Tác phẩm " Truyện Lục Vân Tiên" là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của nhà thơ mù yêu nước Nguyễn Đình Chiểu, trong tác phẩm nhà văn không chỉ xây dựng thành công bối cảnh truyện, nội dung đề cập sâu sắc, nhân văn mà tác giả đặc biệt thành công trong xây dựng chân dung nhân vật.

Bên cạnh nhân vật Lục Vân Tiên- nhân vật trung tâm, nòng cốt của tác phẩm thì hình ảnh Kiều Nguyệt Nga cũng được nhà thơ khắc họa một cách sinh động, chân thực, đặc biệt là thông qua đoạn trích " Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga".

Trong chuyến đi về miền Hà Khê, Kiều Nguyệt Nga đã phải đối mặt với một mối nguy hiểm lớn từ đám " bớ đảng hung đồ". Thân gái yếu ớt không thể làm gì hơn nên khi bị bọn hung đồ chặn cướp thì nàng đã rất hoảng loạn, sợ hãi. Tuy nhiên, khi được những hành động nghĩa hiệp, nhân nghĩa của Lục Vân Tiên cứu giúp thì những lời nói, hành động sau đó của Kiều Nguyệt Nga đã bộc lộ được phẩm chất đoan trang, dịu dàng, có học thức của một tiểu thư khuê các:

"Thưa ràng: "Tôi thiệt người ngay"

Sa cơ nên mới lầm tay hung đồ

Trong xe chật hẹp khôn phô

Cúi đầu trăm lạy cứu cô tôi cùng"

Những lời nói Kiều Nguyệt Nga đáp lại Lục Vân Tiên ta có thể thấy nàng là một người có học thức, lời ăn tiếng nói đều rất rõ ràng, dịu dàng, mực thước kể lể sự tình của mình " Sa cơ nên mới lầm tay hung đồ".

"Thưa ràng" là cách nói đầy chuẩn mực, tôn trọng thể hiện được cung cách của một con người có gia giáo, có học thức.Nàng cũng là người biết điều phải trái, khi chứng kiến cảnh Lục Vân Tiên " tả đột hữu xung" cứu mình thì nàng đã mang ơn và có hành động để thể hiện sự biết ơn ấy của mình:

"Cúi đầu trăm lạy cứu cô tôi cùng" Nguyệt Nga muốn thể hiện sự biết ơn của mình đối với những hành động trượng nghĩa của Vân Tiên, nàng muốn "cúi đầu" để cảm tạ ơn sâu ấy. Đây là hành động được xem là rất " phải đạo" cũng thể hiện được những suy nghĩ sâu sắc, chu đáo của nàng. Qua những đoạn đối đáp với Lục Vân Tiên,ta không chỉ thấy Kiều Nguyệt Nga là người dịu dàng,lễ phép, chuẩn mực mà còn thấy đây là một cô gái rất có hiếu:

"Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê

Sai quân đem bức thư về

Rước tôi qua đó tiện bề nghi gia

Làm con đâu dám cãi cha

Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành"

Ta thấy nàng là một người con gái hết mực đoan trang, dịu dàng; một người con có hiếu, luôn vâng lời cha " làm con đâu dám cãi cha". Và để làm theo mong muốn của cha là "tiện bề nghi gia" thì nàng cũng ngại thân con gái phải ngàn dặm xa xôi mà " Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành".Như vậy, ta có thể thấy, hình tượng Kiều Nguyệt Nga có thể coi là một hình mẫu lí tưởng của người con gái trong xã hội phong kiến xưa, nết na, hiền thục, có học thức và cũng là một người con có hiếu.

"Trước xe quân tử tạm ngồi

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa

Chút tôi liễu yếu đào thơ

Giữa đường lâm phải bụi dơ đã phần

Hà Khê qua đó cũng gần

Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng"

Trước ơn cứu mạng của Lục Vân Tiên, Nguyệt Nga tha thiết muốn được đền ơn và tỏ mong muốn mời Vân Tiên về nhà cùng mình để tiện bề báo đáp "Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng". Qua lời nói của Nguyệt Nga ta cũng thấy một con người đầy chính nghĩa, đề cao tư tưởng "đền ơn, tạ nghĩa "đối với người "ân nhân" của mình.

