Phượng vĩ được miêu tả như là loài cây nhiều màu sắc nhất trên thế giới. Các bông hoa màu đỏ/da cam rực rỡ của nó cũng như các lá màu xanh lục sáng làm cho nó rất dễ nhận thấy.

Phượng vĩ có nguồn gốc từ Madagascar, tại đó người ta tìm thấy nó trong các cánh rừng ở miền tây Malagasy. Trong điều kiện hoang dã, nó là loài đang nguy cấp, nhưng nó được con người trồng ở rất nhiều nơi. Ngoài giá trị là cây cảnh, nó còn có tác dụng như một loài cây tạo bóng râm trong điều kiện nhiệt đới, do thông thường nó có thể cao tới một độ cao vừa phải (khoảng 5 m, mặc dù đôi khi có thể cao tới 12 m) nhưng có tán lá tỏa rộng và các tán lá dày đặc của nó tạo ra những bóng mát. Trong những khu vực với mùa khô rõ nét thì nó rụng lá trong thời kỳ khô hạn, nhưng ở những khu vực khác thì nó là loài cây thường xanh.

Các hoa của phượng vĩ lớn, với 4 cánh hoa tỏa rộng màu đỏ tươi hay đỏ hơi cam, dài tới 8 cm, còn cánh hoa thứ năm mọc thẳng, cánh hoa này lớn hơn một chút so với 4 cánh kia và lốm đốm màu trắng/vàng hoặc cam/vàng (cũng có khi trắng/đỏ). Thứ flavida nguồn gốc tự nhiên có hoa màu vàng (kim phượng).

Quả là loại quả đậu có màu nâu sẫm khi chín, dài tới 60 cm và rộng khoảng 5cm; tuy nhiên, các hạt riêng rẽ lại nhỏ và cân nặng trung bình chỉ khoảng 0,4g, hạt to cỡ hai ngón tay út, hạt ăn rất bùi và ngon. Các lá phức có bề ngoài giống như lông chim và có màu lục sáng, nhạt đặc trưng.

Nó là loại lá phức lông chim kép: Mỗi lá dài khoảng 30-50cm và có từ 20 đến 40 cặp lá chét sơ cấp hay lá chét lông chim lớn, và mỗi lá chét lông chim lớn lại được chia tiếp thành 10-20 cặp lá chét thứ cấp hay lá chét con. Phượng vĩ cần khí hậu nhiệt đới hay cận nhiệt đới để phát triển tốt, nhưng nó có thể chịu được các điều kiện khô hạn và đất mặn.

Sinh trưởng: Cây tái sinh hạt và chồi đều mạnh, có thể phát triển tốt trên mọi loại địa hình: Ven biển, đồi núi, trung du. Cây thuộc loại ưa sáng, mọc khỏe, phát triển nhanh, không kén đất, rất dễ gây trồng. Tuy nhiên, nhược điểm lớn là tuổi thọ không cao: Cây trồng trên đường phố chỉ 30 tuổi là đã già cỗi, thân có dấu hiệu mục rỗng. Sâu bệnh, nấm bắt đầu tấn công, cây trồng trong công viên ,trường học có thể có tuổi thọ cao hơn nhưng cũng chỉ đạt 40-50 năm tuổi.

Khu vực trồng: Phượng vĩ được trồng khá phổ biến tại khu vực Caribe.Tại Hoa Kỳ, nó được trồng ở khu vực Florida, thung lũng Rio Grande ở miền nam Texas, các sa mạc ở Arizona (đến tận Tucson) và California, Hawaii, Puerto Rico, quần đảo Virgin và Guam. Nó là loài cây biểu tượng chính thức của quần đảo Bắc Mariana (CNMI).

Phượng vĩ được coi là đã thích nghi với thủy thổ ở nhiều khu vực mà người ta trồng nó, và bị coi là loài xâm hại tại Australia, một phần là do các bóng râm cũng như bộ rễ của nó đã ngăn cản sự phát triển của nhiều loài thực vật bản địa mọc dưới tán lá của nó. Nó cũng được tìm thấy tại Ấn Độ, tại đây người ta gọi nó là gulmohar.

Tại Việt Nam, Phượng vĩ được người Pháp du nhập vào trồng vào những năm cuối thế kỷ 19 tại các thành phố lớn như: Hải Phòng, Đà Nẵng, Sài Gòn. Hiện nay Phượng vĩ là loài cây phổ biến của Việt Nam được trồng rộng rải từ Bắc vào Nam trên vỉa hè, công viên, trường học.

Quả phượng vĩ được sử dụng tại khu vực Caribe trong vai trò của bộ gõ âm nhạc với tên gọi: Shak-shak hay maraca.

Gỗ thuộc loại trung bình, dùng trong xây dựng, đồ gỗ dân dụng, đóng hòm, xẻ ván. Cây cho vỏ và rễ làm thuốc hạ nhiệt, chống sốt. Vỏ cây có thể sắc nước uống trị sốt rét, đầy bụng, tê thấp, giảm huyết áp. Lá trị tê thấp và đầy hơi

Mùa nở hoa: Phượng vĩ nở hoa từ khoảng tháng 4 đến tháng 6, tùy theo khu vực.

Ý nghĩa tên: Tên "phượng vĩ" là chữ ghép Hán Việt - "phượng vỹ" có nghĩa là đuôi của con chim phượng. Đây có thể là một hình thức đặt tên gọi theo cảm xúc vì các lá phượng vỹ nhất là các lá non trông giống như hình vẽ đuôi của loài chim phượng.

Biểu tượng: Tại Việt Nam, phượng vĩ là biểu tượng gắn liền với tuổi học trò, do mùa nở hoa của nó trùng với thời điểm kết thúc năm học, mùa chia tay của nhiều thế hệ học trò. Do vậy, nó gắn liền với nhiều kỷ niệm buồn vui của tuổi học trò, và vì thế người ta gắn cho nó tên gọi "hoa học trò".

Thành phố Hải Phòng là khu vực trồng rất nhiều phượng vĩ, vì thế thành phố này còn được gọi một cách văn chương là "thành phố Hoa Phượng Đỏ". Nhà thơ Thanh Tùng có bài thơ "Thời hoa đỏ" đã được nhạc sĩ Nguyễn Đình Bảng phổ nhạc thành bài hát cùng tên, viết về những kỷ niệm của tuổi trẻ với mùa hoa phượng vĩ.

Phượng vĩ được trồng ở nhiều nơi nhưng chủ yếu nhất vẫn là ở sân của các trường học. Hầu hết các trường học đều có phương vị bởi nó sẽ gắn liền với kỉ niệm của tuổi học trò.

Mùa hạ đến những cánh phượng đỏ rực cả một góc trời, cũng là lúc nó báo hiệu ngày chia ta sắp đến. Phượng Vỹ được gọi với tên khoa học Delonix regia, thuộc gia đình Caesalpiniaceae Họ poinciana có cùng một họ với đậu (Leguminosae), giống Delonix. Phượng vĩ được trồng ở các vùng nhiệt đới của khắp thế giới. Màu đỏ thắm của phượng vỹ đã được cho vào hạng hoàng tộc của thảo mộc đối với người dân ở vùng Madagasca.

Cây phượng vỹ thuộc loại thân gỗ cao khoảng 6-12 mét, với tán lá xòe rộng như chiếc dù lớn, với những cành dài khoảng 20-40cm, dầy đặc những lá kép nhỏ li ti. Khi hoa nở cánh hoa đỏ thẫm, đường kính khoảng 6-10cm mỗi hoa, với năm cánh hoa xòe rộng.

Bên trong nhụy hoa có mười nhánh, dài khoảng 10cm, với phấn hoa thu hút ong bướm. Khi hết thời kì của hoa, từ đài hoa mọc ra trái phượng, đẹp và dài khoảng 2 feet, khi chín đen thẫm và vỏ cứng, với hạt phượng màu nâu thẫm bên trong. Hạt phượng có thể rang lên để ăn hoặc làm củi đốt.

Người ta có thể tinh chế hương và dầu thơm(essence) của phượng vỹ để dùng làm chất xoa bóp (massage) làm giảm căng thẳng cơ bắp, đem lại cho con người cảm giác thoải mái. Với màu đỏ đặc trưng, với tán cây rực rỡ, hào nhoáng mỗi khi hoa nở rộ, loại cây duyên dáng này xứng đáng để được liệt kê vào hạng hoàng tộc trong tất cả các loại cây cảnh.

Hoa phượng vỹ rất lâu tàn, chúng giữ nguyên sắc đỏ từ đầu mùa hạ cho đến đầu thu. Phượng vĩ có khả năng chịu bão rất tốt, sau mỗi cơn bão chúng vẫn đứng sừng sững giữa đất trời.

Cây phượng có một sức sống rất dẻo dai và bền bỉ, dù trụi cành giữa mùa đông nhưng xanh tươi trong những tháng ngày còn lại trong năm, và vì tán lá xanh um mở rộng như chiếc dù che nắng mưa, nên phượng được trồng nhiều ở các trường học.

Có rất nhiều các nhà văn nhà thơ trên thế giới đã viết biết bao nhiêu mẩu truyện, làm biết bao nhiêu bài thơ, họa bao bức tranh, và nhất là phối âm bao nhiêu bản nhạc riêng cho phượng vỹ, điều đó càng làm cho phượng vĩ thêm gần gũi, thân thiết với tuổi học trò.

