khổ hạnh “đây vị xương trần chân với tay”, một pho tượng tĩnh lặng chìm trong suy tưởng.

Chùa Tây Phương là địa chỉ thăm quan hàng năm của rất nhiều Phật tử và khách vãng lai trên mọi miền Tổ quốc, trong đó đông đảo nhất phải kể tới dịp Hội Xuân. Hội chùa Tây Phương bắt đầu từ mồng 6 đến mồng 10 tháng 3 Âm lịch. Ca dao xưa còn ghi lại cảnh nô nức đến chùa:

“Nhớ ngày mồng sáu tháng ba,

Ăn cơm với cà đi hội chùa Tây”.

Vào dịp này, người dân Thạch Xá nơi có phương múa rối nước từ lâu đời thường tổ chức biểu diễn để phục vụ khách dự hội. Trải qua bao biến đổi của lịch sử, tượng La Hán, Kim Cương chùa Tây Phương đã để lại trong lòng mỗi du khách những ấn tượng sâu đậm về nền nghệ thuật cổ Việt Nam. Với giá trị độc đáo về mặt nghệ thuật kiến trúc và Phật học, chùa Tây Phương đã được Bộ Văn Hóa công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia từ năm 1962.

Nói đến Hà Nội, người ta thường nghĩ ngay đến những danh lam thắng cảnh nổi tiếng nơi đây như: Văn Miếu Quốc Tử Giám, hồ Hoàn Kiếm, đền Ngọc Sơn, chùa Trấn Quốc,… và chắc chắn không ai không nhắc tới ngôi chùa linh thiêng nhất, được xếp vào di tích quốc gia đặc biệt. Đó chính là chùa Tây Phương.

Chùa Tây Phương thuộc xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Tương truyền, chùa được xây dựng vào thế kỉ VI. Người xưa kể lại rằng vào những năm 324 – 326 có niên hiệu Hàm Hòa thời Đông Tấn Cát là một chức quan ở huyện Giao Châu nghe tin trên núi Cát Lậu có Chu Sa Đỏ, muốn tìm để làm thành thuốc trường sinh nên ông đã cùng nhân dân lập nên ngôi chùa nhỏ để thờ tự. Trải qua các cuộc chiến tranh và sự bào mòn của thời gian chùa đã bị tàn phá nặng nề. Vào năm 1794 ở thời Tây Sơn chùa đã được đại tu và có tên là chùa Tây Phương được biết tên chữ là Sùng Phúc Tự. Người dân gọi là chùa Tây.

Chùa Tây Phương nằm trên đỉnh núi Câu Lậu (núi Tây Phương) cao chừng 50m. Núi Câu Lậu được ví như con trâu đầu đàn quay đầu xuống dòng sông Tích uống nước. Vì nơi đây có 9 ngọn núi trông xa tựa như một đàn trâu. Qua cổng Tam Quan, chúng ta phải bước qua 237 bậc làm bằng đá ong thì mới tới chùa. Chùa được xây dựng dựa trên kiến trúc mặt bằng chữ tam; có 3 tòa nhà song song là Hạ – Trung – Thượng; tường bao quanh chùa và được xây kín, liền tạo thành kết cấu viền chữ còng. Kiến trúc chùa đã trở thành điển hình của các chùa ở miền Bắc với hai tầng mái giấu thiềm, lợp ngói mũi hài, các góc mái đao vươn lên cong vút, bên trên có gắn tứ linh thú (bốn con vật linh thiêng). Chùa có 64 pho tượng, phần nhiều được làm bằng gỗ mít. Trong đó có 18 tượng La Hán và kiến trúc đặc sắc nhất là pho tượng phật bà Quan Âm nghìn mắt, nghìn tay. Cửa sổ trong chùa được chạm khắc hình tròn, mang ý nghĩa “sắc sắc không không”. Bên trong có nóc mái, rui mè đều có mông ô vuông được trang trí tô màu mô phỏng áo Cà Sa nhà Phật. Chùa có một chiếc chuông nặng tới 200kg. Cũng nhờ những nghệ thuật đặc sắc này mà vào ngày 24/04/1962 chùa Tây Phương đã được công nhận và xếp hạng là di tích lịch sử quốc gia.

Tượng phật ở đây được đánh giá rất cao. Đó là những kiệt tác xuất sắc của các nghệ nhân xa xưa. Viết về các vị La Hán ở chùa Tây Phương, Huy Cận có bài thơ rất nổi tiếng:

"Đây vị xương trần chân với tay

Có chi thiêu đốt tấm thân gầy

Trầm ngâm đau khổ sâu vòm mắt

Tự bấy ngồi y cho đến nay.