Và đây cũng là lần thứ hai Kiều Nguyệt Nga muốn quỳ lạy tạ ơn đối với Vân Tiên "Xin cho tiện thiếp lạy rồi mới thưa".Nếu lần đầu tiên nàng tỏ ý muốn lạy tạ ơn thì có thể coi là phép khách sáo, lịch sự.Song đây là lần thứ hai nàng bày tỏ mong muốn này, điều đó cũng chứng tỏ được tấm lòng chân thành, sâu sắc của nàng. Vốn là một tiểu thư đài các, nhưng Nguyệt Nga tự xưng mình là "tiện thiếp", thể hiện sự chuẩn mực, nề nếp, cũng thể hiện được sự khiêm nhường, từ tốn. Cũng trong cuộc đối đáp với Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga thể hiện được tài năng văn thơ hết mực tài hoa, tinh tế.

"Nguyệt Nga ứng tiếng xin hầu

Xuống tay liền tả tám câu năm vần"

Có thể thấy người con gái này " tài sắc vẹn toàn", đoan trang thục nữ những cũng đầy tài hoa, học thức tinh thông. Bằng những ngôn ngữ giản dị mà mộc mạc, Nguyễn Đình Chiểu đã xây dựng lên bức chân dung người thiếu nữ Kiều Nguyệt Nga đầy chân thực, gần gũi với những nét đẹp mang đậm dấu ấn của người phụ nữ Việt Nam: thùy mị, đoan trang, hiếu thảo, trọng ân nghĩa.

Nhân vật Kiều Nguyệt Nga trong truyện "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" hiện lên qua cách cư xử, đối đáp và hành động tạ ơn đáp nghĩa đối với ân nhân cứu mạng của mình. Nàng cũng chính là nhân vật nữ chính tiêu biểu cho các nhân vật xưa có trong truyện Nôm hay văn học dân gian của dân tộc.

Qua lời đối đáp của nàng đối với Lục Vân Tiên ta thấy nàng là một cô gái xinh đẹp, ngoan ngoan, hiểu biết và có quyền quý, nết na, thùy mị, có học qua cách xưng hô với nàng với Lục Vân Tiên:

"Trước xe quân tử tạm ngồi,

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa."

Nàng tư xưng mình là "tiện thiếp" và gọi "quân tử" đối với Lục Vân Tiên. Cách xưng hô của nàng cho thấy nàng là cách nói văn vẻ, mực thước, dịu dàng. Thể hiện nàng là một người con gái hiếu thảo, luôn biết vâng lời cha mẹ:

"Làm conđâu dám cãi cha,

Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành."

Hay khi nàng nói về chính bản thân mình thể hiện là một cô gái nết na, thùy mị, nếu như không được chàng cứu giúp thì cái trinh tiết của người gái như thiếp cũng không còn, chỉ còn nước là chết thôi, nàng là người coi trọng trinh tiết, coi trọng danh dự

"Chút tôi liễu yếu đào thơ,

Giữa đường lâm phải bụi dơ đã phần."

Cách mà Kiều Nguyệ Nga trình bày với Lục Vân Tiên thật rõràng, khúc chiết, vừa đáp ứng đầy đủ những điều thăm hỏi ân cần của Lục Vân Tiên, vừa thể hiện niềm cảm kích chân thành đối với ân nhân cứu mạng:

"Thưa rằng: "Tôi Kiều Nguyệt Nga,....

Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi"."

