Ở sân nhà văn hóa tiểu khu em sống có một cây sấu già. Cây sấu ấy suốt nhiều năm qua luôn dịu dàng tỏa bóng mát cho chúng em vui chơi.

Gọi là cây sấu già, vì cây còn lớn tuổi hơn cả dì của em. Chứ bề ngoài của cây thì vẫn trẻ trung lắm. Cây sấu cao lớn, cao vượt lên hẳn so với những cây phượng vĩ, cây nhãn trên sân nhà văn hóa. Thân cây to như cái cột nhà, khoác lớp vỏ màu nâu thô ráp. Các cành sấu mọc cách mặt đất một quãng chừng 3m. Đó là do các bác bảo vệ đã cưa bớt các cành ở thấp, để các bạn nhỏ nghịch ngợm không thể trèo lên cây được. Chính vì vậy, mà ở thân cây có những vết sẹo hình tròn. Cành của cây sấu rất nhiều, từ cành mẹ đến cành con chi chít đan xen vào nhau. Lá sấu nhỏ như lá khế, màu xanh sẫm, mọc san sát vào nhau. Nhờ vậy mà tán cây sấu xanh um như cái ô khổng lồ, che mát cả một khoảng sân rộng cho chúng em vui chơi. Những ngày hè nắng chói, dưới gốc sấu vẫn mát rười rượi, cứ như là cây có một chiếc điều hòa nằm ẩn trong vòm lá.

Đối với em và các bạn nhỏ khác trong tiểu khu, cây sấu già ở nhà văn hóa không chỉ là một cây bóng mát bình thường. Mà còn là một người bạn thân thiết, đã cùng chúng em trải qua những ngày rong chơi vui vẻ từ lúc còn bé xíu cho đến tận bây giờ.

Cây sấu từ lâu đã rất quen thuộc với mọi người, nhất là người Hà Nội.

Cây sấu mọc nhiều ở vùng đất cát pha nhưng ở Hà Nội cũng rất nhiều. Nó thuộc loại dễ thích nghi vì thế mà lớn rất nhanh . Thân cây rắn chắc, có thể cao đến ba mươi mét, nhìn như một người khổng lồ. Cành nhỏ có cạnh và những lông nhung bám bên ngoài màu xám. Lá sấu mọc so le, hình lông chim, mọc dài ra như những cánh tay đang xoè múa. Lá hình trái xoan, đầu tròn góc nhọn, lá rất dài và nhẵn, mặt dưới của lá có một đường gân nổi rõ. Mùa xuân - hè, hoa sấu nở rộ. Hoa sấu mọc thành chùm, nhỏ, màu trắng xanh. Một thời gian sau, quả sấu non bắt đầu ra đời, lớn dần và mang hình cầu hơi dẹt, đầu tròn trọc lốc. Quả sau khi xanh cứng lắm, lúc chín màu vàng sẫm và chứa hạt bên trong. Mọi người yêu chuộng quả sầu lắm, mùa hè mà nấu canh chua cho quả sấu vào hay lấy "thịt" sấu làm ô mai, sấu dầm,... thì thật tuyệt, ăn vào thấy mát lòng, mát dạ như đuổi đi được cái nắng trưa hè. Thỉnh thoảng, em cùng chị gái đi bộ trên con đường có hàng cây sấu thấy mát rượi và dễ chịu trong người, xua tan đi cái nắng oi ả của mùa hè.

Em rất yêu quý cây sấu, dù sau này có đi đâu xa chăng nữa, em cũng không bao giờ quên được cây sấu yêu dấu này.

Trong những loại cây bóng mát mà em biết, cây sấu là loài cây mà em yêu quý nhất. Không chỉ vì những lợi ích mà cây mang lại mà cây sấu còn là loài cây đặc trưng của đường phố Hà Nội, nơi em đã sinh ra và lớn lên.

