Từ bao đời nay, người Ê-đê đã cùng quây quần bên bếp lửa, nghe không biết chán từ đêm này sang đêm khác sử thi Đăm Săn, bài ca về người tù trưởng anh hùng của dân tộc mình với những chiến công hiển hách trong xây dựng phát triển buôn làng và bảo vệ cộng đồng chống lại bao kẻ thù hung hãn. Trong những chiến công lẫy lừng ấy, ngất ngây lòng người vẫn là đoạn Chiến thắng Mtao Mxây, chứng tỏ tài năng, bản lĩnh, lòng dũng cảm phi thường và sức mạnh vô địch của Đăm Săn.

Sở dĩ xảy ra cuộc chiến này là do Mtao Mxây (tù trưởng sắt) đã cướp Hơ Nhị - vợ của Đăm Săn. Đối với người Ê-đê theo chế độ mẫu hệ, việc bị kẻ thù cướp mất vợ là một nỗi sỉ nhục của cả cộng đồng. Chiến thắng Mtao Mxây là lần thứ hai Đăm Săn phải chiến đấu với kẻ thù để giành lại người vợ, chứng tỏ sự hùng mạnh của Đăm Săn, Chàng phải đối mặt với kẻ thù hung bạo và cũng có sức mạnh phi thường không kém. Hàng loạt những hình ảnh so sánh trong đoạn trích cho thấy rõ sự tương phản giữa Đăm Săn với kẻ thù, làm nổi bật lên sự hào hùng của chàng và sự thảm hại của Mtao Mxây. Đó chính là nét đặc sắc trong nghệ thuật đoạn trích này, tôn vinh vẻ đẹp người anh hùng Đăm Săn.

Vẻ đẹp Đăm Săn hiện rõ ngay từ khi chàng bước chân vào lãnh địa của Mtao Mxây. Tù trưởng Sắt hung bạo dù kiêu căng ngạo mạn cũng luôn phải dè chừng sự hiện diện của chàng. Hình ảnh Đăm Săn cùng những bạn bè đồng minh của chàng hiện lên dưới mắt kẻ thù thật dũng mãnh với khố màu sặc sỡ, đầu đội khăn đẹp cùng khí thế hừng hực Gươm sáng như mặt trời. Thân mình ở trần như quả dưa, ở thế chờ sẵn như con sóc. Mắt sáng gấp đôi gấp ba mắt thường. Hình ảnh so sánh thật đặc trưng đã làm đậm nét phi thường của người anh hùng. Tư thế ấy lại gắn liền hành động thách thức chặt ống tre thành ba khúc, xô đổ hàng rào hàm chứa sức mạnh tuyệt luân của chàng. Khi giáp chiến cùng Đăm Săn, dù ngôn ngữ sử thi miêu tả Mtao Mxây cũng rất đẹp, rất dũng mãnh nhưng vẫn lộ ra sự khiếp nhược trước Đăm Săn. Lời nói của hắn với chàng lộ ra sự hèn nhát: Ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe. Đáp lại Đăm Săn đã bộc lộ sự khinh bỉ kẻ thù bằng tư thế đàng hoàng của mình: Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta củng không thèm đâm nữa là.

Cuộc đối đầu của Đăm Săn với Mtao Mxây là cuộc đối đầu giữa hai tù trưởng dũng mãnh. Phẩm chất anh hùng theo cách nhìn sử thi là ở sự chiến thắng bằng sức mạnh và sự can đảm. Cuộc đối đầu sinh tử ấy không có chỗ dung thân cho kẻ nào hèn nhát hơn. Trong tình cảm tôn vinh người anh hùng của buôn làng, mọi cử chỉ, ngôn ngữ, hành động của Đăm Săn đều nổi bật, vượt trội hơn kẻ thù. Chúng ta cùng được chứng kiến màn thi tài mùa khiên thú vị: Mtao Mxây thể hiện rõ sự khoác lác khi lời nói của hắn được minh chứng bằng tiếng khiên kêu lộc cộc, lạch xạch như tiếng những quả mướp khô, còn Đăm Săn đã dập tắt nhuệ khí của hắn bằng sức mạnh phi thường trong màn múa khiên độc đáo. Ngôn ngữ sử thi khoa trương sức mạnh ấy ngang sức mạnh tự nhiên: Một bước nhảy, chàng vượt qua mấy đồi tranh. Một bước lùi, vượt qua mấy đồi mía. Tiếng gió khiển rít vù vù như dông bão, cây cối nhà cửa ở xung quanh củng nghiêng ngả. Lần múa khiên thứ hai của chàng còn ghê gớm hơn bởi dồn chứa sức mạnh trừng phạt Mtao Mxây. Sức mạnh Đăm Săn có được còn nhờ sự trợ lực của người vợ Hơ Nhị khi nàng ném trâu và thuốc cho chàng để sức lực tăng lên gấp bội.

Đăm Săn không hề đơn độc trong cuộc chiến vì danh dự này. Chính nghĩa thuộc về chàng khi các tù trưởng bạn hùng mạnh giúp chàng giành lại người vợ yêu quý. Đồng thời, chàng còn được sự trợ giúp của ông trời. Người anh hùng sử thi luôn có mối quan hệ với lực lượng siêu nhiên. Trời đã giúp chàng đánh rơi áo giáp của Mtao Mxây. Khi không còn áo sắt, hắn thật thảm hại và hèn nhát khi lần lượt chạy trốn vào chuồng heo, chuồng trâu, khi sắp chết lại buông ra những lời hèn nhát, ông Trời chỉ đóng vai trò hỗ trợ Đăm Săn, còn chính chàng mới là người kết liễu kẻ thù, đòi lại danh dự, cướp lại người vợ được trời tác thành. Giết Mtao Mxây, chính nghĩa thuộc về Đăm Săn. Chiến thắng được tôn vinh cùng với việc Đăm Săn được sở hữu tất cả tài sản, dân làng, tôi tớ của hắn. Quyền sở hữu này là đặc trưng gắn với thời kì chuyển từ công xã thị tộc sang chiếm hữu nô lệ, làm nên vinh quang của người anh hùng. Bởi thế hình ảnh trong sử thi được mô tả với quy mô hoành tráng: mọi người tình nguyện theo Đăm Săn đông như bầy hươu nai, lố nhố như đàn kiến cánh, như bầy kiến đen, như đàn mối trắng. Chàng thêm quyền uy, thêm nhiều chiêng núm, chiêng bằng - của cải trở thành biểu tượng sức mạnh tuyệt đối của người anh hùng.

Chính vì thế, để xứng đáng với chiến công cũng phải có một tiệc ăn mừng chiến thắng thật kì vĩ. Lời kêu gọi của Đăm Săn có sức mạnh hiệu triệu muôn người như một, bời chàng đem lại niềm vinh quang chiến thắng, đem lại sự bình yên cho bến nước buôn làng. Lễ cúng mừng chiến thắng hào phóng cũng là để tôn vinh xứng đáng: Hãy lấy bảy chung rượu, bảy con trâu đực, bảy con heo thiến để cúng cho Đăm Săn này đã chiến thắng Mtao Mxây, để ta được như cây cổ thụ cao vút. Dấu ấn tâm linh sau chiến thắng cho thây Trời đứng về phía Đăm Săn. Không khí hội còn náo nức tưng bừng với chiêng trống vang lừng khiên vỡ cả sàn nhà, làm bay mái tranh lợp nhà, con khỉ con vượn mải nghe mà quên đi hái trái cây, những con voi và con tê giác cũng phải lắng nghe mà quên cả cho con bú. Nổi bật giữa đám đông hoan hỉ ấy tất yếu phải là người anh hùng Đăm Săn - tù trưởng hùng mạnh ít ai sánh kịp.