Có vị mắt giương, mày nhíu xệch

Trán như nổi sóng biển luân hồi

Môi cong chua chát, tâm hồn héo

Gân vặn bàn tay mạch máu sôi.

Có vị chân tay co xếp lại

Tròn xoe từ thể chiếc thai non

Nhưng đôi tai rộng dài ngang gối

Cả cuộc đời nghe đủ chuyện buồn…."

Hình tượng La-hán trong bài thơ rất mới lạ. “Khi đọc bài thơ Các vị La-hán chùa Tây Phương của Huy Cận, một nhà nghiên cứu văn học cho rằng: Nhà thơ vẽ ra những hình vẽ bên ngoài chủ yếu là để thể hiện nội tâm của những vị A-la-hán, mà cũng chính là nội tâm đau đớn, quằn quại, vật vã, đầy đau khổ, của những con người nơi trần thế…”. Các pho tượng là hiện thân của cuộc sống nghèo nàn, cực khổ mà nhân dân ta phải chịu đựng ở thế kỷ XVIII. Phật bà Quan Âm nghìn mắt nghìn tay là nghệ thuật đặc sắc nhất, là phật bà đại từ đại bi, luôn quan tâm, lắng nghe âm thanh khổ nạn của chúng sinh rồi hiện phép thần thông cứu giúp.

Là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng nên chùa Tây được rất nhiều du khách trong và ngoài nước tới tham quan. Đặc biệt là vào những ngày tết hay những ngày lễ hội vào tháng ba âm lịch hàng năm thì đông đảo nhân dân và du khách chen lấn nhau lên chùa tạo ra một không khí náo nhiệt, một khung cảnh nhộn nhịp, đông vui, tấp nập. Du khách đến nơi đây chủ yếu để cầu bình an cho gia đình, tham quan vẻ đẹp của ngôi chùa. Chùa Tây Phương trở thành nơi phát triển kinh tế cho người dân địa phương, là niềm tự hào của quốc gia chúng ta. Tôi tin rằng ngôi chùa này sẽ càng ngày nhận được nhiều sự quan tâm, chú ý của du khách trong và ngoài nước.

Thật tự hào vì nơi đây có danh lam thắng cảnh tuyệt vời như vậy. Chúng ta hãy bảo vệ giữ gìn những nét đẹp văn hóa, điêu khắc đặc trưng của quê hương mình.

Núi Câu Lậu – xã Thạch Xá – huyện Thạch Thất – thành phố Hà Nội – Nơi có di tích lịch sử lớn của nước ta đó là danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương. Đến bây giờ ngôi chùa vẫn tồn tại trên đất Hà Nội ta.

Chùa Tây Phương nằm trên ngọn núi Câu Lậu, cao chót vót, bao phủ xung quanh là cây xanh. Ngôi chùa có diện tích khá rộng, cảnh tượng cây xanh bao vây trù phú đậm sắc dân tộc cổ xưa, hoang sơ mộc mạc. Cảnh thiên nhiên hùng vĩ với lối kiến trúc thiêng liêng mà líu lo tiếng chim hót. Tạo nên một bức tranh đẹp vô cùng. Ai ai cũng có thể đến nơi đây bằng bất kì phương tiện đường bộ nào nhưng muốn lên đến chùa thì phải đi bộ bằng chính đôi chân của mình.

Từ xưa, vào thời Mạc ngôi chùa đã được trùng tu lại theo nền cũ của cha anh xây trước để lại. Năm 1554, chùa lại được trùng tu lại cho đẹp hơn và đậm sắc dân tộc Việt Nam hơn. Năm 1632 thì chùa lại được xây dựng thêm thượng điện ba gian, hậu cung cùng hành lang 20 gian. Và vào năm 1660 vào thời Tây Sơn, chùa được Tây Đô Vương Trịnh Lạc tu sửa lại và lấy tên là “Tây Phương cổ tự” – Một cái tên truyền thống và đẹp đẽ. Nhưng nhờ cái tên đó mà giờ đây nó vẫn còn tồn tại mà không hề qua một lần tu sửa nào khác. Kiến trúc độc đáo, nguyên liệu xây dựng vững chắc, lưu giữ bền vững đến bây giờ. Giờ đây, danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương đã trở thành một di tích lịch sử của Việt Nam.