Dù năm tháng đã qua đi, nhưng cây phương vĩ vẫn nằm nguyên đó, che nắng mưa cho học trò và tạo nên những sắc hoa làm đẹp cho đời. Chia sẻ niềm vui cũng như nỗi buồn của biết bao thế hệ học trò.

Mỗi loài cây, mỗi loài hoa sinh ra trên đời đều mang một ý nghĩa và biểu tượng riêng. Nếu cây phát lộc biểu tượng cho sự may mắn, cây liễu là chuẩn mực cho vẻ đẹp yêu kiều của người phụ nữ, cây tùng thể hiện khí chất hiên ngang, ngay thẳng của người quân tử thì cây phượng vĩ - loài cây hết sức giản dị và thân thuộc lại là biểu tượng của tuổi học trò, là sự báo hiệu cho một mùa chia tay đầy thương nhớ. Cây phượng vĩ đã trở thành một người bạn thân thiết của tuổi học trò.

Ngay từ cái tên phượng vĩ đã gieo vào lòng người nhiều bí ẩn. Đó là chữ ghép Hán Việt, có nghĩa là đuôi con chim phượng. Cách gọi này cũng khá hợp lí và tinh tế bởi các lá cây đặc biệt là các lá non trông giống như hình vẽ đuôi của loài chim phượng. Phượng vĩ còn có tên gọi khác là xoan tây hay điệp tây, thuộc loại thực vật có hoa, thường sinh sống ở vùng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới.

Theo các nghiên cứu thì phượng vĩ có nguồn gốc từ những cánh rừng ở Madagascar. Còn ở Việt Nam, phượng vĩ được du nhập vào khoảng cuối thế kỉ XIX bởi một người Pháp. Khi ấy, loài cây này thường xuất hiện ở các tỉnh thành như Hải Phòng, Đà Nẵng, Sài Gòn.

Ở Việt Nam, phượng vĩ được trồng khá phổ biến, đặc biệt là ở dọc các con đường, ở trong sân trường học bởi khả năng tạo bóng mát của cây. Đây là loại cây dễ trồng, thích hợp với mọi loại đất từ khô cằn đến màu mỡ; phát triển tốt trên mọi địa hình từ đồng bằng đến trung du và núi cao. Tuy nhiên, loài cây này lại có tuổi thọ không cao, trung bình từ 30 đến 50 năm tùy vào điều kiện chăm sóc và thời tiết.

Một cây phượng vĩ lớn có thể cao đến 20m, tán tỏa ra tứ phía với đường kính lên tới 8m. Rễ cây thuộc loại rễ chùm, đâm sâu xuống lòng đất hút chất dinh dưỡng nuôi cây đồng thời bám sâu vào lòng đất để cây luôn đứng vững trước những bão tố dữ dội. Những chiếc rễ cây lâu năm to như những con rắn khổng lồ, chồi lên ngoằn nghèo trên mặt đất lại là chỗ ngồi lí tưởng cho các bạn học sinh.

Thân cây to tròn đến hai học trò ôm cũng không xuể. Nó khoác lên mình bộ áo màu nâu sẫm, khi sờ vào có cảm giác xù xì và hơi thô ráp. Từ những cành cây nhỏ bé, mọc ra hàng nghìn, hàng vạn chiếc lá nhỏ li ti màu xanh lục như những lá me. Lá cây mọc đối xứng qua một xương lá trông rất mềm mại, thỉnh thoảng lại rung rinh, đu đưa làm dáng khi chị gió thoảng qua ghé thăm. Hình ảnh khiến mọi người nhớ mãi có lẽ là hoa phượng.

Mỗi bông hoa có bốn cánh tỏa rộng màu đỏ hay màu đỏ cam, cánh thứ năm mọc thẳng và lớn hơn các cánh hoa còn lại một chút. Cánh hoa cuối cùng này khá đặc biệt, có lấm tấm những đốm màu vàng, màu trắng. Hoa phượng không mọc riêng lẻ mà kết thành từng chùm từ năm đến tám bông hoa.

Khi nắng ngày càng chói chang và ve cất tiếng râm ran cũng là lúc phượng nở. Mới ngày nào còn e lệ, chúm chím, điểm vài sắc đỏ giữa màu xanh bát ngát thì hôm nay đã bật tung ra, đỏ rực cả một khoảng trời. Phượng nở lại báo hiệu một mùa chia tay sắp đến, gieo vào lòng người những bồi hồi, xao xuyến; những tiếc nuối, nhớ nhung.

Trong đời sống, cây phượng vĩ giữ một vai trò quan trọng và thiết yếu. Cây tạo bóng mát vào những ngày hè oi ả, làm dịu đi cái nắng cháy da cháy thịt kia. Dưới bóng phượng là nơi vui chơi của các cô cậu học trò. Cây phượng đứng đó, sừng sững giữa một góc sân tưởng như chẳng hề đổi thay mà đã chứng kiến bao kỉ niệm, bao cảm xúc chẳng thể có lại lần thứ hai. Đó là vòng tay ấm áp dang rộng khi ngày đầu tiên ta đi học, là ánh mắt luyến tiếc, là lời nhắn gửi tâm tình ngày ta ra trường. Cứ thế, cứ thế thầm lặng và giản đơn, cây phượng vĩ đã ghi dấu những chặng đường thời học sinh.

Cây phượng vĩ không biết tự bao giờ đã chất chứa những giá trị tinh thần to lớn. Có cả một thành phố được mệnh danh là "thành phố hoa phượng đỏ"- Hải Phòng bởi nơi đây vào mùa hạ luôn rực đỏ trong sắc phượng. Hay bài thơ "Thời hoa đỏ" của nhà thơ Thanh Tùng đã được nhạc sĩ Nguyễn Đình Bảng phổ nhạc khi hồi tưởng lại những kỉ niệm tuổi trẻ gắn với màu đỏ phượng vĩ.

Một loài cây tưởng như bình thường nhưng lại có vai trò rất quan trọng trong cuộc sống con người. Ngày nay khi đất nước đang vươn mình đứng dậy, hội nhập cùng thế giới với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì mỗi chúng ta càng cần giữ gìn và tích cực trồng phượng vĩ nhiều hơn để tạo một không gian xanh sạch đẹp.

Trong cuộc đời mỗi con người thì quãng đời học sinh là khoảng thời gian rực rỡ nhất và đẹp đẽ nhất trong cuộc đời mỗi con người. Thời học sinh gắn liền với những trang lưu bút, những bộ đồng phục, chiếc áo dài trắng tinh khôi và đặc biệt là một loại cây, loại cây mà không thể nào thiếu, không thể nào không nhắc đến khi nói đến năm tháng thời học sinh đó là cây phượng.

Phượng là loại cây có từ lâu, phượng có nguồn gốc từ Madagasca. Đến tận cuối thế kỉ XIX thì phượng được du nhập vào các thành phố lớn ở Việt Nam như Hải Phòng, Đà Nẵng,… Và cũng chính vì vậy mà ngày nay Hải Phòng được mệnh danh là thành phố hoa phượng đỏ Bởi vậy mà cứ đến dịp hè khi phượng ra hoa thì Hải Phòng lại được đón một lượng du khách lớn đến để ngắm sắc đỏ rực rỡ trên khắp các con phố ở Hải Phòng.

Phượng, ngoài cái tên này ra thì cây này có rất nhiều tên gọi khác nhau như phượng vĩ, xoan tây, điệp tây hoặc hoa nắng. Tên tiếng anh của nó còn được gọi là Mohur tree, bởi phượng được trồng rất nhiều nơi trên thế giới nên mỗi vùng miền nó lại được gọi bằng một cái tên khác nhau. Phượng là cây thuộc họ fabaceae và phượng sinh sống ở những vùng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới bởi vậy nên phượng mới thích nghi với điều kiện nóng ẩm ở Việt Nam.

Phượng thường không cao như những loài cây cổ thụ khác. Cao nhất cũng chỉ khoảng 20m. Phượng có tán rộng nên gốc phượng thường là nơi trú cái nắng hè oi ả của các bạn học sinh. Phượng là loại cây thân gỗ. Thân cây nhỏ không có kích thước quá to. Thân phượng màu nâu sẫm bao bọc bên ngoài là lớp vỏ xù xì gai góc.

Lá phượng đặc biệt, không giống với những chiếc lá cây khác. Mà lá phượng nhỏ xíu, lấm chấm li ti mọc đối xứng qua một xương lá tạo thành những chiếc lá canpo, những chiếc lá nhỏ ấy lại được gắn đối xứng nhau qua một chiếc xương lớn tạo thành một chiếc lá hoàn chỉnh .Chính vì cấu trúc đặc biệt như vậy nên lá phượng thưa thớt chứ không đặc kín như lá bàng, lá bằng lăng,…

Lá phượng thuộc họ lá kép lông chim, lá thường có màu xanh lục. Đặc biệt vào mùa khô lá cây thường xuyên vàng và lá bắt đầu rụng vào khoảng thời gian này. Phượng có tán rộng dài, vươn xa. Mỗi cành lớn thường có nhiều nhánh nhỏ đan xen chi chít khiến cây phượng có hình dáng như những chiếc ô khổng lồ xanh mướt tỏa bóng râm mát tránh cái nắng gắt, oi ả của ngày hè.