Ngay cả trong không khí yên bình của cộng đồng, vẻ đẹp ấy vẫn nổi bật từ ngoại hình đến hành động: mái tóc dài cuồn cuồn thả xuống một cái chiêng, uống rượu không bao giờ say, ăn uống không bao giờ thấy no. Hơn thế nữa, ngôn ngữ phóng đại của sử thi đã so sánh chàng ngang sức mạnh thần linh: Oai linh vang đến tận thần núi phía Đông, đến tận thần núi phía Tây. Hình ảnh Đăm Săn sau chiến công này được mô tả phóng đại và như một điệp khúc vang vọng niềm tự hào về người anh hùng tiêu biểu của cộng đồng: Và người ta bàn tán không cùng, rằng Đăm Săn quả thật là một tù trưởng dũng cảm, không bao giờ chịu lùi bước. Chàng ta mang chăn choàng trên vai, tay đeo vòng, cầm gươm chạm trổ sắc bén. Đăm Săn hùng cường ngay từ trong lòng mẹ, vẻ đẹp ấy chỉ có thể xuất hiện trong sử thi anh hùng, chỉ có ngôn ngữ sử thi mới đem lại những vẻ đẹp độc đáo đến thế.

Đoạn trích đã đem lại cho ta những cách nhìn độc đáo về người anh hùng Đăm Săn trong chiến công bảo vệ buôn làng, đem lại bình yên cho bến nước, lời kể chuyện hấp dẫn cùng ngôn ngữ miêu tả khoa trương tạo được dấu ấn đặc sắc, chứa đựng những giá trị nhân văn đặc trưng của sử thi. Sử thi anh hùng Đăm Săn quả thật, đã hình thành ý thức và tình cảm cộng đồng vững bền của dân tộc Ê-đê, thành di sản quý báu của Tây Nguyên và dân tộc Việt Nam, đánh dấu thời đại sử thi rực rỡ với vẻ đẹp: một đi không trở lại.

Nhận định về sử thi Đăm Săn, nhà nghiên cứ Nhi-cu-lin nhận xét: “Sử thi Đăm Săn là câu chuyện thơ về cuộc đời của người dũng sĩ và những chiến công của chàng. Những người diễn xướng không chỉ ca ngợi thủ lĩnh của bộ lạc là Đăm Săn mà cất lời ca ngợi tất cả những người của cộng đồng – tất cả người làng”. Đây là nhận định hoàn toàn xác đáng, ngắn gọn để thấy được vẻ đẹp phẩm chất, ngoại hình của người anh hùng Đăm Săn.

Trước hết, Đăm Săn mang vẻ đẹp hình thể khỏe mạnh cường tráng. Vẻ đẹp hình thể của chàng không được miêu tả từ đầu đoạn trích, mà chủ yếu tập trung ở cuối đoạn trích, khi ăn mừng chiến thắng trở về. Hình thể cường tráng, vạm vỡ: “Bắp chân chàng to bằng cây xà nàng, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc: Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ”. Đoạn văn ngắn nhưng tác giả sử dụng hàng loạt biện pháp nghệ thuật so sánh, phóng đại trùng điệp, liên tiếp nhau để làm nổi bật vẻ đẹp hình thể của Đăm Săn. Qua đó thể hiện tình cảm yêu quý, kính trọng và ngợi ca vẻ đẹp của chàng, đồng thời cũng là sự khẳng định vẻ đẹp sức mạnh của cộng đồng.

Không chỉ đẹp về ngoại hình, Đăm Săn còn hội tụ đầy đủ trong mình phẩm chất anh hùng, phẩm chất đó được thể hiện rõ trong trận chiến với Mtao Mxây. Mtao Mxây cướp vợ Đăm Săn trong khi chàng đang đi làm nương cùng bà con trên rẫy. Khi trở về buôn, Đăm Săn dẫn mọi người đến buôn làng của Mtao Mxây để khiêu chiến. Trước thái độ ngạo mạn, khiêu khích của Mtao Mxây: “Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta ở trên nhà này cơ mà”, Đăm Săn càng tỏ ra kiên quyết, mạnh mẽ hơn: “Xuống ngay, riêng! Xuống, riêng”. Thái độ của chàng vô cùng dứt khoát, dồn kẻ thù vào cuộc giao đấu, chàng quyết sống chết với Mtao Mxây một trận để phân chia thắng bại. Đăm Săn và Mtao Mxây trải qua hai hiệp đấu. Mỗi hiệp chàng lại hiện lên với một vẻ đẹp khác nhau.

Hiệp thứ nhất, chàng múa những đường khiên vô cùng đẹp mắt: “Đăm Săn rung khiên múa. Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía Đông, vun vút qua phía Tây”. Thủ pháp phóng đại đã cho thấy sức mạnh, vẻ đẹp phi thường của Đăm Săn. Càng về sau sức mạnh của Mtao Mxây càng yếu, hắn yêu cầu Hơ Nhị ném cho mình thêm miếng trầu để gia tăng sức mạnh, nhưng Đăm Săn đã nhanh chóng đoạt được miếng trầu, khiến cho sức mạnh của chàng tăng lên gấp bội. Sự xuất hiện của miếng trầu và người vợ có ý nghĩa đặc biệt với Đăm Săn. Hơ Nhị là vợ chính thức của chàng, bởi vậy, miếng trầu ném ra Đăm Săn bắt được chính là tình yêu tiếp sức cho chàng, để Đăm Săn phóng giáo trúng đùi Mtao Mxây.

Nhưng áo giáp của Mtao Mxây không thủng, khiến cho Đăm Săn thấm mệt, chàng vừa chạy vừa ngủ và nằm mơ thấy ông Trời. Trong giấc mơ ông Trời đã chỉ ra lí do vì sao chàng chưa chiến thắng được Mtao Mxây và đưa ra giải pháp cho chàng. Ông Trời là nhân vật trở thủ thứ hai giúp đỡ cho chàng, chi tiết này cho thấy cuộc chiến đấu của Đăm Săn là chính nghĩa bởi vậy nên không chỉ nhận được sự ủng hộ của con người mà còn nhận được sự trợ giúp của các thế lực siêu nhiên. Đăm Săn choàng tỉnh và tiếp tục chiến đấu với Mtao Mxây. Cuối cùng chàng đã giành được thắng lợi vẻ vảng, khiến cho Mtao Mxây phải sợ hãi rúc vào chuồng lợn xin hàng. Cuộc chiến với Mtao Mxây càng cho ta thấy rõ sự anh dũng, sức mạnh phi thường của chàng Đăm Săn.