Nàng còn là người biết trân trọng tình nghĩa, luôn nhớ ơn. Vì đối với nàng giữ được mạng sống là quan trọng rồi nhưng giữ được trinh tiết còn quan trọng hơn, vì thế khi được cứu mạng thì nàng đã cố gắng để trả ơn ân nghĩa cho Lục Vân Tiên. Và nàng hiểu rằng vàng bạc, châu báu, vinh hoa phú quý Lục Vân Tiên không nhận, nên nàng đã dứt khoát và quyết định đem cuộc đời của mình để trả mối ơn nghĩa này dù nàng đã được cha sắp đặt, tìm nơi chốn cho mình trước rồi.

Qua lời nói, cử chỉ và hành động của nàng ta thấy Kiều Nguyệt Nga hội tụ những phẩm chất và đức tính cao đẹp của người con gái thời phong kiến: xinh đẹp, nết na, thùy mị, có học, hiểu biết, vâng lời cha mẹ, ngoan ngoãn, ăn nói nhẹ nhàng, là người trọng ân nghĩa. Nhân vật Kiều Nguyệt Nga đã chinh phục được tình cảm yêu mến của nhân dân, những conngười luôn đặt ân nghĩa lên hàng đầu, coi ân nghĩa là gốc rễ của đạo đức.

Xã hội phong kiến thời xưa đề cao công, dung, ngôn, hạnh. Những phẩm chất đó được coi là thước đo khuôn mẫu, đức hạnh của người phụ nữ. Trong văn học trung đại nổi lên với muôn vàn hình tượng nhân vật nữ khác nhau. Tuy nhiên Kiều Nguyệt Nga trong tác phẩm “Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu vẫn là nhân vật được đánh giá cao nhất về vẻ đẹp tâm hồn lẫn đức hạnh của người phụ nữ phong kiến, và đặc biệt hình tượng nhân vật này đã được khắc họa hết sức sinh động và sâu sắc, nhất là trong đoạn trích “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”.

Kiều Nguyệt Nga vốn là một cô gái xuất thân trong gia đình lư hương có cha làm quan trong triều đình. Trên đường về miền Hà Khê để đoàn tụ với gia đình, nàng đã gặp phải bọn cướp Phong Lai dữ tợn chuyên cướp bóc của dân làng. Hình ảnh bọn cướp ngang dọc hoành hành chính là phản ánh cho cả thời đại, ấy là một thời đại đầy loạn lạc. Trong bối cảnh đó, người ta mong ước có được một vị anh hùng hào kiệt sẽ dang tay cứu giúp dân lành, và Lục Vân Tiên đã xuất hiện trong bối cảnh đó. Chàng đã dẹp tan bọn cướp cứu được Kiều Nguyệt Nga. Hình ảnh nàng hiện lên không phải thông qua miêu tả kĩ càng trong thơ văn mà chỉ thông qua đoạn hội thoại ngắn ngủi với Vân Tiên. Chỉ bấy nhiêu đó thôi, chúng ta đã cảm nhận được nét đẹp của nàng, đó là sự thùy mị, nết na, đoan trang mà lại có học thức:

“Trước xe quân tử tạm ngồi

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa”

Mặc dù còn đang trong cơn hãi hùng trước bọn cướp Phong Lai, tuy nhiên đứng trước những lời hỏi thăm đầy chân tình của Vân Tiên, nàng đã đáp lại hết sức dịu dàng thể hiện đúng mực thước của một cô gái có học thức, đồng thời cũng thể hiện sự cảm kích, ân tình trước ơn cứu mạng của Vân Tiên. Trong cuộc đối thoại với Vân Tiên, nàng cũng đã thổ lộ rõ cảnh ngộ của mình. Đó là việc nàng từ ngàn dặm xa xôi tới đây, không quản hiểm nguy chỉ mong đến được vùng Hà Khê để đoàn tụ với gia đình “tiện bề nghi gia”. Tấm lòng hiếu thảo của nàng thực khiến cho người đời cảm động. Hình tượng Kiều Nguyệt Nga chính là hình mẫu lí tưởng của người con gái trong xã hội phong kiến đương thời.