Chúng ta đi lên 239 bậc đá ong thì đến đỉnh núi và cổng chùa, chính điện và hậu cung. Mỗi nếp chùa có hai tầng mái, tường được xây bằng gạch Bát Tràng nung đỏ, để trần tạo nên vẻ hoang sơ, mộc mạc. Các cột gỗ đều được kê trên đá tảng xanh, trong khắc hình cánh sen. Mái chùa Tây Phương cũng rất đặc biệt, có những góc mái cong như con rồng uốn lượn. Mái bên trên in hình lá đề, lớp dưới lót mái vuông sơn ngũ sắc như màu áo cà sa. Xung quanh diềm mái của ba tòa nhà đều trạm trổ tinh tế, các đầu mái đao cũng bằng đất nung đỏ nổi lên hình hoa lá, rồng bay, giàu sức truyền cảm. Nhìn từ xa ta thấy danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương như một ngọn núi um tùm xanh lá cây cỏ nhưng nổi bật lên trên ngọn núi đó là mái chùa cong cong mà như cổ xưa trù phú.

Chùa nổi tiếng với rất nhiều pho tượng, ngôi tượng thần thánh, vị La Hán và Phật đều được tạc bằng gỗ và được sơn son thiếp vàng làm cho bức tượng càng tôn thêm vẻ uy nghi. Có những pho tượng cao hơn người như pho Kim Cương, Hộ pháp, cao 3m, trang nghiêm, phúc hậu, phần lớn chúng được tạc từ thế kỉ XVII, ngoài ra còn có cả những tác phẩm ở giữa thế kỉ XIV. Đặc biệt hơn cả là 18 vị La Hán to bằng người thật trong các tư thế: ngồi, đứng…Mỗi vị thể hiện một nỗi khổ, tính cách khác nhau, khá sinh động và ít thấy trong điêu khắc Việt Nam. Đó là hình tượng của những con người đắc đạo mà lòng vẫn trầm ngâm suy nghĩ về nỗi khổ của chúng sinh.

Danh lam thắng cảnh Chùa Tây Phương không chỉ nổi tiếng vì nguồn gốc lịch sử lâu đời mà còn nổi tiếng là khu du lịch thu hút các du khách thập phương gần xa, trong và ngoài nước về du lịch và lễ Phật. Với lối kiến trúc cổ lâu đời được lưu giữ đã qua bao thế kỉ, sự cổ kính đã được nhiều người yêu thích. Vào ngày 06-3 Âm lịch hàng năm là ngày Hội chính của Chùa, các du khách khắp nơi đổ về đây đi trẩy hội, lễ phật trốn linh thiêng. Vừa nổi tiếng, vừa mang đậm bản sắc dân tộc và ý nghĩa lịch sử nên vào năm 1962, nơi đây đã được Bộ văn hóa công nhận là di tích văn hóa cấp Quốc gia.

Thạch Thất quê hương em không chỉ nổi tiếng với những làng nghề truyền thống thủ công mỹ nghệ mà nơi đây còn nổi tiếng bởi di tích văn hóa đã trải qua nhiều thế kỷ. Đó chính là danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương cổ kính.

Chùa Tây Phương được xây từ rất lâu đời theo tài liệu ghi chép lại vào năm Giáp Dần thời Mạc Phúc Nguyên. Chùa tọa lạc trên ngọn núi cao có tên là Câu Lậu thuộc xã Thạch Xá – huyện Thạch Thất – Thành phố Hà Nội. Đến năm 1794 dưới thời Tây Sơn chùa đã được đại tu hoàn toàn với tên mới là “Tây Phương cổ tự” chùa mang hình dáng kiến trúc còn lại như ngày nay.

Từ chân núi để lên tới cổng chùa chính phải trải qua 239 bậc được lát bằng đá ong. Đó là một loại chất liệu mang nét đặc trưng của vùng xứ Đoài. Khi lên đến cổng chùa du khách không khỏi ngưỡng mộ trước vẻ đẹp kiến trúc thể hiện đầy tài năng sáng tạo của cha ông xưa. Chùa gồm ba nếp nhà song song đó chính là bái đường, chính điện và hậu cung. Tường xây hoàn toàn bằng gạch bát tràng nung đỏ để trần, điểm những cửa sổ tròn với biểu tượng sắc không. Các cột gỗ trong chùa đều được kê trên đá tảng xanh có khắc hình cánh sen.

Mái ngói của nhà chùa được lợp hai lớp, mái trên có múi in nổi hình lá đề lớp dưới là mái lót hình vuông sơn ngũ sắc như màu cà sa xếp dưới những hàng rui gỗ làm thành ô vuông đều đặn, xung quanh diềm mái của ba tòa nhà đều chạm trổ tinh tế theo hình thức lá triện cuốn. Trên mái gắn nhiều con giống bằng đất nung. Các đầu mái đao cũng bằng đất nung đường nét nổi lên hình hoa lá rồng phương giàu sức khái quát và khả năng truyền cảm. Toàn bộ ngôi chùa toát lên vẻ hoành tráng và phóng khoáng.