Không chỉ là một anh hùng, Mtao Mxây còn là người có lòng nhân hậu và đức khoan dung. Trong đoạn trích cũng như toàn bộ tác phẩm ta thấy rằng không có chi tiết nào nói về việc Đăm Săn đi cướp bóc của buôn làng khác. Chàng đến buôn làng của Mtao Mxây mục đích là để đòi lại vợ. Sau khi giết chết Mtao Mxây, dân làng không còn ai đứng đầu, họ cần một tù trưởng để dẫn dắt, cần một cộng đồng để chung sống. Bởi vậy, Đăm Săn mới ra lời ướm hỏi và kêu gọi họ: “Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có đi với ta không?”. Chàng còn gõ vào mạch, vào phên từng nhà trong làng. Những cử chỉ hành động đó cũng đủ cho thấy sự chân thành của chàng. Đáp lại sự chân thành đó, dân làng: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Không khí trở về tấp nập, nhộn nhịp, buôn làng của Đăm Săn càng trở nên vững mạnh, giàu có và thịnh vượng hơn.

Ngoài ra, cũng cần thấy rằng Đăm Săn còn là người trọng tình nghĩa, ghi nhớ công ơn tổ tiên và những người đã ngã xuống. Mặc dù đoạn trích không miêu tả cảnh đổ máu, nhưng chắc chắn rằng trong trận đấu đó đã có rất nhiều người ngã xuống. Bởi vậy lễ cúng người mất và thần linh để tưởng nhớ và biết ơn những người đã hi sinh vì nghĩa lớn đã được tổ chức. Lễ vật dùng cúng thần, tổ tiên vô cùng long trọng và hậu hĩnh để cầu sức khỏe, bình yên và sự thịnh vượng. Sau đó lễ ăn mừng chiến thắng cũng diễn ra hết sức long trọng, tưng bừng: tiếng cồng chiêng vang lên khắp nơi, người đến từ bốn phương, chật ních. Ai cũng được đón tiếp long trọng, ăn uống no say thỏa thích.

Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây là một trong những đoạn trích tiêu biểu nằm trong chương 34 của bộ sử thi Đăm Săn. Qua đoạn trích, ta không chỉ thấy được sức mạnh cộng đồng, con người Tây Nguyên mà còn cảm nhận được vẻ đẹp uy nghi, hùng tráng của người anh hùng sử thi. Điều đó được thể hiện rõ qua nhân vật người tù trưởng Đăm Săn với chiến công lẫy lừng.

Sức mạnh và tài năng của Đăm Săn trước hết được thể hiện qua cuộc đấu với Mtao Mxây. Cuộc đấu xảy ra khi Đăm Săn nghe tin vợ mình bị bắt, đó là ngòi nổ Mtao Mxây gây ra, Đăm Săn chủ động tới trước chân cầu thang của hắn để thách đấu. Vẻ uy nghi cùng những lời lẽ bản lĩnh, thách thức của chàng khiến Mtao Mxây phải sợ hãi, phân vân " Xuống, giêng! Xuống, giêng!....hun cái nhà của người cho mà xem". Mtao Mxây đành chấp nhận bước xuống trong nỗi lo sợ bị Đăm Săn đâm lén, nhưng đời nào một anh hùng lại làm chuyện tiểu nhân, chỉ có kẻ bỉ ổi mới chực chờ người khác không để ý mà ra tay hành động "Sao ta lại đâm ngươi.....ta cũng không thèm đâm nữa là". Rõ ràng trong lời nói của Đăm Săn đã thể hiện rõ khí chất của một bậc anh hùng, mạnh mẽ, dứt khoát và quyết liệt. Khác với một Mtao Mxây hèn nhát, tiểu nhân, thích khích bác người khác mà thiếu bản lĩnh. Khi hắn bước xuống với xiêm áo lộng lẫy tựa vị thần, vũ khí sắc bén với gươm óng ánh cầu vồng trong cái dáng vẻ tần ngần do dự, bước đi mà chẳng dám thì cũng là lúc mà hình ảnh Đăm Săn được nổi bật hơn.

Bước vào trận chiến, Đăm Săn nhường cho hắn múa khiên trước, vậy mà hắn tìm cách để ép chàng mua trước bằng lời lẽ hiếu thắng, khoe khoang :" người mới là người múa trước.....đã gãy mất cánh". Sau cùng hắn vẫn múa trước với những đường múa chán nản, " kêu lạch xạch như quả mướp khô", Đăm Săn vẫn đừng im nhìn hắn mua một cách khinh bỉ, " Miếng múa ngươi học ai đấy, ngươi múa chơi đấy phải không?". Vậy mà hắn vẫn không thôi khoe khoang những vẻ vang của mình, còn Đăm Săn cứ việc múa những đường gươm đầy điêu luyện, thể hiện một tài năng xuất chúng của mình " Đăm Săn rụng khiên khiên múa.....vun vút qua phía tây".

Sự đối lập giữa màn đấu kiếm đã cho thấy một Đăm Săn đầy hùng dũng trong chiến trận, một kẻ khó lòng ai có thể vượt qua. Nhìn thấy sức mạnh ấy của chàng, Mtao Mxây phải vội cầu cứu Hơ Nhị nhưng miếng trầu nàng trao lại bị Đăm Săn chụp được, lúc này sức mạnh và sinh lực của chàng càng tăng lên gấp bội. Rồi tiếp tục là những trận múa, những đòn đánh đuổi mạnh mẽ , thần tốc vào kẻ địch " Thế là Đăm Săn lại múa.....Chàng đâm vào người Mtao Mxây cũng không thủng". Được sự trợ giúp của ông Trời, Đăm Săn liền dùng chày mòn ném vào vành tai địch, truy đuổi đến cùng , hắn phải van xin cầu phúc, nhưng sự kiện quyết của Đăm Săn đã giết chết hắn, đầu Mtao Mxây bị đem bêu khắp đường.

Chiến thắng Mtao Mxây không chỉ là chiến thắng cá nhân mà còn là chiến công của cộng đồng. Bởi vậy mà khi Đăm Săn kêu gọi mọi người đi cùng đều được nhân dân tin tưởng đi theo "Ơ ngân chim sẻ, ơ vạn chim ngói....chúng ta về nào!". Với những người vô tội, chàng không hề một chút mảy may trách móc, trái lại muốn họ cùng mình xây dựng một cộng đồng giàu mạnh, thịnh vượng hơn. Đó là vẻ đẹp của một tấm lòng lơn, tấm lòng rộng lượng vì nhân dân.

Không chỉ mang vẻ đẹp về tài năng, phẩm chất, ở Đăm Săn còn có cả vẻ đẹp về ngoại hình. Trong bữa tiệc thiết đãi mừng năm mới, Đăm Săn uy nghi và to lớn như một tướng lĩnh thư thái, một dũng tướng hào hùng "Chàng nằm trên võng....ở dưới đất là một cái nông hoa", " Ngực quấn chéo một tấm mền.....Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ". Đánh tiếng Đăm Săn vang dội khắp mọi miền, đến cả vạn vật sông núi cũng phải kính trọng, nể phục. Cộng đồng trong tay Đăm Săn ngày một phát triển, giàu có chính là nhờ phúc phần và tài năng của vị tù trưởng anh minh.

Đăm Săn qua đoạn trích hiện lên là một người anh hùng đầy đẹp đẽ, một tù trưởng trách nhiệm, bản lĩnh. Hình ảnh Đăm Săn giúp em thêm tự hào hơn về lịch sử dân tộc, tin tưởng vào sức mạnh của chính nghĩa và cố gắng hoàn thiện, xây dựng bản thân mỗi ngày cả về trí tuệ và thể chất, xứng đáng là một " tù trưởng" của xã hội mới hôm nay, xây dựng và cống hiến cho đất nước giàu mạnh.