Cây phượng có rễ to, thuộc loại rễ cọc. Là rễ cọc nên nó đâm sâu xuống đất hút chất dinh dưỡng nuôi cây. Có một số cây phượng có phần rễ nổi trên mặt đất, đó là những chiếc dễ dài, ngoằn ngoèo và có kích thước tùy theo độ tuổi của cây. Nhờ có những chiếc rễ to, khỏe hút chất dinh dưỡng nuôi cây mà đến dịp hè cây mới bung hoa khoe sắc.

Hoa phượng thường có màu đỏ thẫm hoặc đỏ tươi. Hoa phượng có năm cánh trong đó có một cánh gọi là cánh lớn. Cánh lớn có đặc điểm hình dáng khác so với bốn cánh còn lại. Cánh lớn có màu đỏ, mọc chính giữa trên lá có lốm đốm màu vàng. Màu đỏ của hoa là màu của nắng của gió là màu đỏ của cái nắng gay gắt của mùa hè oi ả. Tuy bông hoa phượng ấy mang sắc đỏ gay gắt nhưng khi nó hòa quyện với màu xanh của lá, vàng của nắng, màu xanh trong trẻo của của bầu trời mùa hè thì lại tạo nên một bức tranh thật tuyệt đẹp.

Quả phượng dài, dẹp màu đen, bên trong có nhiều hạt rất cứng . Ở Việt Nam thì quả phượng chưa có nhiều lợi ích trong cuộc sống nhưng ở Caribe thì họ đã biết sử dụng những quả phượng để làm nên bộ gõ để sử dụng trong âm nhạc. Phượng có tuổi đời không cao chỉ tầm khoảng 20-30 năm tuổi. Nhưng phượng lại có thể tái sinh rất dễ dàng, có thể trồng bằng chồi hoặc hạt và phát triển rất nhanh trên mọi địa hình và đất trồng.

Bên cạnh lợi ích của hầu hết mọi cây là tạo bóng râm che mát và làm đẹp cho con phố phường, trường học thì nó còn là cây gợi nhắc cho chúng ta về những kỉ niệm tuổi thơ, thời cắp sách tới trường. Mỗi khi hè tới, tiếng ve bắt đầu râm ran trên các vòm cây thì phượng cũng bắt đầu ra hoa. Phượng nở cũng là lúc lũ học sinh háo hức được nghỉ hè, cũng là lúc tụi học sinh khóc nức nở vì sắp phải chia xa, phượng nở đem bao niềm vui nỗi buồn của học sinh.

Phượng là loại cây vừa hữu ích, vừa làm đẹp cho đời. Bởi những lợi ích của nó là một người dân chúng ta cần có ý thức giữ gìn và chăm sóc cây để có thể khoe sắc cho đời.

Là học sinh, chắc hẳn chúng ta chẳng còn xa lạ gì với cây phượng. Loài cây gần gũi ở một góc sân trường không chỉ cho bóng mát mà còn gắn liền với biết bao kỉ niệm tuổi học trò, trở thành người bạn gần gũi của biết bao thế hệ học sinh.

Phượng có nguồn gốc từ những cánh rừng ở Madagascar. Tại Việt Nam, phượng vĩ được người Pháp du nhập vào trồng khoảng những năm cuối thế kỷ 19 tại các thành phố lớn như Hải Phòng, Đà Nẵng, Sài Gòn.Phượng là loài cây thân gỗ. Thân phượng cao từ 6-12 m, chiều ngang phải hai người ôm mới xuể. Vỏ cây màu nâu, xù xì, những cây phượng già ở thân còn có những mấu nổi lên như những cục u.

Lá cây là loại lá kép, màu xanh cốm, mỏng và nhỏ như lá me, mọc đối xứng nhau. Tán cây cao và rộng, trông xa như chiếc ô khổng lồ, từ cành chính mọc ra vô vàn những cành nhỏ hơn. Mùa hè, bóng cây râm mát che rợp một góc sân trường, mùa đông cây trút hết lá, cành cây trơ trụi, khẳng khiu. Rễ phượng thuộc loại rễ cọc, cắm sâu xuống lòng đất để hút chất dinh dưỡng, một vài rễ to trồi cả lên mặt đất, trông như những con giun bò ngoằn ngoèo.

Hoa phượng có 4 cánh tỏa rộng màu đỏ tươi hay đỏ cam, cánh thứ 5 mọc thẳng, lớn hơn những cánh kia một chút và lốm đốm trắng. Hoa phượng mọc thành từng chùm, một bông phượng có đến vô vàn những bông hoa. Hoa phượng mọc xen kẽ nhau tạo nên một ngọn lửa đỏ rực như muốn thiêu đốt cả cây, làm bừng sáng cả một khoảng trời rực rỡ. Mùa hoa hết, ta lại thấy những quả phượng dài và cong như lưỡi liềm.

Quả phượng khi non có màu xanh, già chuyển sang màu đen và có nhiều hạt.Phượng chiếm một vị trí đặc biệt trong cuộc sống của con người. Phượng thường được trồng ở những nơi công cộng như công viên, trường học để cho bóng mát. Tán phượng xanh mát vừa là chỗ cho chim muông làm tổ, vừa là nơi lí thú để học sinh nghỉ ngơi, hòa mình vào những trò chơi tinh nghịch.

Cây phượng cao lớn với những chùm hoa đỏ rực như lửa cháy cũng góp phần tô điểm cho phố phường, trường học. Loài hoa ấy đã trở thành biểu tượng cho thành phố Hải Phòng, được mệnh danh là thành phố hoa phượng đỏ. Thân cây dùng để lấy gỗ, tạo nên đồ nội thất trong gia đình. Rễ cây còn có công dụng ít ai ngờ tới là dùng làm thuốc.

Hoa phượng còn được ưu ái gọi với cái tên là hoa học trò. Có lẽ vì phượng thường nở vào mùa hè, là lúc những kì thi sắp tới và người học sinh phải tạm chia xa mái trường thân yêu. Nhìn những bông phượng kiêu hãnh khoe sắc đỏ trên nền là đám lá xanh mướt, lòng người học sinh không khỏi có những xúc động, xốn xang. Một chút lo lắng vì kì thi sắp đến. Một chút khẽ vui vì mùa hè về, kì nghỉ hè cũng đến. Một chút lưu luyến, bâng khuâng vì sắp phải tạm biệt thầy cô, bạn bè, cả cây phượng thân quen là nơi tụ tập bạn bè mỗi giờ ra chơi.

Đối với người học sinh cuối cấp, những cánh phượng ép khô trên trang vở chứa đựng biết bao tình cảm, là những hồn nhiên, ngây thơ, trong sáng nhất của những ngày cắp sách đến trường. Chừng nào phượng còn hiện diện ở sân trường, thì phượng vẫn sẽ mãi là người bạn thân thiết của người học trò, chứng kiến những vui buồn, hờn giận, yêu ghét của tuổi mới lớn.

Và như một người bảo vệ già thầm lặng, phượng đứng đó, dang cánh tay rộng lớn như muốn bảo vệ cho cả ngôi trường, để lũ học sinh yên tâm vui đùa dưới tán cây râm mát:

“Mười năm phượng, phượng huy hoàng vẫn phượng

Áo trắng trong ngày tháng phất phơ soi

Ta cùng mình như cành cây riết quấn

Vương lòng nhau ràng rịt biết bao đời.”

(Phượng mười năm - Xuân Diệu)

Sắc đỏ của phượng cũng từng nhiều lần đi vào thơ ca nhạc họa, ta có thể kể đến Nhà thơ Thanh Tùng có bài thơ “Thời hoa đỏ” đã được nhạc sĩ Nguyễn Đình Bảng phổ nhạc thành bài hát cùng tên, viết về những kỷ niệm của tuổi trẻ với mùa hoa phượng vĩ, tản văn “Hoa học trò” của Xuân Diệu.

Phượng dễ trồng và dễ sống. Cây tái sinh từ hạt và chồi đều mạnh, có thể phát triển trên mọi địa hình: ven biển, miền núi, trung du, đồng bằng... Cây phát triển nhanh, không kén đất, ưa sáng, rất dễ trồng. Tuy nhiên, cây có tuổi thọ không cao lắm, chỉ 30 tuổi đã già cỗi, thân mục rỗng, bị sâu bệnh tấn công. Những cây trồng trong trường học hoặc công viên có tuổi thọ cao hơn nhưng cũng chỉ tầm 40-50 tuổi.

Tình cảm của con người đối với cây phượng dù có dùng ngôn từ nào cũng không thể diễn tả hết. Phượng nở không chỉ là một mùa hoa, phượng nở gọi về bao kí ức tươi đẹp, gọi một thời ngây thơ, trong sáng và làm sống dậy cái phần ngủ quên bấy lâu trong tâm hồn mỗi người.

Mùa hè về lại một mùa râm ran tiếng ve. Nắng càng vàng, cây càng xanh, hoa càng thắm sắc. Được mệnh danh là ”hoa học trò”, một mùa phượng vĩ lại đến. Những cây phượng nở hoa đỏ rực một vùng trời.