Nơi đây còn tập trung những kiệt tác hiếm có của nghệ thuật điêu khắc tôn giáo bao gồm khảm, trổ, phù, điêu và tạc tượng. Khắp chùa chỗ nào có gỗ là có trạm trổ theo đề tài trang trí quen thuộc của dân tộc Việt Nam với các hình như: lá dâu, lá đề, hoa sen, hoa cúc, rồng, phượng những đường nét chạm trổ vô cùng tinh xảo được tạo ra dưới bàn tay tài hoa của các nghệ nhân làng mộc nổi tiếng xứ Đoàn. Trong chùa có 70 pho tượng phật cùng các phù điêu có mặt ở khắp mọi nơi, các tượng được tạc bằng gỗ mít sơn son thiếp vàng. Phần lớn đều có niên đại cuối thế kỉ XVIII và giữa thế kỉ XIX. Đặc biệt 18 vị la Hán với nhiều hình dáng khác nhau, kẻ đứng người ngồi mỗi vị một dáng vẻ khác nhau nhằm phản ánh thực tại cuộc sống trần gian với kiếp luân hồi của người đời.

Lên đỉnh chùa cảnh đẹp và yên tĩnh làm cho lòng người nhẹ nhõm như đã bỏ lại cõi nhân gian ồn ào bụi bặm đầy bon chen. Với kiến trúc độc đáo, giao thông thuận tiện danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương đang là điểm du lịch hấp dẫn cho du khách thập phương thưởng ngoạn. Hàng năm, Lễ hội chùa Tây Phương thường tổ chức ngày chính thức vào ngày mùng 6 tháng 3 Âm lịch.

Trải qua bao biến đổi của lịch sử danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương đã để lại trong lòng mỗi người khách những ấn tượng sâu đậm về nền nghệ thuật cổ Việt Nam. Chùa Tây Phương đã được Bộ văn hóa công nhận là di tích lịch sử văn hóa Quốc gia năm 1962.

Chắc hẳn khi nhắc đến chùa Tây Phương ai trong chúng ta cũng sẽ nhớ đến một nơi được coi là trốn linh thiêng của Hà Nội. Một ngôi chùa mang giá trị nghệ thuật điêu khắc độc đáo và là nơi lưu giữ nhiều pho tượng phật có giá trị. Đó là danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương.

Chùa nằm trên một khu vực có cảnh trí thanh tao, ngự trên đỉnh đồi Câu Lậu thuộc xã Thạch xá – huyện Thạch Thất. Chùa được tọa lạc trên đỉnh núi cao 50m, cách Hà Nội khoảng 37km về phía Tây. Chùa được xây dựng vào năm Giáp Dần mang tên “Tây Phương cổ tự”

Cổng chùa dài 162m với 239 bậc đá ong. Chùa có 3 nếp nhà song song theo lối kiến trúc kiểu chữ Tam gồm Chùa Hạ, chùa Trung, chùa Thượng tọa thành một quần thể uy nghi vững trãi. Chùa được lợp 2 lớp ngói và trạm trổ tinh tế, tỉ mỉ. Tường được xây bằng gạch Bát Tràng nung đỏ, để trần kết hợp với các cửa sổ hình tròn và các cột gỗ kê trên tảng đá xanh khắc hình cánh sen.

Chùa được trùng tu nhiều lần vào các thế kỉ XVI, XVII, XVIII với cái dấu mốc ghi lại tới nay. Năm 1554 chùa được xây dựng lại trên nền chùa cũ. Năm 1632 chùa xây dựng thượng điện ba gian và hậu cung cùng hành lang 20 gian. Năm 1660, Tây Đô Vương Trịnh Lạc cho xây dựng lại chùa mới. Đến năm 1794 dưới thời nhà Tây Sơn, chùa được trùng tu và có tên mới là “Tây Phương cổ tự” đồng thời có đúc một quả chuông nặng 200kg.

Danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương không chỉ là nơi nổi tiếng về kiến trúc và điêu khắc bậc nhất Việt Nam, mà chùa còn được coi là bảo tàng tượng phật của Việt Nam. Những pho tượng ở chùa được coi là những kiệt tác hiếm có của nghệ thuật điêu khắc tôn giáo. Theo những tài liệu cũ thì nguồn gốc của những pho tượng của chùa Tây Phương chính là hiện thực của cuộc sống hàng ngày, nghèo nàn, khổ cực, đặc biệt là nạn đói mà nhân dân phải chịu ở thế kỉ 18. Chùa có 72 pho tượng được đánh giá vào loại đệ nhất về nghệ thuật tạc cổ của nước ta, tạc bằng gỗ mít sơn son, thiếp vàng, trong đó có 18 pho tượng thuộc nhóm La hán. Các vị La hán ấy là hình tượng được các nghệ nhân điêu khắc mượn sự tích tu hành của các vị đệ tử Phật nhằm mô tả những con người sống trong xã hội đương thời. Dưới bàn tay tài hoa của các nghệ nhân dân gian các pho tượng hiện ra mỗi người một vẻ, một phong cách khác nhau. Với những đường nét hình khối vô cùng sinh động. Mỗi pho tượng ở đây có sự hài hòa nội tâm và ngoại hình mang biểu tượng một nỗi đau khổ khôn nguôi của con người: buồn vui lẫn lộn, suy tư, giả suy, thiếu ngủ…Nét mặt khắc khổ từ bi, những nếp nhăn trên vầng trán, từng mạch máu đường gân, thớ thịt, khớp xương, con mắt, đôi môi đến trang phục được bàn tay các nghệ nhân khắc họa diệu kỳ.

Ai đến chùa đều có ấn tượng sâu sắc, vì thế mà nhà thơ Huy Cận đã sáng tác bài thơ “Các vị La Hán chùa Tây Phương” khi ông có dịp về thăm ngôi chùa này:

“Các vị La Hán chùa Tây Phương

Tôi đến thăm về lòng vấn vương

Hà chẳng phải đây là xứ Phật

Mà sao ai nấy mặt bi thương”

Hàng năm cứ vào dịp Tết đến xuân về thì danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương lại là nơi du lịch, lễ phật của nhiều phật tử, du khách gần xa, trong và ngoài nước đến tham quan.

Trải qua bao thời gian, biến đổi lịch sử, những pho tượng ở chùa Tây Phương đã để lại trong lòng mỗi người, mỗi du khách những ấn tượng sâu đậm về nền nghệ thuật Việt Nam, với giá trị độc đáo về nghệ thuật và Phật học. Năm 1962, chùa vinh dự được Bộ Văn hóa công nhận là Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia. Vì vậy chúng ta cần phải bảo vệ, trân trọng và giữ gìn nét đẹp văn hóa đó. Ngôi chùa không chỉ là một danh lam thắng cảnh mà còn mang một ý nghĩa thiêng liêng.

Núi Câu Lậu, tọa lạc tại xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội, là nơi chứa đựng một di tích lịch sử lớn của Việt Nam, đó chính là danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương. Chùa Tây Phương nằm trên đỉnh núi Câu Lậu, một ngọn núi cao vút, được bao bọc bởi khu rừng xanh um tùm. Ngôi chùa này có diện tích rộng và được bao phủ bởi cảnh quan thiên nhiên hoang sơ và mộc mạc, với tiếng chim hót râm ran, tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp.

Chùa Tây Phương đã tồn tại từ rất lâu, và trong quá trình lịch sử, nó đã trải qua nhiều sự trùng tu và bảo tồn. Vào thời Mạc, chùa đã được trùng tu theo nền kiến trúc cổ xưa của cha ông xây dựng. Năm 1554, chùa tiếp tục được trùng tu để tạo nên vẻ đẹp và tính cách dân tộc sâu sắc hơn. Năm 1632, thượng điện ba gian, hậu cung và hành lang 20 gian được xây dựng thêm vào. Vào năm 1660, trong thời kỳ Tây Sơn, chùa được Tây Đô Vương Trịnh Lạc tu sửa và đổi tên thành "Tây Phương cổ tự," một cái tên truyền thống và đẹp đẽ. Điều đặc biệt là tên này đã được giữ nguyên suốt hàng thế kỷ mà không trải qua bất kỳ cuộc tu sửa nào khác. Thành quả của việc trùng tu và bảo tồn này là kiến trúc độc đáo và bền vững của chùa Tây Phương đã được lưu giữ đến ngày nay.

Chùa Tây Phương nổi tiếng với nhiều tác phẩm điêu khắc gỗ đẹp và tráng lệ, biểu tượng các vị La Hán và thần thánh Phật. Các tượng này thường được tạo bằng gỗ và được sơn vàng, làm cho chúng trở nên trang nghiêm và trọng thể hơn. Nhiều pho tượng tại chùa Tây Phương có chiều cao vượt qua người, như pho Kim Cương, Hộ pháp, cao 3 mét, thể hiện tính cách và nỗi khổ riêng của từng người. Đặc biệt, chùa còn có 18 tượng La Hán được tạo bằng người thật, biểu hiện từng vị La Hán trong các tư thế khác nhau, đầy đặc sắc và sinh động.