“Quê nhà ở quận Tây Xuyên

Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê

Sai quân đem bức thư về

Rước tôi qua đó định bề nghi gia

Làm con đâu dám cãi cha

Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành”.

Tuy nhiên nét đẹp của nàng không chỉ dừng lại ở đó. Phẩm chất cao quý nhất của Kiều Nguyệt Nga đó là tấm lòng chân thành sâu sắc, mong muốn được đền ơn đáp nghĩa đối với ân nhân của mình, quả là một cô gái thủy chung, ân nghĩa vẹn toàn.

“Hà Khê qua đó cũng gần

Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng”.

Nàng không phải là một cô gái mang ơn cho có, lời nói của nàng đầy chân tình chứ không hề sáo rỗng. Nàng tha thiết muốn đề ơn đáp nghĩa cho Lục Vân Tiên, đấy là biểu hiện của một con người đầy nhân nghĩa, luôn đề cao đạo lí “đền ơn đáp nghĩa” đối với ân nhân của mình. Kiều Nguyệt Nga muốn thực tâm bày tỏ tấm lòng sâu sắc của mình qua hai lần mong muốn được đền ơn. Lần đầu chỉ là quỳ lạy, người đọc có thể nhầm tưởng đây là lời cảm ơn đầy khách sáo nhưng lần thứ hai nàng đã thực tâm tha thiết, chân tình mời chàng về nhà để đền ơn, đến đây chúng ta đã thực sự cảm động trước sự chân thành mà sâu sắc của cô gái này. Cái ơn đó không chỉ là ơn cứu mạng mà còn cứu cả danh tiết của một người con gái, điều mà với một cô gái nó còn quan trọng hơn cả tính mạng.

“Lâm nguy chẳng gặp giải nguy

Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi”.

Và cũng chính từ tình huống gặp gỡ với con người hiệp nghĩa này, cảm kích trước ơn cứu mạng và phong thái hào hiệp trượng nghĩa của Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga đã lựa chọn tự nguyện gắn bó cuộc đời mình với chàng trai này. Đến đây nó không đơn thuần chỉ là đền ơn đáp nghĩa nữa mà là sự thủy chung, gắn bó sâu sắc với người mà mình yêu thương. Những phẩm chất này sẽ ngày càng được bộ lộ sâu sắc và rõ nét vào những trích đoạn sau của tác phẩm.

Có thể thấy rằng bên cạnh Lục Vân Tiên thì Kiều Nguyệt Nga cũng là nhân vật được khắc họa chân thực và đầy sống động với những nét đẹp tiêu biểu của người con gái trong xã hội phong kiến xưa. Hình tượng nhân vật nổi bật đến mức trở thành hình mẫu mà những sáng tác văn học trung đại trước và sau vẫn khó có thể vượt qua.

“Lục Vân Tiên” là một trong những tác phẩm đặc sắc nhất của nhà thơ mù yêu nước Nguyễn Đình Chiểu. Thành công của nhà thơ không chỉ về bối cảnh truyện, nội dung sâu sắc, nhân văn mà còn đặc biệt thành công trong xây dựng nhân vật. Trong đoạn trích “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”, bên cạnh nhân vật Lục Vân Tiên, nhân vật Kiều Nguyệt Nga đã được nhà thơ khắc họa một cách sinh động, chân thực.

Trong chuyến đi về Hà Khê, Kiều Nguyệt Nga phải đối mặt với nạn cướp bóc nguy hiểm từ “bớ đảng hung đồ”. Là thân gái yêu ớt nên khi bị bọn hung đồ chặn cướp nàng đã rất hoảng sợ và không biết làm gì. Rất may mắn khi đó nàng đã được Lục Vân Tiên hành động trượng nghĩa cứu giúp, những lời nói và hành động của Kiều Nguyệt Nga với Lục Vân Tiên sau đó đã bộc lộ phẩm chất đoan trang, dịu dàng có học thức của một tiểu thư khuê các Kiều Nguyệt Nga:

“Thưa rằng: “Tôi thiệt người ngay”