Phượng có tên khoa học là Delonix regia, thuộc họ Caesalpiniaceae. Cây có nguồn gốc từ Madagasca. Là cây có hoa rực rỡ và tạo bóng mát nên được trồng rộng rãi ở các nước nhiệt đới ẩm. Ở Việt Nam, cây được trồng quen thuộc ở các thành phố lớn và đặc biệt được trồng nhiều ở trường học và các công trình. Phượng phân bố rộng rãi ở các nước nhiệt đới ẩm, đặc biệt mọc tốt ở những nơi có lượng mưa từ 1.00 đến 2.00 mm/năm.

Vì điều kiện phù hợp nên khu vực Caribe trồng rất nhiều phượng vĩ.Phượng có chiều cao trung bình từ 2m trở lên. Có nhiều cây cổ thụ cao hơn cả nóc nhà. Khác với cây bàng, thân phượng không to và sần sùi. Thân cây chỉ cần một vòng tay ôm cũng bao trọn. Vỏ cây màu nâu ngả sang màu xanh rêu, không có những u bướu như cây bàng. Rễ cây lớn nổi gồ ghề trên mặt đất, đâm sâu xuống lòng đất hút nước và các chất dinh dưỡng để nuôi cây.

Phượng là loại cây lá kép gồm nhiều lá nhỏ, mỏng, màu xanh sẫm. Lá mọc song song ở hai bên cuống, trông xa như đuôi chim phượng. Có lẽ vì đặc điểm mà cây có tên là phượng vĩ chăng? Lá phượng không giống lá bàng to bằng bàn tay có thể che nắng che mưa. Lá phượng mỏng, từng lá một nhỏ bé rợp vào nhau không khít bởi thế ánh nắng có thể xuyên qua in thành từng đốm nắng trên mặt đất.

Mùa hè, khi tiếng ve bắt đầu râm ran, cũng là lúc hoa phượng nở. Nhắc đến phượng người ta sẽ nghĩ đến hoa phượng bởi màu sắc đặc trưng của nó. Một màu đỏ rực rỡ như lửa. Hoa phượng không mọc đơn mà mọc thành từng chùm lớn. Từng chùm lại đan vào nhau khiến cho cây phượng mỗi mùa ra hoa nhìn xa như mâm xôi gấc khổng lồ.

Hoa phượng có năm cánh, bốn cánh màu đỏ tươi và một cánh màu đỏ đốm trắng. Nhụy hoa phượng thường được lấy để chơi chọi gà. Nhụy hoa có hình bầu dục, dài và cong. Cánh hoa phượng khô thì được lũ học trò lấy về ép vào trong trang vở lưu bút. Phượng nở hoa vào tháng năm tháng bảy hàng năm. Hết mùa phượng nở, tháng tám, tháng mười sẽ có quả phượng.

Quả phượng non có màu xanh, mỏng dài khẽ đung đưa trong gió. Khi chín quả phượng có màu nâu đen, hình quả đậu dài dẹt. Cứ thế một vòng tuần hoàn sinh trưởng của phượng nối tiếp nhau. Cây phượng được trồng rất nhiều trên hè phố vì nó dễ trồng. Cây phượng có khả năng chịu hạn rất tốt và sinh trưởng đơn giản. Con người không cần quá chú tâm vào chăm sóc tưới nước thường xuyên mà cây vẫn có thể sống rất tốt. Đây là một trong những lý do cây phượng được trồng rất nhiều trên vỉa hè, các công ty, trường học có khuôn viên rộng.

Cây phượng vào mùa hè lá xanh tỏa bóng rất mát. Màu xanh của lá phượng nhìn vào cho ta một cảm giác tươi mát lạ thường. Cây phượng gắn liền với thế hệ tuổi học trò. Khi phượng bắt đầu nở báo hiệu cho một mùa chia tay đang đến. Những lưu luyến vấn vương in sâu trong từng cánh phượng. Những bức ảnh kỉ yếu với những vòng hoa phượng đội đầu hay những chùm phượng cầm tay ghi lại khoảnh khắc tươi đẹp nhất tuổi học trò ngây ngô hồn nhiên.

Cây phượng như một minh chứng cho quãng thời gian tươi đẹp nhất của cuộc đời đi học. Không chỉ vậy, hoa phượng còn đi vào trong thơ ca, trở thành những hình ảnh quen thuộc của các thi sĩ

“Huế của O. Phượng đỏ hồng lửa Hạ

Hương Giang cười. vụn vỡ nhịp chèo khua

Nắng chờ O. vương vãi chuỗi hạt ngà

Rụng lốm đốm. hoa vàng nền cỏ lụa...” (Tiều phu)

Hay:

“Em có nhớ trong sân trường bữa ấy

Giờ ra chơi em phơi nắng chiều đông

Gió bấc khô làm đôi má se hồng

Cùng chúng bạn em ngồi quanh gốc phượng” (Luân Hoán)

Phượng cứ thân thương được gọi bằng cái tên thân mật: “Hoa học trò” như để khẳng định vị trí quan trọng của nó với lứa tuổi đẹp nhất đời người - tuổi học sinh. Vì vậy, cây phượng với mọi người sẽ mãi được nâng niu và trân trọng.

Nếu hoa đào, hoa mai tượng trưng cho mùa xuân ấm áp thì hoa phượng lại tượng trưng cho một mùa hè sôi động. Điều đặc biệt hơn cả là loài hoa này gắn liền với tuổi học sinh, với những ngày cắp sách đến trường của các cô cậu học trò. Đây là loài hoa gợi nhắc về những kỉ niệm thuở hồn nhiên, ngây dại trong mỗi chúng ta.

Cây phượng có nguồn gốc từ đất nước Madagascar. Tên khoa học của loài hoa này là Delonix regia. Ngoài ra, người ta còn gọi nó với các tên khác nhau như phượng vĩ, điệp tây hay xoan tây,… Nó được trồng nhiều ở các vùng cận nhiệt và nhiệt đới, những nơi có khí hậu nóng ẩm.

Phượng thuộc loại cây thân gỗ, có lớp vỏ màu nâu, khá xù xì và sần sùi. Thân cây cao từ 10 – 15 m nhưng cũng có cây cao tới 20 m. Chiều cao của nó có thể được tính bằng chiều cao của những ngôi nhà hai tầng. Phượng có rất nhiều cành lá tỏa ra xung quanh để tạo bóng mát.

Bộ rễ cọc khiến cây bám sâu vào mặt đất hút lấy các chất dinh dưỡng để cung cấp cho cây sinh trưởng và phát triển tốt. Nhưng nó không chịu nằm yên dưới lòng đất mà nổi lên trên mặt đất với hình dáng ngoằn ngoèo. Điều quan trọng nhất là bộ rễ này khiến cây trở nên vững chãi hơn trước mưa gió, bão bùng hay sự thay đổi của thời tiết.

Lá phượng là lá kép, có kích thước nhỏ. Chúng mọc đối xứng với nhau qua xương lá. Nổi bật lên giữa những tán lá xanh xum xuê là màu đỏ rực rỡ của hoa phượng. Hoa phượng có năm cánh mỏng, cánh phượng thứ năm thường có cấu tạo dày hơn bốn cánh còn lại. Nó mọc thẳng và trên cánh điểm xuyết những đốm trắng hoặc vàng trông rất thu hút. Ở chính giữa bông hoa là nhụy hoa hình bầu dục, góp phần tạo điểm nhấn cho toàn bộ bông hoa.

Hoa phượng không mọc từng bông đơn lẻ mà mọc thành từng chùm. Những chùm phượng đỏ tươi lấp ló sau kẽ lá khi mới vào mùa hạ đã tạo nên một bức tranh hài hòa về màu sắc. Nhưng đến tháng 6, tháng hoa phượng nở rộ nhất thì cả bầu trời dường như ngập tràn trong sắc đỏ.

Từng chùm phượng rung rinh trong lá hay tỏa sắc giữa ánh nắng mặt trời đều là những bức tranh tuyệt đẹp in đậm dấu ấn trong trí nhớ mỗi con người. Quả phượng có màu nâu đen, dài khoảng 20 đến 60 cm, bên trong có nhiều hạt và quả phượng khô được sử dụng làm dụng cụ trong âm nhạc.

Cây phượng có rất nhiều công dụng. Tán phượng rộng nên tỏa ra làm bóng mát cho con người, đặc biệt là cho các bạn học sinh vì ở nước ta phượng được trồng nhiều trong các trường học và trên hè phố. Những giờ ra chơi, các cô cậu học trò thường rủ nhau chơi những trò chơi dưới tán phượng như trò ô ăn quan, nhảy dây. Đây cũng là địa điểm lí tưởng cho các bạn ôn bài hay là nơi tâm sự, chia sẻ những câu chuyện về học tập, cuộc sống.

Phượng còn có tác dụng làm tăng thêm vẻ đẹp của không gian khi chúng được trồng ở trên những con đường, trên hè phố. Sắc đỏ của phượng xen kẽ với sắc tím của bằng lăng khiến ai đi qua cũng muốn dừng lại ngắm nhìn. Không chỉ thế, hoa phượng còn ghi dấu biết bao kỉ niệm của tuổi học trò. Ai đó đã tặng ta chùm phượng thay cho lời thương không dám nói. Các cô cậu học sinh thường lấy những cánh phượng, xếp thành hình con bướm ép trong cuốn lưu bút giữ làm kỉ niệm.