Thân cây sấu cũng giống như thân cây phượng hay cây bàng, cũng sù sì, màu nâu thẫm, một vòng tay em ôm không hết. Cành sấu vươn lên trời, tủa ra bốn phía như những cánh tay để đón lấy ánh sáng mặt trời. Tán lá sấu rộng, tỏa ra che rợp một góc trời. Lá sấu hình o van thuôn về phía dưới, mọc đối xứng nhau tạo thành một nhánh nhỏ. Lá sấu non màu xanh nhạt pha chút vàng, sờ vào thấy rất, khi già lá chuyển sang màu xanh đậm, rất cứng.

Sấu nở hoa vào tháng 5, khi trời còn chưa nắng quá gắt. Hoa sấu màu trắng, tròn, nhỏ, mọc thành từng chùm dày núp mình dưới tán lá xanh mướt. Sang đến đầu thu cũng là lúc khắp các nẻo đường Hà Nội từng chùm sấu xanh, quả to, tròn, trĩu quả rủ xuống. Quả sấu có vị chua, khi chín chuyển sang màu vàng và có vị ngọt. Quả sấu có thể ngâm với đường, muối, ớt hoặc làm ô mai đều là những thức quà vặt ngon lành.

Em rất thích hàng sấu chạy dài trên những con đường Hà Nội. Em mong chúng sẽ được chăm sóc thật tốt để lúc nào cũng xanh tươi đầy sức sống như bây giờ.

Trước cổng nhà em, có trông một cây sấu rất to và đẹp. Nghe mẹ bảo, năm nay cây sấu đó cũng đã hơn năm tuổi rồi.

Cây sấu rất cao, có khi phải gần 3m, vì nó còn cao hơn cánh cổng của nhà em nữa. Thân cây thẳng đứng, to như bắp chân người lớn, vô cùng chắc chắn. Bọc bên ngoài thân cây là lớp vỏ thô ráp, màu nâu sẫm. Ở phía dưới gốc, có mấy chỗ xám trắng như là bị mốc. Cách gốc khoảng gần một mét rưỡi, các cành bắt đầu tỏa ra. Các cành ở thấp to như cổ tay, các cành ở trên cao thì có phần bé hơn. Từ các cành đó, các nhánh con lại thi nhau tỏa ra, đan cài vào nhau, dày đặc. Khiến cả cây sấu nhìn từ xa như một cây nấm rơm màu xanh.

Lá cây sấu có hình như lá cây vải, cây nhãn, nhưng dài hơn và màu xanh ít sẫm hơn. Đặc biệt, so với các loại cây bóng mát khác như cây bàng, cây đa, thì lá của cây sấu dày hơn nhiều. Đến mức, mùa hè đứng dưới tán cây, thì thật khó để có thể xuyên qua vòm lá nhìn lên trời xanh. Vào khoảng tháng 5, tháng 6 cây sấu sẽ bắt đầu ra hoa. Hoa sấu nhỏ li ti, màu trắng pha chút xanh nhạt. Thường, hoa sấu mọc thành từng chùm, trên cả một cành dài như hoa lay-ơn. Thế nhưng, một phần vì hoa nhỏ, màu lại lẫn với lá, một phần vì tán lá quá dày và cao, nên thường khi hoa sấu nở, chẳng mấy ai phát hiện sớm. Chỉ khi hoa đã nở rầm rộ, trắng xóa thì người ta mới nhận ra.

Khoảng gần ba tuần sau khi hoa nở thì sẽ kết quả. Giống như hoa, quả sấu mọc từng chùm xanh biếc. Khi lớn, quả sấu thường to bằng một chén rượu nhỏ của các bố, các ông. Ăn giòn và có vị chua nhẹ. Những quả sấu ấy, làm ra đủ các món ngon vào mùa hè. Nào là sấu dầm đường, hay sấu muối giòn, canh sấu, ô mai sấu… Đôi khi chỉ là một quả sấu chua với ít muối ớt cũng đủ làm tụi trẻ con thèm thuồng.

Mỗi ngày, khi đi qua cổng, em luôn nhìn thấy cây sấu đầu tiên. Nó như một người bảo vệ thầm lặng cho cả ngôi nhà. Em mong rằng, cây sẽ luôn khỏe mạnh, xanh tốt, để tiếp tục đồng hành cùng em qua thật nhiều, thật nhiều mùa hè nữa.