Sa cơ nên mới lầm tay hung đồ

Những lời nói đó của Kiều Nguyệt Nga đã cho thấy rừng nàng là một người có học thức, lời ăn tiếng nói nhã nhặn, dịu dàng, kể lể sự tình của mình. Cách “thưa rằng” của nàng đầy chuẩn mực, tôn trọng, thể hiện con nhà gia giáo có học thức. Nàng cũng rất biết điều phải trái, khi thấy Lục Vân Tiên hành hiệp cứu mình đã mang ơn mà “Cúi đầu trăm lạy”, nàng thể hiện sự biết ơn của mình với Lục Vân Tiên bằng cái cúi đầu ấy, đây là hành động rất đúng đạo lí đồng thời thể hiện cách suy nghĩ sâu sắc và chu đáo của nàng. Bên cạnh màn đối đáp với Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga hiện lên còn là một cô con gái rất có hiếu:

“Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê

Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành”

Nàng hiện lên là một người con gái rất có hiếu, luôn nghe lời cha, để làm theo mong muốn của cha thì nàng cũng chẳng ngại thân gái phải ngàn dặm xa xôi. Hình tượng Kiều Nguyệt Nga là hình mẫu lí tưởng của người con gái trong xã hội phong kiến đương thời, vừa nết na hiền thục, vừa có học thức lại hiếu thảo. Bên cạnh đó Kiều Nguyệt Nga còn là một người đầy chính nghĩa, đề cao tư tưởng đền ơn báo nghĩa đối với ân nhân của mình.

Trước ơn cứu mạng của Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga tha thiết muốn được đền ơn và tỏ lòng mời Lục Vân Tiên về nhà cùng để tiện bề báo đáp “Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng”. Kiều Nguyệt Nga lại một lần nữa quỳ lạy để thưa với Lục Vân Tiên “Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa”, thể hiện tấm lòng chân thành sâu sắc của nàng. Vốn là tiểu thư đài các mà Kiều Nguyệt Nga lại xưng mình là “tiện thiếp” thể hiện chuẩn mực khiêm nhường và từ tốn của nàng. Ngoài tình nghĩa ra, trong cuộc đối đáp với Lục Vân Tiên ta nhận thấy Kiều Nguyệt Nga có tài năng văn thơ hết mực tài hoa và tinh tế, thể hiện rõ nàng có “tài sắc vẹn toàn”, học thức tinh thông.

“Nguyệt Nga ứng tiếng xin hầu

Xuống tay liền tả tám câu năm vần”

Chẳng cần chau truốt về từ ngữ hình ảnh, nhưng Nguyễn Đình Chiểu đã vẽ nên bức chân dùng của người thiếu nữ Kiều Nguyệt Nga đầy chân thực, gần gũi, mang vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam.

Lục Vân Tiên là truyện thơ Nôm xuất sắc nhất của Nguyễn Đình Chiểu và của nền văn học Việt Nam thế kỉ 19. Bên cạnh việc khắc họa nhân vật chính Lục Vân Tiên, Nguyễn Đình Chiểu cũng xây dựng thành công nhân vật Kiều Nguyệt Nga, nhân vật nữ chính của truyện.

Ở đoạn trích này, nhân vật Kiều Nguyệt Nga dường như không được miêu tả gì. Phẩm chất tốt đẹp của nhân vật Kiều Nguyệt Nga được tác giả thể hiện qua lời lẽ chân thành mà nàng giãi bày với Lục Vân Tiên. Đó là lời lẽ của một tiểu thư khuê các, thùy mị, nết na và có học thức, hiểu biết lễ nghi.

Trước hết, qua lời nói, trước hết ta thấy, Kiều Nguyệt Nga là con gái nhà quan, địa vị khác hẳn Lục Vân Tiên. Nghĩa là nàng được giáo tập kĩ lưỡng lễ nghi và học thức. Điều đó cho thấy rất rõ, trong cảnh hỗn độn, nguy cấp, nàng vẫn giữ nghiêm lễ giáo, tuân thủ nghiêm ngặt chẩn mực về phẩm hạnh của người phụ nữ, không vì sợ hãi mà bước ra ngoài để cho bọn cướp sỉ mạ dung nhan. Đến khi, chỉ còn lại Lục Vân Tiên, nàng cũng hết sức giữ gìn khuôn phép.