Sử thi là một thể loại văn học độc đáo, Việt Nam ta đã sưu tầm được khá nhiều bộ sử thi có giá trị từ các dân tộc thiểu số như Mường, Thái và các dân tộc anh em ở Tây Nguyên. Song song với văn hóa cồng chiêng thì sử thi cũng là một di sản văn hóa phi vật thể mang tầm thế giới, cần được bảo tồn và phát huy hơn nữa. Chiến thắng Mtao Mxây là một đoạn trích ngắn trong bộ sử thi khá nổi tiếng Đăm Săn của đồng bào Tây Nguyên, kể về một trong những chiến công lẫy lừng của người anh hùng Đăm Săn.

Sử thi là một thể loại văn học có dung lượng rất đồ sộ, từ vài nghìn câu tới hàng vạn câu, tái hiện được những nội dung mang tầm vóc lớn lao. Thuộc loại hình tự sự dân gian. Khi xây dựng nhân vật hình tượng của sử thi thì thường là nhân vật có tầm vóc phi thường, có nhiều chiến công kỳ tích, hào hùng, là niềm tự hào cho cả dân tộc. Sử thi có thể được kể bằng văn xuôi hoặc văn vần, giọng điệu tráng lệ. Có hai loại là sử thi thần thoại và sử thi anh hùng.

Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây nằm trong chương 34 của sử thi Đăm Săn, kể về một trong những chiến công nổi bật nhất của Đăm Săn trong cuộc chiến với tù trưởng trưởng Sắt Mtao Mxây, để giành lại vợ, đồng thời mở rộng lãnh thổ, đất đai. Hình tượng người anh hùng Đăm Săn được xây dựng một cách đẹp đẽ và hùng tráng.

Đầu tiên hình tượng nhân vật Đăm Săn hiện lên trong trận chiến đấu với Mtao Mxây. Trước khi cuộc chiến bắt đầu, Đăm Săn sau khi nghe tin vợ mình là Hơ Nhị bị bắt đi đã rất tức giận. Chàng đã đến tận chân cầu thang của nhà Mtao Mxây, để gọi kẻ thù ra khiêu chiến, để trả thù. Nhưng ngược lại với sự dũng cảm, thiện chiến của Đăm Săn thì Mtao Mxây lại sợ hãi, nhút nhát trước sự hùng hổ của Đăm Săn mà không dám bước xuống để đối mặt, chỉ đến khi bị Đăm Săn dọa phá nhà thì hắn mới dám xuống. Mtao Mxây bước xuống với phục trang lộng lẫy, bệ vệ nhưng dáng điệu lại tần ngần, do dự không có khí thế của một vị anh hùng.

Đăm Săn đã có những lời khiêu chiến "Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy", với kẻ thù nhưng không được đáp ứng, thậm chí còn bị trêu tức "Tay ta đang còn bận ôm vợ hai của chúng ta ở trên nhà này cơ mà". Vì lẽ đó Đăm Săn càng nổi giận hơn, lời của chàng trở nên giục giã và mang tính đe dọa, đòi bổ đôi sàn hiên, cầu thang, đốt nhà Mtao Mxây. Mtao Mxây sợ hãi đành phải xuống, nhưng không quên nhắc nhở Đăm Săn không được làm hại mình. Thấy vậy Đăm Săn đã khảng khái khẳng định sẽ không làm trò đánh lén, kèm theo đó là trạng thái khinh bỉ dành cho sự nhút nhát của Mtao Mxây. Đăm Săn ngầm so sánh kẻ thù với những con lợn nái, con trâu của nhà hắn mà chàng không thèm đâm, không thèm để vào mắt. Qua những lời thoại và hành động thẳng thắn như vậy, ta có thể thấy được Đăm Săn là một con người đàng hoàng, luôn trong thế chủ động, mang trong mình tinh thần thượng võ của một người anh hùng. Còn Mtao Mxây thì lại là kẻ yếu đuối nhát gan, chỉ biết làm trò lén lút, châm chọc, ghen ăn tức ở, ỷ mạnh ăn hiếp phụ nữ, không xứng là một đấng nam nhi.

Trước lời khiêu khích, thách đấu của Đăm Săn, Mtao Mxây buộc phải chấp nhận thách đấu, tại cuộc chiến ta lại càng hiểu rõ về con người của chàng Đăm Săn. Cuộc chiến gồm có 4 hiệp, trong hiệp 1 Đăm Săn đã yêu cầu Mtao Mxây múa khiên trước nhưng Mtao Mxây lại tìm mọi cách để đùn đẩy, tự nhận mình còn non yếu, không dám múa trước. Tuy nhiên cuối cùng hắn vẫn phải múa trước, còn Đăm Săn đứng yên không nhúc nhích. Trong đôi mắt của Đăm Săn, Mtao Mxây múa khiên lạch xạch như một quả mướp khô, thậm chí chàng còn có chút khinh bỉ, hài hước hỏi: "Miếng múa ấy ngươi học ai vậy? Ngươi múa chơi đấy phải không, ơ diêng?" . Tuy nhiên Mtao Mxây không hề biết xấu hổ, lại còn khoe khoang những chiến tích chẳng biết có thật hay không của mình. Còn Đăm Săn lại rất khiêm tốn, thật thà, không khoe khoang gì cả.

Trong hiệp 2 đến lượt Đăm Săn rung khiên múa, chàng múa vừa khỏe, vừa đẹp, vừa dũng mãnh, lại nhanh nhẹn phóng qua đồi tranh, đồi lồ ô, khiến cho Mtao Mxây phải chật vật khó khăn bước cao bước thấp đuổi theo từ bãi này tới bãi kia, đầy thảm hại. Sự kém cỏi của Mtao Mxây càng thể hiện khi hắn phản đòn mà chẳng chém nổi kheo chân của Đăm Săn thay vào đó là chắm phập vào cái chão cột trâu. Đăm Săn lại càng thêm coi thường hắn, mà hỏi chế giễu: "Sao ngươi lại chém cái chão cột trâu? Còn kheo chân ta ngươi dành làm gì?", nhân vật Mtao Mxây lại càng trở nên hài hước hơn.

Trong hiệp ba vì cay cú Mtao Mxây yêu cầu Hơ Nhị ném trầu cho ăn nhưng trớ trêu hắn lại chẳng bắt trúng mà bị Đăm Săn nhanh tay chụp được, chàng ăn rồi thì sinh lực tăng lên bội phần. Lúc này đây Đăm Săn nhường cho Mtao Mxây chạy trước để chàng đuổi. Chàng múa khiên, "múa trên cao gió như bão", "múa dưới thấp gió như lốc", múa đến mức đồi tranh bật rễ, núi phải nứt vỡ, điều đó càng khẳng định cái tài năng và sức mạnh phi thương của người anh hùng Đăm Săn. Rồi thì chàng nhanh nhẹn ra những đòn tấn công mạnh mẽ, trực diện vào đùi, vào người Mtao Mxây nhưng do hắn mặc giáp sắt nên không hề hấn gì. Một chi tiết rất ấn tượng đó là khi đã thấm mệt Đăm Săn đã thấm mệt, chàng vừa chạy vừa ngủ, rồi mộng thấy ông, được ông trời chỉ cho cách bại Mtao Mxây. Chi tiết này đã minh chứng cho quan điểm ở hiền gặp lành, người tài giỏi chính trực chắc chắn được thần phật giúp đỡ để đánh bại cái ác. Kết thúc trận chiến, khi Mtao Mxây đã đại bại, Đăm Săn truy sát đến tận cùng, không để cho tên này sống sót dù hắn đã van xin được nộp cống phẩm để thoát chết. Nhưng Đăm Săn đã quyết tiệt chặt đầu Mtao Mxây, phòng trừ hậu họa về sau.