Trong vườn nhà em có trồng rất nhiều loài cây ăn quả. Cây nào cũng do chính tay bố em trồng, chăm sóc nhưng được bố quan tâm nhất vẫn là cây sấu ở góc vườn.

Cây sấu trong vườn nhà em đã già lắm rồi. Thân cây màu nâu đất, xù xì to lớn. Gốc cây chồi lên những cái rễ to nhỏ khác nhau như những cái rễ to nhỏ khác nhau như những con rắn. Cành cây vươn ra tứ phía như những cánh tay. Lá sấu thuôn dài giống lá vải nhưng nhỏ hơn một chút. Có lá màu xanh non, có lá đã ngả màu xanh thẫm, có cái đã sang đỏ mận tạo thành một vòm lá sắc màu tỏa bóng mát một góc vườn. Tụi nhỏ chúng em thích nhất là ngồi dưới tán lá sấu. Những tia nắng ấm áp len lỏi qua lá như nhảy nhót vui đùa cùng chúng em. Cuối xuân đầu hạ, cây sấu trong vườn nhà em trổ hoa. Hoa sấu nở kết thành từng chùm, sắc hoa vàng, lẫn trong tán lá. Sấu nở hoa một cách thầm kín như không muốn mọi người biết đến mình. Những hoa sấu như bông nắng trông thật đẹp. Bố em lại có thứ ngồi dưới gốc cây uống trà thì còn gì tuyệt bằng. Những bông sấu hòa vào sắc nắng, những đàn bướm ong bay lượn quanh khóm hồng nhung gần đây càng làm khu vườn trở nên thơ mộng.

Khoảng tháng 4, tháng 5, cây sấu trong vườn nhà em mới bắt đầu kết quả. Những quả sấu màu xanh giòn như những viên bi ai ném lên trời. Rồi sau đó quả chín, vỏ ngả sang vàng. Sấu chín mang hương vị vừa ngọt vừa chua, làm em thấy rất thích. Sấu có thể ăn không hoặc để ngâm làm nước uống. Mùa hè nóng nực mà được uống một cốc nước sấu thì tuyệt đến mức nào. Sấu còn được dùng để ninh xương, nấu canh chua. Vị chua chua ngọt ngọt của quả sấu càng làm chi món ăn trở nên ngon và hấp dẫn hơn.

Em rất yêu cây sấu vườn nhà. Sấu là loài cây thân thuộc khắp làng quê Việt Nam. Mỗi khi ăn những quả sấu chua chua ngọt ngọt, em lại nhớ đến công lao vun trồng chăm sóc của. Cây sấu như một nơi xây đắp tuổi thơ em và là nơi tràn ngập tình cảm giữa các thành viên nhà.

Sáng nay, tôi dạo quanh hồ Hoàn Kiếm, ngồi hít thở không khí trong lành của sương sớm ban mai khi thành phố lúc còn chưa ồn ã náo nhiệt. Chút nắng sớm chiếu rọi qua hàng sấu già càng làm lộng lẫy vẻ đẹp kiêu sa của những chùm hoa sấu li ti đầu mùa đang thầm lặng tỏa hương. Tôi hơi bất ngờ vì hoa sấu nở nhanh đến như vậy. Mới hôm nào cách đây vài độ, lá vàng còn xào xạc rụng hoài trên phố. ấy vậy mà chỉ qua một vài cơn mưa đầu mùa hạ, lá sấu xanh non đã phủ kín những cành gầy run rẩy. Những chùm hoa sấu cũng bắt đầu nhú lên từ những đầu cành non đó.