Kiều Nguyệt Nga còn là một cô gái thùy mị, nết na, nhan sắc phi thường. Nàng ăn nói dịu dàng, mực thước. Nàng trình bày rõ ràng, khúc chiết, vừa đáp ứng đầy đủ những điều thăm hỏi ân cần của Lục Vân Tiên, vừa thể hiện niềm cảm kích chân thành đối với ân nhân cứu mạng:

“Thưa rằng: “Tôi Kiều Nguyệt Nga,

“Con này tỳ tất tên là Kim Liên.

“Quê nhà ở quận Tây Xuyên,

“Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê.

“Sai quân đem bức thư về,

“Rước tôi qua đó định bề nghi gia.

“Làm con đâu dám cãi cha,

“Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành!”.

Cách xưng hô của nàng vừa trân trọng, vừa khiêm nhường: không vì con nhà quyền quý mà có lời lỗ mãn như bao tiểu thư con nhà quan khác. Lời nói của nàng dịu dàng, đằm thắm và hết sức thành khẩn muốn được đền đáp công ơn Lục Vân Tiên. Khi Lục Vân Tiên từ chối, hiểu rõ người anh hùng, nàng cũng không níu kéo nhiều lời. Cử chỉ của nàng cũng hết sức cung kính:

“Trước xe quân tử tạm ngồi

Xin cho tiên thiếp lạy rồi sẽ thưa”.

Khấu đầu trước ân nhân, hạ mình cung kính càng làm cho nàng thêm tôn quý. Không những dung nhan kiều diễm mà cốt cách cũng rất thanh cao: “Ơn ai một chút chẳng quên”. Khắc dạ ơn sâu là điều mà Kiều Nguyệt Nga mong muốn. Trước hết nàng muốn thể hiện lòng biết ơn bằng lễ nghĩa. Sau đó là đề cao:

Lâm nguy chẳng gặp giải nguy

Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi”.

Lục Vân Tiên không những giải được một mối nguy mà còn cứu cả đời trong trắng của người con gái. Đối với người con gái, điều đó còn quý hơn cả tính mạng. Ơn nghĩa ấy trời cao, biển rộng, sông dài mới sánh nổi. Bởi thế mà, nếu không đền đáp được, nàng hãy còn boăn khoăn, không thể an tâm. Làm người như thế là đã đủ trọn đạo nghĩa rồi:

“Gẫm câu báo đức thù công

Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng người”.

Báo đáp ơn sâu, đó là điều mà Kiều Nguyệt Nga mong muốn. Còn sự thật, Lục Vân Tiên đã khướt từ tất cả. Bản tính anh hùng trượng nghĩa, không vì một chút cảm tình mà làm điều tầm thường. Kiều Nguyệt Nga thấu hiểu điều đó nên càng thêm cảm phục. Đó cũng là hình mẫu mà nàng đang mong ước. Bởi thế, từ đó, nàng nguyện gắn cuộc đời mình với Lục Vân Tiên đời đời kiếp kiếp. Suy nghĩ về Lục Vân Tiên thời nay qua hai câu thơ:

“Nhớ câu kiến nghĩa bất vi

Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”

Truyện Lục Vân Tiên có kết cấu truyện và ình tiết rất giống với truyện cổ dân gian về người tài giỏi. Kết cấu truyện dân gian thường xoay quanh cuộc đời một người một người trai tài giỏi, trong một lần tình cờ cứu được cô gái xinh đẹp. Từ đó, họ bén duyên nợ với nhau. Chàng trai sau bao khó khăn, thử thách, lập nhiều chiến công, bảo vệ lẽ phải đã tìm lại được cô gái. Từ đó họ sống hạnh phúc với nhau.