Hình tượng của Đăm Săn còn hiện lên trong cảnh dẫn nô lệ về sau chiến thắng. Thông thường sau khi giết thủ lĩnh, thì tôi tớ của kể đó chắc chắn cũng bị tàn sát để diệt trừ hậu họa, tránh rắc rối về sau này. Nhưng ở Đăm Săn lại khác, ở chàng toát lên chí khí của người anh hùng vừa dung mãnh cũng lại độ lượng, không lạm sát người vô tội mà tìm cách quy hàng họ. Đây cũng là lối ứng xử đầy cao đẹp của người anh hùng thời bấy giờ. Sau khi dẫn nô lệ về, Đăm Săn lại cho mở tiệc mừng, mổ trâu mổ bò, tiếng chiêng trống rầm rộ. Bạn bè khách khứa nhiều vô kể, chàng hiếu khách, trò chuyện không biết mệt. Điều ấy càng thể hiện cái danh tiếng và chí khí tốt đẹp của người anh hùng Đăm Săn đã vang danh khắp chốn. Chàng là hiện thân của phe chính nghĩa, đem lại cuộc sống no đủ cho dân của bôn làng mình, đem lại cho dân làng cảnh trù phú giàu có mà trước đây chưa từng ai làm được bao giờ.

Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây trích trong sử thi Đăm Săn đã cho chúng ta một cách nhìn ấn tượng và mới lạ về hình tượng người anh hùng Đăm Săn trong công cuộc chiến đấu với kẻ thù để giành lại vợ, đồng thời cũng thể hiện được được cái bản lĩnh mạnh mẽ, chính nghĩa của Đăm Săn đã đem lại bình yên cho buôn làng, đem lại nhiều của cải, đem lại sự giàu có và trù phú. Đồng thời cách cư xử và tính cách của chàng xứng đáng là một tù trưởng thống lĩnh cả một buôn làng hùng mạnh. Đoạn trích còn giáo dục cho con người quan điểm chính luôn chiến thắng tà, người tốt sẽ luôn được thần phật giúp đỡ.

Người anh hùng sử thi là trọng tâm miêu tả của bức tranh hoành tráng. Tầm vóc lẫn chiến công của chàng trùm lên toàn bộ chiến công, toàn bộ thiên nhiên và xã hội Ê-đê. Trong quan niệm của người dân tộc Ê-đê, cuộc chiến từng đóng vai trò là “bà đỡ lịch sử” khiến cho cộng đồng ngày càng phát triển, ngày càng có cuộc sống ấm no, thịnh vượng. Trong sự phát triển ấy, người anh hùng có vị trí hết sức lớn lao tầm cỡ. Sau mỗi chiến công của người anh hùng là một lễ ăn mừng hoành tráng của cộng đồng để suy tôn, ca ngợi cũng như thể hiện niềm vui về sự no đủ, đông đúc mỗi ngày.

Sau chiến thắng oanh liệt trước tù trưởng Mtao-Mxây, Đăm Săn đã trở thành người anh hùng giàu có, hùng mạnh nhất. Tôi tớ theo về “đặc như bầy cà tong”, của cải đưa về “nhiều như ong đi chuyển nước”. Tràn ngập trong niềm vui, Đăm Săn đã cho toàn bộ tộc ăn mừng chiến thắng. Tiếng tuyên bố mở hội dõng dạc vang vọng của chàng khiến cho khắp rừng núi âm vang trong không khí háo hức. Cả cộng đồng người Ê-đê và người Ê-ga được tái hiện sinh động đầy sức sống. Và sừng sững trong xã hội ấy, là nét đẹp vừa hoành tráng, vừa lãng mạn của người anh hùng Đăm Săn.

Nét đẹp được ghi nhận trước tiệc của Đăm Săn trong lễ ăn mừng chính là nét đẹp về ngoại hình và sức mạnh. Chàng được miêu tả với vẻ đẹp và sức mạnh của một vị thần. Người Ê-đê, Ê-ga ca ngợi Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước. "Mình quấn chéo một tấm mền chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghêng ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như chim, bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc". Bằng nghệ thuật miêu tả, so sánh gần gũi, cụ thể với nhiều chi tiết hết sức sinh động, kết hợp với nghệ thuật trì hoãn sử thi và cách nói phóng đại sử thi, người dân Tây Nguyên đã biến người anh hùng của họ thành một vị thần với tất cả sức mạnh hội tụ từ núi rừng, vũ trụ. Sức mạnh của chàng được so sánh với những gì mạnh nhất, đẹp nhất của thiên nhiên.

Vốn ngang tàng từ trong bụng mẹ, trải qua bao cuộc chiến, Đăm Săn đã lớn lên và trở thành chiến thần. Chàng có tất cả vẻ đẹp cũng như sức mạnh của thần linh qua trí tưởng tượng bay bổng kì diệu và lòng mến yêu vô hạn của người Tây Nguyên. Không chỉ có sức mạnh dũng mãnh chàng còn có vẻ đẹp lãng mạn: “Chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa, đầu đội khăn nhiễu, vai mang mũ hoa, chàng ăn không biết no, uống không biết say, trò chuyện không biết chán”. Toát lên từ câu chữ một chàng Đăm Săn hoà đồng vui vẻ. Không hề phân biệt địa vị cao thấp giàu hèn. Đăm Săn là biểu tượng cho hài hoà giữa cái đẹp dữ dội của núi rừng, vũ trụ với cái đẹp êm ả lãng mạn của tâm hồn người Tây Nguyên. Cái đẹp ấy vừa có sự cao cả, kì vĩ của người anh hùng lại vừa có nét kì diệu, đậm đà bản sắc Tây Nguyên.

Không chỉ hiện lên với vẻ đẹp của sức mạnh và hình thể, Đăm Săn còn hiện lên trong lễ ăn mừng, ở vẻ đẹp của lòng tôn kính tổ tiên, thần linh, lòng hiếu khách, một tâm hồn thuỷ chung, phóng khoáng rộng rãi. Sau chiến thắng, Đăm Săn không quên sai tôi tớ làm lễ cảm tạ tổ tiên và thần linh đã giúp cho chàng chiến thắng, đã giúp bộ tộc của chàng ngày một vững mạnh giàu có. "Ơ các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu bắt trâu, rượu năm ché, trâu bảy con để dâng thần, rượu bảy ché, lợn thiến bảy con cầu cho ta được bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua, lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không còn ai bì kịp”. Cách Đăm Săn sai tôi tớ sắm đồ lễ cúng tế chứng tỏ lòng thành kính sâu sắc với thần linh, tổ tiên của chàng. Nó cũng chính là tiếng nói tín ngưỡng của cả cộng đồng dân tộc Ê-đê.