Người ta vẫn từng nói, Hà Nội là nơi tập trung của hầu hết các loài hoa đặc trưng nhất ở mọi miền đất nước. Mỗi phố cổ hay một con đường mới nào đấy, đâu đâu ta cũng bắt gặp muôn vàn cây hoa với đủ màu sắc kiểu dáng từ phượng vĩ, hoa bằng lăng, hoa ban cho tới các loài hoa quý phái hơn như hoa lan, bạch lan, hoa sữa... Vâng! Nhưng có lẽ hoa sấu đối với tôi nó gắn nhiều kỷ niệm hơn cả bởi sự mộc mạc, giản dị đến khiêm nhường, bởi tuổi thơ tôi đã từng được những hàng cây sấu minh chứng. Tôi nghĩ chẳng riêng gì tôi mà hầu như tất cả những ai sinh ra và lớn lên ở Hà Nội thì ngoài các loài hoa khác ra, hoa sấu không thể thiếu trong hành trang tuổi thơ đầy ắp của mỗi người trước khi bước vào cuộc sống... chính vì lẽ đó mà mỗi khi mùa hè tới, mùa hoa sấu về những kỷ niệm trong tôi lại dâng trào.

Ngày nhỏ, mỗi lần dạo phố vào ban đêm, dưới ánh trăng bàng bạc xuyên qua những lỗ hổng của cành lá xuống đường, bà tôi thường bảo: "Cháu có nhìn thấy hàng hoa sấu li ti màu trắng trên cây kia không?". Tôi căng mắt ra nhìn nhưng không sao nhìn thấy, chỉ một màu xanh đen của lá và những khoảng sáng của trăng. Sáng sớm hôm sau tôi dậy thật sớm để ra xem hoa sấu, quả thực nó nhỏ lắm, chỉ bằng đầu cái cọng cỏ màu trắng. ít bữa hoa sấu rụng, tôi và bọn trẻ con tha hồ nhặt chúng, xâu lại thành chuỗi hạt đeo cổ trông rất ngộ và thích thú.

Đẹp nhất, thơ mộng nhất là phố Phan Đình Phùng, bởi lẽ phố này rất nhiều cây sấu. Đi dưới đường vào mùa hoa sấu người ta như ngây ngất hơn khi những cánh hoa sấu rụng như mưa bụi, đậu trên đầu, trên vai. Hoa sấu đẹp giản dị, khiêm nhường. Mùi hương và màu sắc của hoa không quý phái, ngất ngây như hoa sữa, hoàng lan hay dạ lan..., nhưng vẫn toát lên vẻ quyến rũ riêng làm ta nao lòng. Dọc Trần Phú, Phan Đình Phùng, Bà Triệu, quanh Hồ Hoàn Kiếm, Tràng Thi..., màu lá xanh rì của những hàng sấu gợi lên nét riêng của phố phường Hà Nội. Lũ trẻ lớn lên ôm kỷ niệm từ màu lá xanh, chùm hoa bé xinh, đến những quả sấu non lớn dần theo thời gian, nóng lòng chờ sấu già, sấu chín để được leo trèo hái quả. Hái cho thỏa lòng khao khát chứ nào có ăn được bao nhiêu!

Thủ đô Hà Nội ngoài cây hoa sữa cho hương thơm nồng nàn, còn có những hàng sấu già nua chứa đầy kỷ niệm của thời thơ ấu…