Lối kiến trúc của chùa Tây Phương là một điểm đặc biệt khác. Mái chùa cong cong, các góc mái hình rồng uốn lượn, cột gỗ được kê trên đá xanh với hình ảnh cánh sen khắc trên cột, và các đầu mái được tạo thành như hoa lá và hình rồng bay. Từ xa, chùa Tây Phương trông như một ngọn núi xanh um tùm, với mái chùa nổi bật lên như một cổ xưa trù phú.

Chùa Tây Phương không chỉ là một di tích lịch sử quan trọng mà còn là một điểm đến thu hút du khách từ khắp nơi. Vào ngày 6 tháng 3 âm lịch hàng năm, ngày hội chính của chùa, hàng ngàn du khách đổ về để tham gia lễ hội và tôn vinh Phật. Với kiến trúc cổ kính và ý nghĩa lịch sử sâu sắc, chùa Tây Phương đã được công nhận là di tích văn hóa cấp quốc gia vào năm 1962 và thu hút sự quan tâm và kính trọng của người dân Việt Nam và du khách quốc tế.

Chùa Tây Phương, nằm ở xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội, là một trong những di tích quốc gia đặc biệt của Việt Nam và một điểm tham quan nổi tiếng thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước. Chùa Tây Phương nổi tiếng không chỉ về cảnh quan thiên nhiên xinh đẹp mà còn về giá trị lịch sử và nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc độc đáo.

Theo truyền thống, chùa Tây Phương được xây dựng vào thế kỷ thứ VI và có một lịch sử lâu đời. Tương truyền, vào khoảng năm 324-326 dưới niên hiệu Hàm Hòa thời Đông Tấn Cát, một quan ở huyện Giao Châu nghe tin trên núi Cát Lậu có Chu Sa Đỏ, một loại cây được cho là có khả năng làm thuốc trường sinh. Ông đã cùng người dân xây dựng ngôi chùa nhỏ để thờ tự. Tuy chùa đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh và sự bào mòn của thời gian, nhưng năm 1794, thời kỳ Tây Sơn, chùa Tây Phương đã được đại tu và đổi tên thành chùa Tây Phương, còn được biết tên chữ là Sùng Phúc Tự.

Chùa Tây Phương nằm trên đỉnh núi Câu Lậu (núi Tây Phương) cao khoảng 50 mét và núi này có hình dáng giống con trâu đầu đàn quay đầu xuống dòng sông Tích. Núi Câu Lậu được ví như một đàn trâu với 9 ngọn núi trông xa. Để đến chùa, du khách phải đi qua cổng Tam Quan và bước qua 237 bậc thang đá ong để đạt đến chùa. Kiến trúc chùa dựa trên mặt bằng chữ tam, bao gồm ba tòa nhà song song là Hạ, Trung và Thượng, được bao quanh bằng tường kín và tạo thành kết cấu viền chữ còng.

Kiến trúc chùa Tây Phương đặc sắc với hai tầng mái giấu thiềm, lợp ngói mũi hài và các góc mái đao vươn lên cong vút. Bên trên mái có gắn tứ linh thú, tượng trưng cho bốn con vật linh thiêng. Chùa có tổng cộng 64 pho tượng, đa phần được làm bằng gỗ mít. Điểm đặc biệt là 18 tượng La Hán và pho tượng phật bà Quan Âm nghìn mắt, nghìn tay, một tượng phật đặc biệt với nghệ thuật điêu khắc tinh xảo.

Cửa sổ bên trong chùa được chạm khắc hình tròn, mang ý nghĩa "sắc sắc không không." Cả nóc mái và rui mè đều có mông ô vuông được trang trí mô phỏng áo Cà Sa của nhà Phật. Chùa còn có một chiếc chuông nặng tới 200 kg. Những tượng phật tại chùa Tây Phương được đánh giá cao và được coi là những kiệt tác nghệ thuật của nghệ nhân xa xưa. Đặc biệt, tượng phật bà Quan Âm nghìn mắt, nghìn tay là một tượng phật độc đáo thể hiện lòng từ bi và lắng nghe của bậc bồ tát.