Sau khi làm lễ tạ khấn thần linh, tổ tiên Đăm Săn đã mời tất cả anh em, bạn bè, tôi tớ ăn uống: “Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta, chúng ta sẽ mở tiệc ăn mừng năm mới…”. Tiếng mời chào sang sảng như chính tấm lòng hào hiệp của chàng Đăm Săn. Chàng đã thiết đãi bạn bè, dân làng bằng những vật chất đầy đủ sang trọng, bằng niềm vui thân ái, khiến cho “cả một vùng nhão ra như nước” vui tới mức “lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng, ếch nhái dưới gầm nhà, kì nhông ngoài bãi thì kêu inh ỏi suốt ngày đêm”. Bạn bè của chàng đông đúc: “Các cô gái đi lại vú đụng vú, các chàng trai đi lại ngực đụng ngực”. Không khí ăn mừng như thế này bây giờ mới có. Bởi bây giờ người Ê-đê mới có người thủ lĩnh anh hùng dũng cảm, hào hiệp đến thế. Đó chính là niềm tự hào sâu sắc của người dân Ê-đê về vị tù trưởng Đăm Săn.

Cách xây dựng hình tượng đẹp đẽ lớn lao của người anh hùng trong không khí đông vui nhộn nhịp, lớn mạnh của cộng đồng là một đặc điểm nổi bật của sử thi Tây Nguyên. Người anh hùng sử thi được toàn thể cộng đồng suy tôn tuyệt đối. Qua người anh hùng ta thấy được sự phát triển, ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng Ê-đê – một biểu hiện quan trọng của ý thức dân tộc.

Trong quá trình lao động sản xuất nhân dân ta đã sáng tác được ra những câu chuyện những tác phẩm tuyệt vời kể về cuộc đời, số phận chiến công của các tù trưởng anh hùng như Đam San, Đăm Di, Xinh Nhã, …được đánh giá cao và có tầm ảnh hưởng lớn đối với người đọc.Truyện Đăm Săn là một tác phẩm như thế và đây cũng là một trong những tác phẩm sử thi của dân tộc Ê đê Tây Nguyên và là một trong những tác phẩm hay nhất trong kho tàng dân tộc Việt Nam. Tác phẩm nói về người tù trưởng mang tên Đăm Săn cũng chính là câu chuyện về cộng đồng thị tộc Ê đê trong buổi đầu lịch sử. Đoạn trích "Chiến thắng Mtao-Mxây" đã xây dựng thành công hình tượng người anh hùng Đam San có vẻ đẹp toàn diện từ ngoại hình, lời nói, hành động đến nhân cách và lí tưởng sống.

Sử thi là thể loại thuộc loại hình tự sự dân gian, có quy mô lớn, ngôn ngữ có vần nhịp, hình tượng hào hùng hoành tráng, kể về những biến cố trọng đại của cộng đồng, lưu truyền bằng phương thức hát –kể khan.Sử thi có hai loại là sử thi thần thoại và sử thi anh hùng. Sử thi Đam San là sử thi anh hùng tiêu biểu nhất của các dân tộc Tây Nguyên.Tác phẩm đã tái dựng lại đời sống đầy biến động của cộng đồng người Ê đê cổ đại qua hàng loạt những chiến công của người anh hùng Đam San : đánh thắng các tù trưởng Sắt, Kên Kên, mở mang buôn làng, chặt cây Sơmuk, bắt ông Trời phải làm theo mình, chinh phục nữ thần mặt trời, … Đoạn trích Chiến thắng Mtao-Mxây ( SGK Ngữ văn 10 ) nằm ở giữa tác phẩm, kể về chiến công Đam San đánh thắng tù trưởng Sắt cứu vợ, bảo vệ thành công sự ấm no, hòa bình của buôn làng. Trong Đoạn trích, Đam San đã tỏ rõ mình là người anh hùng qua việc khiêu chiến, giao chiến trong bốn hiệp, chiến thắng Mtao-Mxây, thuyết phục tôi tớ Mtao-Mxây theo mình và ăn mừng chiến thắng.

Trước hết, Đam san là người có vẻ đẹp ngoại hình hoàn mĩ theo quan niệm của người Ê đê cổ đại.Vẻ đẹp của chàng được miêu tả bằng những mĩ từ trang trọng, giọng điệu sùng kính, thái dộ ngưỡng mộ, tự hào. Đam San có giọng nói hào sảng, vang dộng khi ra lệnh cho tôi tớ chuẩn bị lễ vật cúng thần, mời tất cả buôn làng, ra lệnh đánh chiêng trong khắp buôn.Chàng có hình dáng phi thường, vạm vỡ, khẻo đẹp, đậm chất tự nhiên Tây Nguyên.Tóc chàng dài thả xuống đầy cái nong hoa ; bắp chân to bằng cây xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ, sức ngang sức voi đực, hơi thở ầm ầm tựa sấm, mắt long lanh như chim ghếch ăn hoa tre.Trang phục của chàng oai nghiêm, thể hiện sức mạnh, uy quyền và sự giàu có: ngực quán chéo một tấm mền chiến, khoác tấm áo chiến, có đủ gươm giáo. Chàng nhiều của cải, sung túc, có chiêng đống, voi bầy, la nhiều, bạn bè như nêm như xếp, các tù trưởng khác khiêng lễ vật đến kết thân, cả thần linh cũng biết tiếng tăm của chàng. Chàng là niềm tự hào của cả bộ tộc.Vẻ đẹp của chàng hoang dã, gần tự nhiên.Sự giàu có, phồn vinh của chàng cũng là sự hùng mạnh của buôn làng.

Trong cuộc giao chiến, tài năng, phẩm chất anh hùng của Đam San thể hiện rõ nhất trong cuộc giao chiến với Mtao-Mxây, trong tư thế đối lập hoàn toàn với kẻ thù. Đam San chiến dấu với Mtao M xây nhằm mục đích chính đáng là cứu vợ bảo vệ hạnh phúc gia đnh, bảo vệ danh dự cá nhân và cộng đồng, bảo vệ giữ gìn sự bình yên, phồn thịnh của buôn làng, đều là lẽ đúng, đứng ở bên chính nghĩa.

Khi giao chiến, Đam San được miêu tả trong thế so sánh với Mtao M xây.Tác giả dân gian thường miêu tả Mtao M xây trước để làm nền tôn vinh tài năng, sức mạnh của Đam San. Cuộc chiến diễn ra trong bốn hiệp.Hiệp 1, Đam San Đam San nhường kể thù múa khiên trước ; hiệp 2 : cả hai cùng múa khiên, Mtao M xây chém trượt Đam San ; hiệp 3 Đam San đớp được miếng trầu của vợ, đam trúng Mtao M xây nhưng hắn không chết ; hiệp 4 : ông Trời mách nước Đam San giết được kẻ thù .Vẻ đẹp Đam Săn hiện rõ ngay từ khi chàng bước chân vào lãnh địa của mơ-tao Mơ-xây. Đam San chủ động tự tin khiêu chiến, đến tận chân cầu thang nhà Mtao M xây thách đấu mặc dù kẻ thù có lợi thế đất nhà, giàu có, được trang bị vũ khí tinh xảo, có bề ngoài uy nghi đáng sợ.Tù trưởng Sắt hung bạo dù kiêu căng ngạo mạn cũng luôn phải dè chừng sự hiện diện của chàng. Hình ảnh Đam Săn cùng những bạn bè đồng minh của chàng hiện lên dưới mắt kẻ thù thật dũng mãnh với khố màu sặc sỡ, đầu đội khăn đẹp cùng khí thế hừng hực "Gươm sáng như mặt trời. Thân mình ở trần như quả dưa, ở thế chờ sẵn như con sóc. Mắt sáng gấp đôi gấp ba mắt thường".