Ngoài ra, phượng còn được trồng để lấy gỗ dùng cho việc sản xuất các đồ gỗ dân dụng phục vụ đời sống con người. Vỏ cây, rễ cây dùng trị bệnh sốt rét và hạ nhiệt. Ở nhiều nơi, người ta trồng phượng để chống xói mòn đất bởi cây có rễ ăn sâu vào lòng đất và có tán lá rộng rất thích hợp cho việc chắn gió. Nhắc đến hoa phượng là nhắc đến mùa của thi cử, mùa của chia ly nên người ta còn gọi nó bằng cái tên vô cùng gần gũi, đó là hoa học trò. Chắc hẳn tuổi học trò của mỗi người không thể không có bóng dáng của cây phượng.

Cây phượng đã trở thành một nguồn cảm hứng dào dạt cho lĩnh vực nghệ thuật. Chúng ta có thể nhắc đến các bài hát nổi tiếng như “Phượng buồn”, “Phượng hồng”, “Nỗi buồn hoa phượng”,… hay trong những vần thơ của Quốc Phương, Bùi Đức An,…

“Cánh phượng hồng còn ép hoài trang vở

Mỗi hè về nỗi nhớ lại miên man

Tuổi thanh xuân lời thương ấy nồng nàn

Những kỉ niệm vẫn ngập tràn rung động”
(Phượng hồng – Quốc Phương)

Phượng được xem là loài cây có sức sống mãnh liệt khi vượt lên trên sự oi bức, nắng gắt của mùa hạ để nở ra những bông hoa mang vẻ đẹp rực rỡ. Có thể nói cây phượng giữ một vai trò to lớn trong cuộc sống của con người. Người ta không chỉ yêu thích nó bởi vẻ đẹp mà còn bởi những công dụng nó mang lại cho đời sống.

Mùa hạ về, những cánh phượng hồng đỏ rực cả một góc trời, cũng là lúc báo hiệu mùa thi, mùa chia tay sắp đến. Biết bao thế hệ học trò đã đi qua, cây phượng vẫn sừng sững trước sân trường, che nắng mưa, lưu dấu kỉ niệm buồn vui của một thời "nhất quỷ nhì ma".

Phượng vĩ có thật nhiều tên, từ tên khoa học Delonix regia, thuộc gia đình Caesalpiniaceae Họ poinciana có cùng một họ với đậu Leguminosae, giống Delonix. Nguyên giống phát xuất từ Madagascar, phượng vĩ đã được đi du lịch đến khắp mọi miền nhiệt đới trên thế giới, nhất là đông nam Á và châu mỹ Latin.

Cũng vì vậy, phượng vĩ đã có thật nhiều tên gọi thông thường theo từng ngôn ngữ. Có lẽ vì màu sắc rực rỡ đỏ rực nổi bật trên nền trời, nên phượng vĩ được so sánh như những ngọn lửa giữa rừng, nó được thổ dân vùng Madagascar cho vào hạng hoàng tộc của thảo mộc. Nó còn là loài cây biểu tượng của quần đảo Bắc Mariana.

Cây phượng thuộc vào loại thân mộc, cao khoảng 6 – 12 mét, cành dài khoảng 20 – 40cm, dày đặc những lá kép nhỏ li ti. Phượng vĩ nở rất lâu, kéo dài từ tháng năm, tháng sáu cho đến tháng chín. Hoa phượng đỏ thẫm, đường kính khoảng 6 – 10cm mỗi hoa, 5 cánh hoa xòe rộng với những đốm đậm li ti trên cánh, và một trong năm cánh hoa màu vàng cam, hơi quăn góc, và thô hơn những cánh còn lại.

Bên trong nhụy hoa là tập hợp của mười nhánh, dài khoảng 10cm, với phấn hoa thu hút ong bướm. Sau khi hoa tàn, từ đài hoa mọc ra trái phượng, dẹp và dài khoảng 60cm, khi chín đen thẫm và vỏ cứng, có hạt màu nâu thẫm bên trong.

Cây phượng phát triển tốt trên mọi loại địa hình: ven biển, đồi núi, trung du. Cây thuộc loại ưa sáng, mọc khỏe, phát triển nhanh, không kén đất, rất dễ gây trồng. Tuy nhiên, nhược điểm lớn là tuổi thọ không cao: cây trồng trên đường phố chỉ 30 tuổi là đã già cỗi, thân có dấu hiệu mục rỗng. Sâu bệnh, nấm bắt đầu tấn công, cây trồng trong công viên, trường học có thể có tuổi thọ cao hơn nhưng cũng chỉ đạt 40 – 50 năm tuổi.

Gỗ phượng thuộc loại trung bình, dùng trong xây dựng, đồ gỗ dân dụng, đóng hòm, xẻ ván. Cây cho vỏ và rễ làm thuốc hạ nhiệt, chống sốt. Vỏ cây có thể sắc nước uống trị sốt rét, đầy bụng, tê thấp, giảm huyết áp. Lá trị tê thấp và đầy hơi. Trái phượng vĩ được sử dụng tại khu vực Caribe trong vai trò của bộ gõ âm nhạc với tên gọi: shak-shak hay maraca. Ngoài ra có thể được dùng làm củi đốt. Ở những miền quê Việt nam, đôi lúc hạt phượng được đem rang trong cát để ăn vì có nhiều dầu, vị bùi bùi thơm thơm.

Trong ngành tinh chế hóa chất, hương và dầu thơm, hoa của phượng vĩ được dùng trong việc xoa bóp làm giảm căng thẳng cơ bắp. Hương phượng vĩ giúp chúng ta có thể tách rời khỏi những phiền toái, và những cuộc tranh cãi không cần thiết. Biết sử dụng hương hoa phượng, người ta có thể thoải mái hơn, cũng như cảm thấy nhẹ nhàng hơn. Bởi mùi hương hơi nồng, nhưng lại rất dễ dàng ăn sâu vào lòng người, cũng như sự chuyển vận và dễ dàng hòa nhập vào môi sinh.

Phượng vĩ được người ta tin tưởng có tác dụng làm cho con người bớt căng thẳng, dễ dàng kết bạn, dễ đi sâu vào lòng người… Nó giúp người ta giao thiệp dễ dàng và lịch sự, cũng như vượt qua được những bực bội, giận dữ, để tâm hồn thoải mái hơn.

Tại Việt Nam, phượng vĩ được người Pháp du nhập vào trồng khoảng những năm cuối thế kỷ 19 tại các thành phố lớn như Hải Phòng, Đà Nẵng, Sài Gòn. Hiện nay phượng vĩ là loài cây được trồng rộng rãi từ Bắc vào Nam trên vỉa hè, công viên, trường học.

Vì cây có đặc điểm rụng lá vào mùa đông, xanh tươi vào mùa xuân, hè, thu, có tán lá sum sê, mở rộng tạo bóng mát và làm đẹp cảnh quan khi nở hoa. Thành phố Hải Phòng còn được gọi là thành phố Hoa phượng đỏ; nơi đây hoa phượng được trồng khắp nơi, có cả một công viên hoa phượng ngay trung tâm thành phố, có lễ hội hoa phượng diễn ra vào tháng 5 rất độc đáo.

Do mùa nở hoa của phượng trùng với thời điểm kết thúc năm học, mùa chia tay của học sinh nghỉ hè. Do đó, nó gắn liền với nhiều kỉ niệm buồn vui của tuổi học trò, và vì thế người ta gắn cho nó tên gọi "hoa học trò". Vẻ đẹp rực rỡ, chói ngời của phượng vĩ đã làm say đắm biết bao nhiêu người, biết bao nhiêu câu chuyện, thơ văn, nhạc họa,… có hình bóng phượng vĩ đã ra đời, làm xao xuyến tâm hồn nhiều thế hệ.

Trong mỗi chúng ta, nếu đã trải qua thời áo trắng đến trường, ắt hẳn mỗi người đều mang trong mình một kỉ niệm đặc biệt, gắn liền với cây phượng thân yêu.

Trong cuộc sống và những kỷ niệm học sinh, mùa hạ thường đến bằng mùa thi, cùng với những nhánh phượng vỹ đỏ ối lấp ló báo hiệu ngày chia taỵ. Cùng với màu đỏ rực của phượng vỹ, là những hàng lưu bút, là những món quà nho nhỏ lưu niệm tặng nhau của những cô cậu học trò.

Phượng vỹ dường như là nhân chứng cho những tình yêu, lãng mạn mơ mộng vu vơ của thời học trò áo trắng cắp sách. Và còn nhiều nữa. Trong mỗi chúng ta, nếu đã trải qua thời áo trắng đến trường, ắt hẳn mỗi người đều mang một kỷ niệm đặc biệt, gắn liền với phượng vỹ. Từ bao giờ, phượng vỹ trở thành biểu hiện của mùa hạ, và của một thời học trò. Có phải vì thế mà phượng vỹ còn có cái tên Hoa Học Trò?