Cây sấu cũng "vô thập toàn giống con người" với những nhược điểm như khó ươm trồng, rất chậm lớn, dễ bị tơ hồng - một loại dịch bệnh - leo bám, rụng nhiều cành khô… Nhưng không thiếu nơi trên mảnh đất hình chữ S này trồng sấu. Sấu Hải Dương. Sấu Hà Tây. Sấu Hà Nam. Sấu Nam Định… Ninh Bình có cây sấu mấy trăm tuổi. Thế kỷ XIX, người Pháp bằng con mắt thực dân tinh đời vạch ra cả loạt thế mạnh của cây sấu: Thân thẳng, tán tròn dày, xanh tốt quanh năm vì lá non mọc ngay khi lá già rụng, chứ không thân cong, tán mỏng chóng tàn như phượng vĩ. Rễ dài bám sâu, chứ không rễ ngắn bám ngang nên thân dễ đổ vào mùa bão tháng 7, tháng 8 như xà cừ. Không bị sâu hại đến tàn úa như bàng. Bởi vậy chỉ cây sấu mới chiều nổi thời tiết Hà Nội có đủ nóng, lạnh, giông bão khắc nghiệt, cây sấu bám trụ được mảnh đất bồi chẳng mấy rắn chắc này. Lại nữa, chỉ những dãy phố Hà Nội cổ kính, trầm tịch và duyên thầm cây sấu mới thật sự là tôn vinh nhau. Và người Pháp biến Hà Nội thành nơi trồng nhiều sấu nhất nước. Thời xa xưa nghe Ông bà kể lại sấu ngập tràn những con đường này mang tên Phan Đình Phùng, Trần Phú, Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, Hai Bà Trưng… Nhiều bức tranh về Hà Nội xưa của những họa sĩ Pháp còn được lưu giữ in hình bóng cây sấu. Bao năm qua những cây sấu vẫn bền bỉ cùng uống nguồn nước mặn mòi phù sa, cùng thăng trầm với người Hà Nội…

Với tuổi thơ gắn liền với những trái sấu chín lăn lăn bên hè cùng những hàng me, cây sấu vô cùng gần gũi, thiêng liêng với văn hóa người Hà Nội.

Cây sấu toả bóng xanh mát đường phố Hà Nội.

Có cây sấu cao, to đến hai mươi mét, ba mươi mét, cành lá um tùm, xanh rì quanh năm. Sấu trùm lên đường phố. Sấu trùm lên cả mái nhà cổ. Trong mưa xuân, lá sấu như thì thầm. Trong mưa ngâu, sấu chín rụng lộp độp trên mặt đường, có lúc quả sấu rụng trúng đầu cậu học trò nhỏ.

Lá sấu mọc so le, xanh mượt mà, láng bóng. Hoa sấu nhỏ lăn tăn, màu vàng xanh hơi trắng, mọc thành chùm ở cành nhánh, ngọn cây. Mùa hè, sấu khai hoa trong làn mưa bụi. Hoa sấu kín đáo lấp ló trên cành cao, trong chùm lá xanh. Đầu tháng năm, từng chùm sấu bằng hạt ngô, bằng đầu ngón tay út, xanh thắm một màu, ngó cổ qua kẽ lá, mỉm cười với nắng hè. Quả sấu hình cầu, vỏ dày xanh bóng. Tháng sáu, tháng bảy là mùa sấu chín. Quả sấu chín màu vàng nhạt, có vị chua chua, cùi dày, trắng nõn và chỉ có một chiếc hạt màu nâu nhạt.

Sấu dầm đường bán quanh cổng trường học thật hấp dẫn và đông khách. Lúc nào cũng thấy bốn, năm cô cậu học trò vây quanh lọ sấu dầm đường của ông già nói tiếng lơ lớ. Sấu là một món ăn dân dã được nhiều người ưa thích: canh chua sấu nấu cá quả. Trên đường đi học về, vừa đi vừa nhặt sấu rụng, gói giấy đem về nhà làm kỉ niệm, là thú vui của chúng em.

Trường em trồng nhiều cây cho bóng mát, nhưng em thích nhất là cây sấu thật to ở sân trường em.

Cây sấu không rõ trồng từ bao giờ. Nó khá cao. Ngọn cây gần ngang tầng thượng ngôi nhà hai tầng, dày đặc lá, lúc nào cũng xanh rì. Ngồi ở dưới sân trường ngước nhìn lên, lá cây dày đặc khó mà thấy được một mảnh da trời. Gốc cây to đến ba đứa chúng em ôm cũng không xuể. Vỏ cây màu nâu mốc, nứt ra từng mảnh nhỏ.

Có bạn nghịch cậy ra từng mảng vỏ, chắc cây đau lắm. Thật là một trò nghịch ác. Những hôm nắng to, cây sấu tỏa bóng râm trùm lên một khoảng sân rộng. Bóng râm lúc to, lúc nhỏ, lúc tròn như vành vạnh một cái ô lớn khi mặt trời ở đỉnh đầu, lúc thì ngả dài như một dải lụa khi mặt trời mới mọc hoặc xế chiều.