Chùa Tây Phương không chỉ là một điểm tham quan lý thú mà còn là nơi tôn kính và tâm linh quan trọng đối với nhiều người. Mỗi năm, vào các dịp lễ hội và ngày tết, chùa Tây Phương thu hút đông đảo du khách và người dân địa phương tới tham quan và cầu bình an. Không chỉ là một biểu tượng văn hóa và tâm linh của Hà Nội, chùa Tây Phương còn góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế của vùng này và là niềm tự hào của cả quốc gia.

Việc bảo tồn và bảo vệ những giá trị văn hóa và kiến trúc độc đáo của chùa Tây Phương là trách nhiệm của tất cả chúng ta, để những nét đẹp này có thể được thừa kế và tận hưởng bởi thế hệ sau.

Thạch Thất, quê hương của em, nổi tiếng không chỉ với những làng nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống mà còn với một di tích văn hóa vô cùng quý báu, đó chính là danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương.

Chùa Tây Phương, một ngôi chùa có niên đại lâu đời, được xây dựng vào thời kỳ Giáp Dần, dưới thời Mạc Phúc Nguyên. Ngôi chùa này nằm tại đỉnh núi Câu Lậu, thuộc xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Vào năm 1794, dưới thời Tây Sơn, chùa đã trải qua một cuộc đại tu hoàn toàn và được đổi tên thành "Tây Phương cổ tự," mang kiến trúc và bản sắc như ngày nay.

Để đến được cổng chùa chính của Tây Phương, du khách phải vượt qua 239 bậc thang đá ong, một loại đá có đặc trưng của vùng xứ Đoài. Việc lên đến cổng chùa khiến người ta không khỏi kinh ngạc trước vẻ đẹp của kiến trúc, thể hiện sự sáng tạo và tài năng của các thế hệ cha ông xưa. Chùa Tây Phương bao gồm ba nhà chính: bái đường, chính điện và hậu cung. Tường chùa được xây bằng gạch Bát Tràng nung đỏ với những cửa sổ tròn và biểu tượng sắc không. Các cột gỗ trong chùa đều được đặt trên nền đá xanh với hình ảnh cánh sen được khắc trên cột. Mái ngói của chùa được lợp hai lớp, với mái trên có hình dáng lá đề và mái dưới là mái lót vuông, sơn ngũ sắc như màu áo cà sa. Xung quanh diềm mái của ba tòa nhà đều được trang trí tinh tế với hình dạng lá triện cuốn. Các đầu mái đao cũng được tạo thành từ đất nung đỏ, với hình hoa lá và hình rồng phượng nổi lên, tạo nên một vẻ đẹp sức truyền cảm và hoàn hảo.

Chùa Tây Phương cũng tỏa sáng với những tác phẩm điêu khắc gỗ tuyệt đẹp, bao gồm khảm, trổ, phù, điêu và tạc tượng. Khắp nơi trong chùa, bạn có thể thấy những trạm trổ gỗ tinh xảo với các hình trang trí truyền thống của người Việt, bao gồm lá dâu, lá đề, hoa sen, hoa cúc, rồng và phượng. Có tổng cộng 70 tượng Phật và nhiều phù điêu trải rộng trong chùa, được tạo bằng gỗ mít và được sơn vàng. Phần lớn trong số này có niên đại cuối thế kỷ XVIII và giữa thế kỷ XIX. Đặc biệt, 18 vị La Hán được biểu hiện với nhiều dáng vẻ khác nhau, thể hiện cuộc sống thường nhật và kiếp luân hồi của con người.

Lên đỉnh chùa, bạn sẽ bị cuốn hút bởi cảnh quan đẹp và bình yên, cảm giác như bạn đã bỏ lại cuộc sống bộn bề và náo nhiệt dưới đáy núi. Với kiến trúc độc đáo và vị trí thuận lợi, danh lam thắng cảnh chùa Tây Phương đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách thập phương. Mỗi năm, vào ngày 6 tháng 3 âm lịch, Lễ hội chùa Tây Phương tổ chức lễ hội chính thức, thu hút hàng ngàn du khách đến tham gia.

Chùa Tây Phương đã tồn tại và bảo tồn qua hàng thế kỷ, để lại trong lòng mọi người ấn tượng sâu sắc về nghệ thuật cổ điển của Việt Nam. Năm 1962, chùa Tây Phương đã được Bộ Văn hóa công nhận là di tích lịch sử văn hóa Quốc gia, là một biểu tượng văn hóa và tâm linh quan trọng của Việt Nam.