Phượng Vỹ có thật nhiều tên, từ tên khoa học Delonix regia, thuộc gia đình Caesalpiniaceae Họ poinciana có cùng một họ với đậu (Leguminosae), giống Delonix. Nguyên giống phát xuất từ Madagascar, phượng vỹ đã được đi du lịch đến khắp mọi miền nhiệt đới trên thế giới, nhất là đông nam Á và châu mỹ Latin.

Cũng vì vậy, phượng vỹ đã có thật nhiều tên gọi thông thường theo từng ngôn ngữ, ví dụ như: royal poinciana, flame tree, flambouyant, flame of the forest, 'ohai-'ulăHawaiian), Semarak Api(Malay), Flameadors(Tây Ban Nha) hoặc Phượng Vỹ, v.v. Có lẽ vì mầu sắc rực rỡ đỏ rực nổI bật trên nền trời, nên phượng vỹ được so sánh như những ngọn lửa giữa rừng chăng? Chỉ biết rằng, mầu đỏ thắm của phượng vỹ đã được thổ dân vùng Madagascar cho vào hạng hoàng tộc của thảo mộc, cũng như nó được công nhận là hoa biểu tượng cho xứ Puerto Rico.

Thuộc vào loại thân mộc, cây phượng vỹ cao khoảng 6-12 mét, với tán lá xòe rộng như chiếc dù lớn, với những cành dài khoảng 20-40cm, dầy đặc những lá kép nhỏ li ti. Hoa phượng đỏ thẫm, đường kính khoảng 6-10cm mỗi hoa, với năm cánh hoa xòe rộng. Cánh hoa đỏ thẫm với những đốm đậm li ti trên cánh, và một trong năm cánh hoa màu vàng cam, với những đốm đỏ thẫm, hơi quăn góc, và thô hơn những cánh còn lại.

Bên trong nhụy hoa là tập hợp của mười nhánh, dài khoảng 10cm, với phấn hoa thu hút ong bướm. Sau khi hoa tàn, từ đài hoa mọc ra trái phượng, dẹp và dài khoảng 2 feet, khi chín đen thẫm và vỏ cứng, với hạt phượng mầu nâu thẫm bên trong. Trái phượng có thể được dùng làm củi đốt. Ở những miền quê Việt nam, đôi lúc hạt phượng được đem rang trong cát để ăn vì có nhiều dầu, vị bùi bùi thơm thơm.

Trong ngành tinh chế hóa chất, hương và dầu thơm(essence) của phượng vỹ được dùng trong việc xoa bóp(massage) làm giảm căng thẳng cơ bắp. Hương phượng vỹ giúp chúng ta có thể tách rời khỏi những phiền toái, và những cuộc tranh cãi không cần thiết. Biết sử dụng hương hoa phượng, người ta có thể thoải mái hơn, cũng như cảm thấy nhẹ nhàng hơn để bắc nhịp cầu liên lạc giữa người với người.

Bởi mùi hương hơi nồng, nhưng lại rất dễ dàng ăn sâu vào lòng người, cũng như sự chuyển vận và dễ dàng hòa nhập vào môi sinh, phượng vỹ vì thế được người ta tin tưởng có tác dụng làm cho con người bớt căng thẳng, dễ dàng kết bạn, dễ đi sâu vào lòng người…Nó giúp người ta giao thiệp dễ dàng hơn, và lịch sự hơn với nhau, cũng như vượt qua được những bực bội, giận dữ, để tâm hồn thoải mái hơn.

Phượng Vỹ được gọi là mệnh phụ của những loại cây cảnh. Với tán cây rực rỡ, hào nhoáng mỗi khi hoa nở rộ, loại cây duyên dáng này xứng đáng để được liệt kê vào hạng hoàng tộc trong tất cả các loại cây cảnh. Phượng vỹ nở rất lâu, và mùa phượng vỹ thường kéo rất dài, từ tháng năm, sáu đầu mùa hạ, cho đến cuối mùa vào tháng chín.

Thông thường vào mùa hạ ở những vùng nhiệt đới hay có giông bão, thế mà phượng vỹ lại rất kiên cường, và rất đáng ngạc nhiên rằng sau những cơn mưa bão đó, cây vẫn không bị đốn, và hoàn toàn không sao cả. Chỉ có những cành cây dòn sẽ gãy, để cho cả lùm cây phượng không bị đốn vì gió. Có thể vì thế mà cây phượng tồn tại được dưới trời bão chăng?

Vì cái đẹp của phượng vỹ, và vì sự bền bỉ của cây phượng qua bao nhiêu năm tháng, dù trụi cành giữa mùa đông nhưng xanh tươi trong những tháng ngày còn lại trong năm, và vì tán lá xanh um mở rộng như chiếc dù che nắng mưa, phượng vỹ có lẽ vì thế được ưa chuộng trong những khuôn viên học đường.

Cũng có lẽ vì vậy mà phượng vỹ thường hay được trồng trong những công viên, dọc theo hai bên đường phố hầu tạo được bóng mát trên đường, và làm cảnh đẹp mỗi mùa phượng nở. Có lẽ vì vẻ đẹp của hoa phượng khá rực rỡ, lại rất lạc quan, nên mỗi năm vào tháng sáu, miền nam Florida thường tổ chức hội hoa Phượng Vỹ (Royal Poinciana Fiesta) để cùng thưởng hoa, như người Nhật thường có hội hoa Sakura chăng?

Chỉ biết, hàng năm, tại quê nhà, mỗi mùa phượng vỹ nở rộ, là mỗi người trong chúng ta lại nao nao nhớ về một mùa phượng vỹ riêng của chính mình. Cũng có lẽ vì vẻ đẹp của phượng vỹ mà biết bao người, từ Âu đến Á, đã viết biết bao nhiêu mẩu truyện, làm biết bao nhiêu bài thơ, họa bao bức tranh, và nhất là phối âm bao nhiêu bản nhạc riêng cho phượng vỹ, ví dụ như bản "Poinciana", và có phải vì thế, bao tâm hồn thi sĩ bắt đầu biết nhớ, và biết mong "Sớm Nở Phượng Yêu"…..

Trong chúng ta có lẽ ai cũng có những mùa hè rực cháy trong cuộc đời. Và lấp ló sau những kí ức tuổi thơ đấy chính là bóng dáng thấp thoáng của cây phượng nơi sân trường.

Nhắc đến mùa hè cũng là nhắc đến hình ảnh đỏ rực một góc nơi sân trường, phượng vĩ! Loài cây này không chỉ là một loài cây mang lại bóng mát mà nó còn là biểu tượng của sân trường, biểu tượng của thời áo trắng với biết bao bạn học sinh. Loài cây biểu tượng này có nguồn gốc bắt nguồn từ cánh rừng ở Madagascar.

Không chỉ tới đất nước Việt Nam nhỏ bé mà phượng vĩ đã được mang tới khắp các vùng đất nhiệt đới trên thế giới. Trong đó khu vực được phượng du lịch nhiều nhất chính là châu Mỹ Latin và Đông Nam Á. Tên khoa học của phượng vĩ là Delonix regia. Nó thuộc gia đình Caesalpiniaceae, họ poinciana.

Cây phượng có họ với đậu Leguminosae. Vào những năm cuối thế kỉ 19, phượng vĩ được người Pháp du nhập vào Việt Nam tại những thành phố lớn như Đà Nẵng, Sài Gòn, Hải Phòng. Thành phố Hải Phòng hay còn gọi là thành phố hoa phượng đỏ. Trong thành phố còn có cả một công viên hoa phượng sặc sỡ.

Đây là một loài cây thân gỗ. Phượng có chiều cao từ 6-12 mét, chiều ngang khá lớn phải hai người ôm mới xuể. Vỏ cây phượng khá xù xì. Đối với những cây phượng già thậm chí còn có thêm những cục u nổi lên thân cây một cách gồ ghề. Tạo nên tán cây rợp mát là chính là từ những lá cây với những chiếc lá kép.

Nhìn sơ qua có thể nhầm lẫn là lá me vì hình dáng mỏng là nhỏ của nó, cùng màu xanh cốm và mọc đối xứng nhau. Để trở thành một loài cây được trồng trong sân trường lấy bóng mát đặc thù như thế thì cây phượng phải sở hữu đặc điểm gì chứ. Đó chính là sự tỏa rộng và cao rợp của tán cây phượng, cành cây dài khoảng 20-40cm.

Bóng dáng của tán cây phượng từ xa nhìn lại trông như một chiếc ô khổng lồ, với vô vàn tán cây xen kẽ thi nhau mọc ra từ cành chính. Khoảng thời gian từ tháng năm đến tháng chín chính là mùa hoa phượng nở. Hoa phượng nở rất lâu và kéo dài xuyên suốt mùa hè rực rỡ. Hoa phượng có màu đỏ thẫm đặc trưng, một bông hoa gồm có 5 cánh hoa kết hợp lại.

Tuy nhiên không chỉ có một màu đỏ đơn sắc mà trên những cánh hoa cũng có những đốm màu vàng, cam nhạt. Cũng vì đặc điểm đó mà những cánh hoa phượng trông như những cánh bướm nhiều màu sắc và rực rỡ biết bao.