Đặc điểm của sấu già cổ thụ này có thể dễ nhận thấy đó chính là bộ rễ cây. Rễ của cây sấu như thật to và nó cũng đã nhô lên khỏi mặt đất trông giống như một đàn rắn đang bò xung quanh gốc bám thật chắc, dù ai xua đuổi những con rắn này vẫn cứ nằm đó.

Thân của cây sấu rất lớn phải đến vòng tay của 3 bạn ôm lại. Khi mùa thu đến những chiếc lá vàng trên cây sấu dường như cũng đã lại rơi rụng rất nhiều. Cơn gió mạnh mà thổi qua cũng đã khiến cho mặt đất xung quanh cây sấu như được phủ một lớp lá vàng.

Đến mùa đông, cây sấu dường như cứ thu mình lại im lìm, cho đến mùa xuân thì cây sâu như đâm chồi nảy lộc thật đẹp biết bao nhiêu, cho đến mùa hạ cây sấu lại ra những chùm hoa trắng nhỏ xinh, ngày qua ngày thì chùm hoa đó đã thành quả sấu. Người ta hay dùng quả sấu để nấu canh chua hay cũng dùng để ngâm với được làm nước giải khát rất thơm ngon vào ngày hè thời tiết oi bức.

Trong những giờ ra chơi chúng em cũng thích ngồi dưới gốc cây sấu để có thể tận hưởng được bóng mát của cây mang lại. Vì trong sân trường em cây sấu là cây cổ thụ lâu năm nhất. Em rất yêu mến cây sấu này, em cùng các bạn sẽ bảo vệ cây không cho bạn nào bẻ cành, tuốt lá.

Những mùa sấu ở Hà Nội cứ đến và qua đi. Có khi người ta quên mất nó trong bận bịu thời gian, nhưng với những người đi xa, mùa hoa sấu là ký ức tuổi thơ, là nỗi nhớ nao lòng về một Hà Nội không thể nào quên được...

Hà Nội ta là một rừng cây sấu mọc thành hàng dãy phố.

Cây sấu trông hình thù xấu xí. Hình thù cây sấu rất dễ lẫn với trăm cây khác, nhưng quả sấu chín có một hương ngọt. Nó thơm một cách khiêm tốn như cũng tự kiêu ngầm. Và ngay từ lúc nó còn là trái xanh non, đem ra làm tương giấm hoặc tan ra trong nước rau muống lúc nắng mới. Vị sấu có một hương chua chua cầu kì gớm lên ấy. Cây sấu ra quả là một nguồn cảm xúc mạnh cho những trẻ em nghèo lúc lấm lót trèo lên cây hoặc cầm súng cao su đứng dưới gốc. Cái lúc mà cây sấu biết nhường nhịn kia đã chịu ra lộc thì cũng là lúc cuộc đời đã xuân tàn, luống cà bát một xóm lao động cũng đang trổ những đóa hoa tím nhạt. Và từ đây, giữa đám lộc sấu đang chuyển nhanh sang màu xanh đen cố hữu rồi ngân lên cái tiếng thở dài đầu tiên của con ve sầu hát ngàn trong nắng non.

Hà Nội hôm nay, những gốc sấu vẫn tiếp tục rụng lá cũ, ra lộc mới, vừa nở hoa trên trời, vừa vãi hoa đầy đất. Trên các lề phố, trước cổng các cơ quan, trên mặt đường nhựa, từ khắp năm ô cửa trở vào, hoa sấu vẫn nở, vẫn vương vãi khắp Thủ đô. Trắng tròn như những hạt nếp hạt dẻ đầu mùa, hoa sấu kéo dài con đường hoa nhiều quãng cộm hẳn lên như cốt gạo nào của khu phố bung vãi ra. Tiếng ve sầu đầu mùa cưa đều vào không gian Hà Nội, căng thời gian ra mà cưa miết vào.