Hình ảnh so sánh thật đặc trưng đã làm đậm nét phi thường của người anh hùng. Tư thế ấy lại gắn liền hành động thách thức chặt ống tre thành ba khúc, xô đổ hàng rào hàm chứa sức mạnh tuyệt luân của chàng. Khi giáp chiến cùng Đam Săn, dù ngôn ngữ sử thi miêu tả mơ-tao Mơ-xây cũng rất đẹp, rất dũng mãnh nhưng vẫn lộ ra sự khiếp nhược trước Đam Săn. Lời nói củahắn với chàng lộ ra sự hèn nhát "đừng đâm ta lúc ta đang xuống nhé". Đáp lại, Đam Săn đã bộc lộ sự khinh bỉ kẻ thù bằng tư thế đàng hoàng của mình: "Tao không thèm đâm mày trước lúc mày xuống! Ngay con heo nái nhà mày tao cũng có thèm chém đâu!".

Trong cuộc giao chiến, bất cứ lúc nào Đam San cũng tỏ ra chủ động, tự tin, bình tĩnh, dũng mãnh, chiến đấu kiên cường, hành động kiên quyết. Chàng múa khiên rất khỏe, đẹp, nhanh : một lần xốc tới vượt một đồi tranh, một lần xốc tới vượt một đồi lồ ô, vun vút qua phía đông, phía tây ; múa khiên như gió bão gió lốc, khiến chòi lẫm đổ lăn lóc, cây cối chết rụi, khiến ba lần quả núi rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung. Nghệ thuật cường điệu đã cho thấy sức mạnh và tài năng phi thường của Đăm Săn.

Đam Săn không hề đơn độc trong cuộc chiến vì danh dự này. Chính nghĩa thuộc về chàng khi các tù trưởng bạn hùng mạnh giúp chàng giành lại người vợ yêu quí.Đồng thời, chàng còn được sự trợ giúp của ông Trời. Người anh hùng sử thi luôn có mối quan hệ với lực lượng siêu nhiên. Sang hiệp thứ hai hắn đã đuối sức và cầu cứa Hơ Nhị ném cho hắn một miếng trầu nhưng cô đã không ném cho hắn mà ngược lại là dành cho chồng. Nhận được miếng trầu từ tay vợ sức mạnh của Đăm Săn càng tăng lên gấp bội chàng múa khiên như gió bão như lốc "núi ba lần rạn nứt ba đồi tranh bật rễ" cây giáo thần của Đăm Săn nhằm vào đùi, vào người Mtao-Mxây mà phóng tới, mà đâm vào nhưng không thủng. Trận chiến đã lên đến đỉnh điểm khiến Đăm Săn thấm mệt. Bước sang hiệp giao đấu thứ hai, Đăm Săn vừa chạy, vừa mộng thấy ông trời, rồi được ông trời chỉ dẫn. Sáng tạo nên chi tiết kì ảo thú vị này, tác giả dân gian đã huyền thoại hóa người anh hùng sử thi để ca ngợi của chàng.

Việc Đăm Săn được ông trời giúp đỡ không hạ thấp tài năng của chàng mà trái lại càng tăng thêm thanh thế uy danh của Đăm Săn. Nó chứng tỏ cuộc chiến của chàng là cuộc chiến chính nghĩa nên được thần linh trợ giúp. Tuy nhiên, ông trời cũng chỉ là người mách nước còn quyết định vẫn phụ thuộc hoàn toàn vào hành động trực tiếp của Đăm Săn. Bừng tỉnh sau lời "cố vấn" của ông trời, Đăm Săn càng nhanh nhẹn, quyết liệt và dứt khoát. Nhanh như chớp chàng "chộp ngay...kẻ địch" khiến cho "cái giáp của Mtao-Mxây...loảng xoảng". Hắn thảm bại, chạy trốn cầu xin Đăm Săn nhưng Đăm Săn không hề khoan nhượng. Chàng kể tội, kết án kẻ thù rồi "đâm phập...ngoài đường". Hành động đó của chàng không hề thể hiện Đăm Săn là một kẻ dã man ,khát máu, nó là lối hành xử quen thuộc, thường thấy ở các thủ lĩnh anh hùng thời cổ đại khi kẻ thù xúc phạm tới danh dự, điều thiêng liêng, cao quý nhất của họ.

Trái hẳn với Đam San, Mtao-Mxây rất kém cói, hèn nhát.Lúc đầu hắn huyênh hoang tự nhận mình là học trò của thần Rồng ,là tướng quen đi xéo nát đất thiên hạ nhưng khi giao chiến thì hắn múa khiên lạch xạch như quả mướp khô, được nhường đánh trước thì đâm trượt Đam San, khi yếu thế thì chạy trốn quanh chuồng lợn, chuồng trâu, khi bị thua thì cầu xin giữ lại tính mạng. Trong đoạn giao chiến, Đam San hiện lên là người anh hùng tài giỏi, quả cảm, giàu tinh thần thượng võ, Đam San chính là kết tinh sức mạnh ,vể đẹp, y chí, khát vọng của cả cộng đồng .Ngôn ngữ tả hành động chiến đấu của Đam San giàu nhịp điệu, hình ảnh, chất thơ, sử dụng nhiều phép so sánh cường điệu, liệt kê trùng điệp dày đặc.

Sau khi chiến thắng, Đam San không tiến hành giết chóc đẫm máu mà thuyết phục, kêu goi tôi tớ của Mtao m xây theo chàng.Thái độ kêu gọi của chàng rất nhiệt thành, tận tình, vồn vã, thuyết phục ba lần, chàng trực tiếp đến gõ cửa từng nhà để kêu gọi. Lời kêu gọi thể hiện l‎ tưởng anh hùng của Đam San : thống nhất các buôn làng, khát vọng hòa bình, phồn vinh, giàu mạnh, thống nhất lợi ích cá nhân chàng và lợi ích của cả buôn làng.Đáp lại lời kêu gọi của Đam San, tôi tớ của M-tao M-xây nô nức đem theo của cải về với chàng.Điều đó thể hiện uy tín của Đam San với cộng đồng, khát vọng hòa bình, giàu mạnh của chàng phù hợp với nguyện vọng chung của dân làng cũng như người Ê đê cổ đại.

Kết thúc trân đấu chàng về bản tổ chức ăn mừng. Lễ ăn mừng chiến thắng là một chuỗi những ngày hội dài "kéo dài hết mùa khô" và được tổ chức: linh đình và sang trọng; đông vui, nhộn nhịp; với đầy đủ phong tục tập quán của đồng bào Ê- đê Tây Nguyên. Nổi bật giữa đám đông hoan hỉ ấy tất yếu phải là người anh hùng Đam Săn – tù trưởng hùng mạnh ít ai sánh kịp. Ngay cả trong không khí yên bình của cộng đồng, vẻ đẹp ấy vẫn nổi bật từ ngoại hình đến hành động: mái tóc dài cuồn cuộn thả xuống một cái chiêng, uống rượu không bao giờ say, ăn uống không bao giờ thấy no. Hơn thế nữa, ngôn ngữ phóng đại của sử thi đã so sánh chàng ngang sức mạnh thần linh: "Oai linh vang đến tận thần núi phía Đông, đến tận thần núi phía Tây".