Một trong năm cánh hoa còn có một cánh hoa màu cam hoặc vàng nhạt. Cánh hoa này không hề mỏng và thẳng như những cánh bình thường, nó có những góc hơi quăn lại và cứng. Như một quy luật của tự nhiên, hoa tàn sẽ sinh ra quả. Khi hoa tàn từ đài hoa cũng mọc ra trái phượng. Trái phượng có hình dáng dài khoảng 60cm và dẹp hẳn lại.

Lúc còn non vỏ trái có màu xanh lá, khi chín thì chuyển thành màu đen và cứng lại. Bên trong trái chứa nhiều hạt nhỏ màu đen. Phượng là một loại cây rất dễ trồng. Nó thuộc loại cây ưa sáng, không kén đất và có sự phát triển rất nhanh. Bất kể ở những địa hình như đồi núi, ven biển, trung du thì cây phượng đều có khả năng sinh trưởng tốt.

Dù thế nhưng cây phượng lại có một nhược điểm đó chính là tuổi thọ của nó không được cao. Với những cây phượng được trồng và chăm sóc trong sân trường có tuổi thọ từ 40-50 năm tuổi. Còn đối với những cây phượng được trồng ngoài đường phố thì chỉ có tuổi thọ tới 30 tuổi. Khi đến tuổi thì thân cây bắt đầu già cỗi và có dấu hiệu mục rỗng.

Không chỉ là loài cây lấy bóng mát mà phượng còn có thể lấy gỗ. Gỗ của nó thuộc loại trung bình, được sử dụng trong việc xây dựng cũng như để xẻ ra và làm ván. Thậm chí nó còn có chức năng trị bệnh từ vỏ cây đến rễ cây. Rễ cây có thể làm thuốc chống sốt, thuốc hạ nhiệt. Còn có thể sử dụng vỏ cây để làm sắc nước uống.

Có tác dụng như trị tê thấp, sốt rét, đầy bụng hay giảm huyết áp. Lá cũng có tác dụng trị đầy hơi và trị tê thấp. Trái phượng vĩ với tính chất khô nên được dùng để làm củi. Thậm chí nó còn được dùng làm bộ gõ âm nhạc tại khu vực Caribe, được gọi là shak-shak hay maraca. Hạt của cây phượng còn có thể rang lên ăn với vị bùi bùi, nhiều dầu và thơm nữa.

Từ hoa phượng vĩ người ta còn tinh chế ra được hương và dầu thơm. Chúng được sử dụng để xoa bóp giúp cơ bắp đỡ căng cứng. Mùi hương của phượng vĩ dễ ăn sâu vào lòng người dù cho mùi hương của nó hơi nồng. Mùi hương này dễ dàng hòa nhập vào môi sinh. Người ta tin rằng phượng vĩ có thể giúp người khác cảm giác bớt căng thẳng hơn. Có lẽ vì vậy mà mỗi buổi trưa hè nắng gắt khi đứng dưới tán phượng ta lại hưởng thụ và thong thả đến thế.

Chính là những hương thơm này khiến cho tâm hồn ta dịu dàng và tận hưởng những phút giây trên sân trường.

“Mười năm phượng, phượng huy hoàng vẫn phượng

Áo trắng trong ngày tháng phất phơ soi

Ta cùng mình như cành cây riết quấn

Vương lòng nhau ràng rịt biết bao đời.”

(Phượng mười năm - Xuân Diệu)

Bởi vì mùa hoa phượng nở cũng trùng hợp chính là thời điểm nghỉ hè. Là lúc học sinh xa mái trường thân yêu, thầy cô dịu hiền và bạn bè đồng trang lứa. Dưới tán cây rợp hoa đó đã có biết bao giọt nước mắt chia ly của những cô cậu học trò, biết bao kí ức thân thuộc của đời học sinh. Chính bởi vì thế mà hoa phượng còn được gọi là hoa học trò.

Một cái tên thân thuộc và gần gũi biết bao. Hình bóng của những cánh hoa, màu sắc rực rỡ của nó dưới cái nắng hè chói chang đã khiến không biết bao tâm hồn thi sĩ, nghệ sĩ xao xuyến.

Trong chúng ta nếu như ai đã từng có một thời gian cắp sách đến trường thì chắc chắn vẫn luôn có một hình bóng phượng vĩ. Biểu trưng cho một thời ngây ngô, trong sáng và hồn nhiên tuổi học trò. Thời gian có thể khiến chúng ta thay đổi, nhưng kí ức sẽ mãi ở đó cùng với tán phượng của tuổi thơ.

Hàng năm, đến khi những chú ve cất lên những tiếng hát gọi hè reo vang inh ỏi khắp sân trường… Tôi lại được nghe các cô cậu học trò nhắc đến tôi qua những câu đối rất đáng yêu và vô cùng ngộ nghĩnh :

“Cây gì mọc ở sân trường

Cùng em năm tháng thân thương bạn bè

Nấp trong cành lá tiếng ve

Sắc hoa đỏ rực gọi hè đến mau?”

Có lẽ là vậy… sự xuất hiện chúng tôi có lẽ cũng đã gắn bó với ít nhiều với những kỉ niệm đẹp đẽ của các bạn học sinh. Mùa hạ thường đến với những mùa thi, cùng với những nhánh phượng vĩ đỏ ối chúng tôi lấp ló để báo hiệu ngày chia tay mang đẫm những kỉ niệm vui buồn xen lẫn.

Đồng hành với màu đỏ rực của chúng tôi có lẽ chẳng có gì khác ngoài những hàng lưu bút, những dòng nhật kí theo năm tháng và là cả những món quà nho nhỏ lưu niệm dành tặng cho nhau của những cô cậu học trò nhí nhố.

Chúng tôi cũng duờng như là nhân chứng cho những tình yêu lãng mạn mơ mộng vu vơ của thời học trò áo trắng cắp sách. Chúng tôi đặc biệt là thế đấy, luôn gắn liền với tuổi học trò. Và tôi không biết từ bao giờ, mọi người xem chúng tôi là một biểu hiện của mùa hạ, của một thời học trò.

Và cũng tự khi nào… loài phượng vĩ chúng tôi còn có một biệt danh khác, một tên gọi khác: “Hoa học trò”? Loài phượng vĩ chúng tôi cũng có nhiều tên lắm đấy. Ngoài những cái tên độc đáo, đầy ấn tượng như là xoan tây, điệp tây, hoa nắng, chúng tôi còn có tên khoa học nữa cơ.

Tên khoa học của chúng tôi là Delonix regia, thuộc gia đình Caesalpiniaceae, Họ poinciana có cùng một họ với đậu (Leguminosae), giống Delonix. Loài chúng tôi đa số sinh sống và phát triển tốt ở vùng nhiệt đới hay cận nhiệt đới, nhưng vẫn có thể kiên cường chống chọi với điều kiện khô hạn và sống được cả những nơi đất mặn. Tôi nghe cha tôi kể lại rằng, tổ tiên của tôi có nguồn gốc từ Madagascar cơ đấy. Tại đó con người ta tìm thấy tổ tiên chúng tôi trong các cánh rừng ở miền tây Malagasy.

Thế là từ đó, dòng họ của tôi đã được tận hưởng một chuyến du lịch đến khắp mọi nhiệt đới trên thế giới, nhất là Đông Nam á và châu mỹ latinh. Có lẽ vì màu sắc rực rỡ đỏ rực nổI bật trên nền trời, nên chúng tôi được so sánh như những đốm lửa ấm nóng chói chang giữa rừng chăng ?

Tôi chỉ được biết rằng, mầu đỏ thắm của chính loài hoa chúng tôi đã được thổ dân vùng Madagascar cho vào hạng hoàng tộc của thảo mộc, cũng như được công nhận là hoa biểu tượng cho xứ Puertorico.

Tại Việt Nam, chúng tôi được người Pháp du nhập vào trồng vào những năm cuối thế kỷ 19 tại các thành phố lớn như: Hải Phòng, Đà Nẵng, Sài Gòn và dần được trồng rộng rải từ Bắc vào Nam trên vỉa hè,công viên, trường học. Chúng tôi thuộc vào loại thân mộc, có thể cao lên đến từ 5-12 mét với những tán lá xòe rộng và dày đặt như một chiếc dù khổng lồ. Mỗi cành lá dài khoảng 20-40 cm, dày đặc những chiếc lá kép li ti có màu lục hơi nhạt đặc trưng, nhỏ nhỏ xinh xinh như những chiếc lông chim.

Những bông hoa màu đỏ thẫm lượn theo những đường cong mềm mại, mỗi cánh có thể dài tới 8 cm, 5 cánh hoa xòe rộng như những chiếc chong chóng sắp quay. Hoa có 4 cánh có màu đỏ thẫm rực rỡ với cánh thứ năm mọc thẳng, hơi quăn góc, lấm chấm những đốm đỏ đậm, lớn hơn một chút và có phần thô hơn 4 cánh kia.

Bên trong những chiếc cánh hoa ấy chính là bầu nhụy và có những cành nhị dài có phấn hoa màu vàng với hương thơm thoang thoảng, thư thái, an lành nhưng đượm đầy sự quyến rũ khiến các loài ong bướm mê mẩn.

Đến khi hoa tàn, từ những đài hoa nhỏ nhắn đấy lại mọc ra những trái phượng dẹp, dài đến 60cm và rộng chừng 5cm, khi chín có màu đen thẫm và vỏ cứng bao bọc những hạt phượng màu nâu thẫm bên trong.