Chắc chắn rằng khi nhắc đến chùa Tây Phương, mọi người sẽ liên tưởng ngay đến một nơi tôn nghiêm và linh thiêng tại thủ đô Hà Nội. Đây là một trong những ngôi chùa đặc biệt của Việt Nam, nổi tiếng với giá trị nghệ thuật điêu khắc độc đáo và sự lưu giữ của nhiều pho tượng phật quý báu. Chùa Tây Phương không chỉ là một danh lam thắng cảnh, mà còn là một biểu tượng văn hóa và tâm linh đặc biệt của Hà Nội.

Ngôi chùa này được xây dựng trên đỉnh đồi Câu Lậu, thuộc xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, cách trung tâm Hà Nội khoảng 37km về phía Tây. Chùa được xây dựng vào thế kỷ thứ VI, và nó có tên chữ "Tây Phương Cổ Tự." Điểm đặc biệt của chùa Tây Phương không chỉ nằm ở sự thanh tao của cảnh trí xung quanh, mà còn ở kiến trúc và nghệ thuật điêu khắc tại đây.

Cổng chùa dài tới 162m và có 239 bậc đá ong. Kiến trúc của chùa được xây dựng theo lối chữ Tam, gồm có chùa Hạ, chùa Trung và chùa Thượng, tạo thành một quần thể ấn tượng và ổn định. Các tòa nhà được lợp hai lớp ngói và được trổ trang rất tinh xảo và tỉ mỉ. Tường xung quanh được xây bằng gạch Bát Tràng nung đỏ, và trần kết hợp với các cửa sổ hình tròn và các cột gỗ kê trên tảng đá xanh được khắc hình cánh sen.

Chùa Tây Phương đã trải qua nhiều lần trùng tu và cải tạo vào các thế kỷ XVI, XVII và XVIII, điều này được ghi nhận trong lịch sử chùa. Năm 1554, ngôi chùa được xây dựng lại trên nền của ngôi chùa cũ. Năm 1632, chùa được bổ sung thượng điện ba gian và hậu cung cùng với một hành lang gồm 20 gian. Năm 1660, vua Trịnh Lạc của triều đình Tây Đô đã xây dựng lại ngôi chùa. Cuối cùng, vào năm 1794, thời kỳ của nhà Tây Sơn, chùa Tây Phương đã trải qua một lần trùng tu cuối cùng và được đổi tên thành "Tây Phương Cổ Tự." Đồng thời, một quả chuông nặng 200kg đã được đúc.

Nhưng điều đặc biệt nhất về chùa Tây Phương không chỉ là kiến trúc và cảnh quan xung quanh, mà còn là bộ sưu tập các pho tượng phật quý báu. Chùa này có thể coi là bảo tàng tượng phật của Việt Nam, và những pho tượng tại đây được xem là kiệt tác hiếm có của nghệ thuật điêu khắc tôn giáo. Các pho tượng này thể hiện một cuộc sống hàng ngày nghèo khổ, khó khăn, đặc biệt là nạn đói mà nhân dân Việt Nam phải đối mặt vào thế kỷ XVIII.

Chùa Tây Phương có tổng cộng 72 pho tượng, trong đó có 18 pho tượng La Hán. Những tượng La Hán này được tạo ra để thể hiện cuộc sống của con người trong xã hội đương thời, với mọi khía cạnh, từ niềm vui đến nỗi đau. Các nghệ nhân dân gian đã khắc họa những nét mặt khắc khổ và đầy bi từ biểu hiện trên khuôn mặt, các đường nét của cơ thể, cũng như chi tiết như mạch máu, các nếp nhăn trên trán, và cả bàn tay với từng đường gân. Mỗi pho tượng tại chùa Tây Phương mang một ý nghĩa riêng biệt và thể hiện một nội tâm đa dạng của con người.

Vào mỗi dịp Tết và lễ hội hàng năm, chùa Tây Phương trở thành điểm đến lý tưởng cho các du khách và phật tử đến thăm và tận hưởng không gian linh thiêng và tĩnh lặng của ngôi chùa. Nơi đây là nơi để tìm kiếm bình an và cảm nhận vẻ đẹp nghệ thuật của ngôi chùa cổ này. Chùa Tây Phương không chỉ là một biểu tượng văn hóa và tâm linh của Hà Nội, mà còn là một bảo vật quý báu của toàn quốc.

Việc bảo tồn và bảo vệ những giá trị văn hóa và nghệ thuật tại chùa Tây Phương là trách nhiệm của tất cả chúng ta. Chúng ta cần giữ gìn và trân trọng những tài sản tinh thần này để chúng có thể được thừa kế và đánh dấu dấu ấn của nền nghệ thuật và tôn giáo Việt Nam trong tương lai.