Kết cấu truyện Lục Vân Tiên thể hiện niềm mong ước của tác giả về một người anh hùng hiệp nghĩa ra tay trừ gian, dẹp loạn, bảo vệ cuộc sống yên bình. Với ngôn ngữ thơ mộc mạc, được chắt lọc từ ngôn ngữ đời sống, không hề được trau chuốc, gần gũi với lời ăn tiếng nói hằng ngày của nhân dân lao động khiến cho truyện Lục Vân Tiên nhanh chóng được tiếp nhận trong khắp Nam Bộ. Giọng điệu thơ liên tục thay đổi lúc gấp gáp, khẩn trương (lúc Lục Vân Tiên đánh cướp), lúc nhẹ nhàng, chậm rãi (đoạn Lục Vân Tiên trò chuyện với Nguyệt Nga) phù hợp với không khí truyện. Cái “thô sơ và hực sáng” ấy của ngôn ngữ văn học đã được thể hiện trọn vẹn trong những tác phẩm thơ của Nguyễn Đình Chiểu.

Kiều Nguyệt Nga là đại diện sinh động cho người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến, vừa đẹp đẽ ở hình thức, vừa cao quý ở tâm hồn, cốt cách. Có lẽ, Nguyễn Đình Chiểu đã dành hết những mến yêu khi xây dựng nhân vật này. Ông tỏ ra trân trọng người phụ nữ trong xã hội và luôn mong muốn họ có một cuộc sống tốt đẹp, xứng đáng với giá trị vốn có của họ. Nhân vật Kiều Nguyệt Nga đã chinh phục được tình cảm yêu mến của nhân dân, những con người luôn đặt ân nghĩa lên hàng đầu, coi ân nghĩa là gốc rễ của đạo đức.

Đoạn truyện "Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" ngoài việc giới thiệu Lục Vân Tiên còn cho ta biết về Kiều Nguyệt Nga - một cô gái khuê các gặp bước hiểm nghèo, may được Lục Vân Tiên cứu thoát. Ở đoạn trích này, tính cách của Kiều Nguyệt Nga được biểu hiện thông qua những lời giãi bày của nàng với Lục Vân Tiên:

Trước xe quân tử tạm ngồi,

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa.

Chút tôi liễu yếu đào tơ.

Những chữ quân tử tạm ngồi đối lập với tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa, chút tôi... không chỉ nói lên thái độ mang ơn, chịu ơn mà còn bộc lộ rõ nét sự thùy mị, nết na của người con gái trước ân nghĩa là một đấng nam tử. Nhưng cao đẹp nhất là phẩm chất ân tình được bộc lộ sâu sắc trong nguyện vọng và cách trả ơn của Kiều Nguyệt Nga. Nàng muốn được đền ơn cho ân nhân của mình:

Hà Khê qua đó cũng gần,

Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng.

Là một cô gái rất mực đằm thắm ân tình, Kiều Nguvệt Nga muốn được đền ơn một cách cụ thể, trả ơn một cách xứng đáng cho Lục Vân Tiên:

Gặp đây đương lúc giữa đàng,

Của tiền chẳng có, bạc vàng cũng không.

Gẫm câu báo đức thù công,

Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi.

Cách trả ơn của Kiều Nguyệt Nga ở đây không chỉ bộc lộ ở tấm lòng chân thành của người mang ơn, mà còn nói lên quan niệm trả ơn của nhân dân ta: không chỉ bằng lời cảm ơn suông, mà còn bằng vật chất cụ thể, bởi chỉ có như vậy mới chứng tỏ được tấm lòng chân thành của mình đối với ân nhân.

Suy cho cùng nhân vật Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga chính là hai mặt của một cách sống. Một là làm ơn không cần người khác đền ơn. Hai là chịu ơn thì phải nhớ ơn. Đó cũng là tính cách sống có tính truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam chúng ta. Một cách sống cần được giữ gìn và phát huy.