Chính nhờ có được những phẩm chất ngoại hình trời phú như vậy nên loài phượng vĩ tôi đây vô cùng tự hào vì còn được ví von như là loài cây nhiều màu sắc nhất trên thế giới. Những bông hoa đỏ rực rỡ sáng chói trong nắng cùng với nhị vàng hòa lẫn với những màu xanh lục của lá cây làm loài phượng chúng tôi lộng lẫy một cách giản dị vô cùng mà không thể nhầm với loài nào khác cả.

Đối với các cô cậu học trò, loài phượng chúng tôi cũng đặc biệt lắm chứ. Chúng tôi ghi lại dấu mốc quan trọng của mỗi cô cậu học sinh.Khi chúng tôi bắt đầu chớm nở là thời điểm của mùa thi cuối năm, dù các bạn có thành công hay thất bại thì điều đó vẫn đem lại cho các bạn những bài học vô cùng quý giá khiến các bạn trưởng thành hơn.

Những bông hoa của tôi còn được các bạn hái để ép thành những con bướm vào những trang nhật kí, trang sách; nhị của bông hoa các bạn hái để chơi những trò chơi ngộ nghĩnh như “đá gà”; tán lá giúp che nắng, che mưa cho các cô cậu học trò vào những ngày hè oi bức hay những ngày mưa tầm tã; thân cây chúng tôi để các bạn khắc lên những dấu ấn kỉ niệm thân thương lưu đọng theo năm tháng; quả của chúng tôi còn được một số bạn nam tinh nghịch hái để chơi đánh kiếm;…

Và khi chúng tôi đã nở rộ thì có lẽ cũng đã đến thời điểm các bạn phải xa lìa nhau. Ôi, mới nghĩ đến thôi tôi cũng đã cảm thấy nao long rồi. Năm nào cũng vậy, tuy đã quen nhưng tôi vẫn không thể nào tránh được cảm giác xao xuyến khi thấy các bạn chia tay.

Các bạn cùng tặng nhau những món quà lưu niệm nho nhỏ, trao cho nhau những lời chúc tốt đẹp và những lời chia tay thấm đẫm những nỗi buồn của các cô cậu học sinh, như không muốn xa lìa.

Tuy vậy, đến đầu tháng năm, thời kì chúng tôi ra hoa đẹp nhất, tôi lại được chứng kiến các cô cậu học trò gác qua những nỗi buồn và lục đục cho những ngày hè sôi động đang đón chờ khiến tôi cũng phấn khởi theo.

Ngoài ra, trong đời sống con người sao có thể thiếu tôi được chứ: quả khô dùng để làm củi này, gỗ được dùng trong xây dựng, đồ gỗ dân dụng, vỏ và rễ còn dùng để làm thuốc để chữa một số bệnh, … và còn vô vàn những lợi ích khác.

Ở Việt Nam, vào những dịp hè về, nếu có dịp ghé qua Hải Phòng, các bạn sẽ thấy một thành phố mang mác đầy những sắc đỏ của hơn 9000 những người anh em tôi được gieo rải khắp thành phố. Hay mỗi năm vào tháng sáu, miền nam Florida thường tổ chức hội hoa Phượng Vỹ để mọi người cùng thưởng hoa, như người Nhật thường có hội hoa Sakura chăng?

Vì cái đẹp của phượng vỹ, và vì sự bền bỉ của cây phượng qua bao nhiêu năm tháng, dù trụi cành giữa mùa đông nhưng xanh tươi trong những tháng ngày còn lại trong năm, và vì tán lá xanh um mở rộng như chiếc dù che nắng mưa, phượng vỹ có lẽ vì thế được ưa chuộng trong những khuôn viên học đường, những công viên, dọc theo hai bên đường phố hầu tạo được bóng mát trên đường, và làm cảnh đẹp mỗi mùa phượng nở.

Có lẽ chúng tôi sẽ mãi là biểu tượng cho tuổi học trò. Dưới các mái trường thân yêu, không phải ai hết mà chính là chúng tôi cũng đã lần lượt chứng kiến lũ học trò đang dần trưởng thành và rời xa những mái trường. Chúng tôi khắc ghi lại bao nhiêu dấu ấn kỉ niệm buồn vui học trò, từ những ngày tháng vui đùa bên nhau cho đến khi xa lìa,….

Cũng hạnh phúc lắm chứ. Có lẽ vì thế mà biết bao người, từ châu Âu đến châu Á, đã viết biết bao nhiêu mẩu truyện, làm biết bao nhiêu bài thơ, hoạ bao bức tranh, và nhất là phối âm bao nhiêu bản nhạc riêng cho chúng tôi, ví dụ như bản “Poinciana”, và có phải vì thế, bao tâm hồn thi sĩ bắt đầu biết nhớ, và biết mong “Sớm Nở Phượng Yêu”.

Ở Việt Nam cây phượng vĩ được trồng ở rất nhiều nơi nhưng được trồng nhiều nhất có lẽ là ở trong sân trường. Hầu như trường học nao cũng trồng cây phượng bởi vì phượng tỏa bóng mát giúp cho học sinh có thể vui chơi bên dưới thoải mái.

Những cây phượng vĩ có tên gọi khoa học là Delonix regia, thuộc gia đình Caesalpiniaceae họ poincianas có cùng một họ với đậu, giống Delonix. Nếu để ý quả cây phượng bạn sẽ thấy nó như một quả đậu khổng lồ. Cây phượng vĩ được trồng rất nhiều ở vùng nhiệt đới. Hoa phượng có màu đỏ thắm, cũng có loại có màu vàng và được xếp vào hạng hoàng tộc của thảo mộc đối với người dân ở vùng Madagasca.

Phượng vĩ là loại cây thuộc giống thân gỗ. Mỗi cây cao khoảng 6-12 mét với tán lá xòe rộng như chiếc dù lớn. Cành cây dài khoảng 20-40cm và có những cái lá kép nhỏ li ti. Những bông hoa khi nở có màu đỏ thắm với đường kính khoảng 6-10c. Hoa phượng có hương thơm dịu nhẹ nhưng đủ sức để thu hút lũ ong bướm đến hút phấn hoa.

Suốt 3 tháng hè hoa phượng nở đỏ rực. Đến khi hoa phượng tàn, từ đài hoa mọc ra trái phượng, đẹp và dài khoảng 60cm. Ban đầu quả phượng có màu xanh nhưng khi chúng chín già chúng có màu đen thẫm và vỏ cứng. Ở bên trong quả phượng có những hạt phượng màu nâu thẫm. Nếu như rang lên, hạt phượng có thể ăn được hoặc nếu không có thể sử dụng để làm củi đốt.

Từ phượng vĩ, người ta có thể tinh chế hương và dầu thơm để dùng làm chất xoa bóp giúp làm giảm căng thẳng cơ bắp. Xoa bóp với tinh dầu phượng vĩ có thể giúp con người có được một cảm giác thoải mái. Nhờ có sắc đỏ đặc trưng cùng với tán cây rực rỡ, hào nhoáng nên mỗi khi hoa phượng nở rộ chúng lại khiến lòng người xao xuyến.

Loài hoa này vì vậy xứng đáng được liệt kê vào hạng hoàng tộc trong tất cả các loại cây cảnh. Phượng vĩ một năm chỉ nở duy nhất 1 lần nhưng có lẽ cũng chính vì vậy mà chúng rất lâu tàn. Từ khi bắt đầu nở cho đến khi tàn, phượng vĩ vẫn giữ nguyên sắc đỏ của mình. Chúng có khả năng chịu bão rất tốt. Sau những cơn mưa lớn, những trận bão to, chúng ta vẫn thấy những bông hoa rực rỡ khoe sắc và dường như chúng còn đẹp hơn cả lúc trước.

Cây hoa phượng vĩ có một sức sống rất dẻo dai và bền bỉ. Ngay cả khi bị trụi cành vào giữa mùa đông nhưng sang đến mùa xuân và những mùa sau đó chúng vẫn xanh tươi. Tán lá của chúng thì mỗi ngày lại càng vươn ra xanh um. Chúng xòe rộng như những chiếc ô che mưa, che nắng. Cũng chính nhờ công dụng cho bóng râm mà cây phượng vĩ được trồng nhiều trong trường học.

Trên thế giới, có biết bao nhiêu nhà văn, nhà thơ đã sáng tác nên những câu chuyện ngay, những bài thơ đặc sắc về cây phượng vĩ. Hay những bức họa, những bản nhạc,… Tất cả đã đọng lại trong lòng người hình ảnh về những cây hoa phượng lung linh. Cũng nhờ vậy mà cây phượng vĩ trở nên quen thuộc, gần gũi và thân thiết hơn với con người, đặc biệt là với học sinh. Cây hoa phượng vĩ cũng vì vậy mà được gọi là cây hoa học trò.

Con người lớn lên và trưởng thành từng ngày nhưng cây phượng vĩ thì vẫn ở đó, che mưa che nắng cho biết bao nhiêu thế hệ học trò. Bông hoa học trò đã mang đến cho đời những hương sắc tươi đẹp và là nơi lưu giữ kỉ niệm vui buồn của những cô cậu học sinh.