Hình ảnh Đam Săn sau chiến công này được mô tả phóng đại và như một điệp khúc vang vọng niềm tự hào về người anh hùng tiêu biểu của cộng đồng: "Và người ta bàn tán không cùng, rằng Đam Săn quả thật là một tù trưởng dũng cảm, không bao giờ chịu lùi bước. Chàng ta mang chăn choàng trên vai, tay đeo vòng, cầm gươm chạm trổ sắc bén…Đam Săn hùng cường ngay từ trong lòng mẹ". Vẻ đẹp ấy chỉ có thể xuất hiện trong sử thi anh hùng, chỉ có ngôn ngữ sử thi mới đem lại những vẻ đẹp độc đáo đến thế! Và lần ăn mừng bấy giờ cũng là khúc khải hoàn ca của bộ tộc Đăm Săn cho ta thấy sự phát triển, giàu có, hùng mạnh của bộ tộc Đăm Săn sau khi chàng giành chiến thắng. tô đậm và khắc sâu ý nghĩa thời đại của chiến tranh bộ tộc trong sự phát triển của cộng đồng.

Với ngôn ngữ trang trọng giàu hình ảnh giàu nhạc điệu cùng phép so sánh và cường điệu độc đáo, ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh, chất thơ, nhạc điệu, lời kể hấp dẫn qua chiến công của Đăm Săn tác phẩm đề cao hình tượng oai phong dũng mãnh đề cao tài năng đề cao hạnh phúc gia đình tha thiết với cuộc sống phồn vinh bình yên của cộng đồng của người anh hùng Đam Săn qua đó làm nổi bật phẩm chất khát vọng cao đẹp của người xưa.

Đoạn trích đã đem lại cho ta những cách nhìn độc đáo về người anh hùng Đam Săn trong chiến công bảo vệ buôn làng, đem lại bình yên cho bến nước. Lời kể chuyện hấp dẫn cùng ngôn ngữ miêu tả khoa trương tạo được dấu ấn đặc sắc, chứa đựng những giá trị nhân văn đặc trưng của sử thi. Sử thi anh hùng Đam Săn quả thật đã hình thành ý thức và tình cảm cộng đồng vững bền của dân tộc Ê-Đê, thành di sản quí báu của Tây Nguyên và dân tộc Việt Nam, đánh dấu thời đại sử thi rực rỡ với vẻ đẹp "một đi không trở lại".

Sử thi là một thể loại hay trong văn học Việt Nam, nó đã bộc lộ rõ những hình ảnh thể hiện những chi tiết hào hùng và mạnh mẽ nhất trong dân tộc, những anh hùng dân tộc nổi bật và làm nên những trang lịch sử vẻ vang đó là người anh hùng Đăm Săn.

Đăm Săn là người anh hùng của dân tộc sử thi, những hình ảnh của người anh hùng này đã hiện lên mạnh mẽ trong tác phẩm, các hình ảnh đó không chỉ đem lại cho con người nhiều những hình ảnh mạnh mẽ nhất cho dân tộc của mình. Người anh hùng của dân tộc đã hiện lên mạnh mẽ và nó tác động mạnh mẽ đến cuộc sống của những người dân ở đây, những hình ảnh trong dân tộc không chỉ để lại những hình ảnh sâu sắc nhất. Chi tiết ở đầu câu chuyện dẫn đến làm nổi bật người anh hùng này đó là Hơ Nhị bị bắt cóc, những hình ảnh đi cứu Hơ Nhị của Đăm Săn và sự thách thức của Đăm Săn và Mtao Mxay đã làm rõ lên hình ảnh và bóng dáng của dân tộc mình.

Hình ảnh của người anh hùng này nổi bật lên trong chi tiết đó là cuộc chiến đấu để cứu Hơ Nhị những trận đấu diễn ra mạnh mẽ và nó đã làm cho hình ảnh của vị anh hùng này nổi bật hơn, hình ảnh đó đã làm cho nhân vật này hiện lên trong những khoảnh khắc tuyệt vời nhất. Các hình ảnh về vị anh hùng này đã hiện lên trong những lần múa kiếm với Mtao Mxay, những cuộc chiến đấu mạnh mẽ và hình ảnh của Đăm Săn hiện lên trong từng khoảnh khắc, ở hiệp 1, Mtao Mxay tỏ ra kiểu ngạo và là người múa kiếm trước, nhưng trước những hình ảnh đó Đăm Săn vẫn rất bình tĩnh và ôn tồn, ở chi tiết đó cho chúng ta thấy về tính cách của vị anh hùng này, một người luôn bình tĩnh và lý trí trước kẻ thù, sự ôn tồn và bình tĩnh sẽ để cho vị anh hùng này giải quyết công việc tốt nhất, những hình ảnh kiêu ngạo và những cuộc múa kiếm của kẻ thù không làm cho lý trí của Đăm Săn lung lay.

Dùng lý trí để giải quyết công tốt công việc của mình cũng chính là giải quyết tốt công việc của toàn dân tộc, niềm tự hào về truyền thống dân tộc vẻ vang đã mang lại nhiều những ý nghĩa nhất định và những ảnh hưởng sâu sắc. Tiếp theo cuộc chiến đấu vẫn diễn ra sôi nổi và hàng loạt những hình ảnh thể hiện tài năng và phẩm chất của Đăm Săn đã hiện lên mạnh mẽ và nó tác động sâu sắc đến con người này, hình ảnh của vị anh hùng dân tộc nổi lên qua những bước múa kiếm mạnh mẽ và nó tác động sâu sắc đến hình ảnh của anh hùng này.

Khi múa kiếm những hình ảnh múa kiếm oai vệ và nó tác động sâu sắc đến hình ảnh của vị anh hùng này, những hình ảnh đó làm cho chân dung của vị anh hùng này nổi bật và hiện hữu mạnh mẽ nó không chỉ đem lại những hình ảnh đó cho cả dân tộc của mình. Những hình ảnh của dân tộc và nó đã tác động đến hình tượng của người anh hùng dân tộc, những hình dáng vẻ vang và nó đã hiện hữu lên thêm cho hình ảnh cuộc sống của cuộc sống những người anh hùng này, hình ảnh của dân tộc đã hiện hữu lên trên con người của Đăm Săn, Đăm Săn là một vị anh hùng anh dũng và lẫm liệt hình ảnh đó đã dựa trên những hình ảnh mạnh mẽ và tác động mạnh mẽ và nó trở nên vẻ vang và hùng vĩ lên trên con người của mình.

Đăm săn có nhiều hình ảnh đẹp thông qua cuộc thách đấu với Mtao Mxay Đăm săn là một anh hùng dũng cảm , mạnh mẽ trước những gì mà Mtao Mxay nói , không có một đắn đo gì Đăm săn đã nói ra những gì mà mình mong muốn, những hình ảnh đó đã tạo nên một người hùng dũng và tạo nên nhiều những ấn tượng sâu sắc trong long người đọc, hình ảnh người anh hùng này hiện hữu lên trên trong nhiều chi tiết và hình ảnh đó không chỉ mang lại cho con người những suy nghĩ nhất định, trước hình ảnh chiến đấu mạnh mẽ người anh hùng này đã làm nổi bật lên trong con người những hình ảnh hiện hữu sinh động và mạnh mẽ nhất, hàng loạt những hình ảnh đã thể hiện được điều đó đó là cuộc chiến một mất một còn giữa vị tù trưởng những hình ảnh mang những đặc trưng sâu sắc trong cuộc chiến đấu giữa các anh hùng của dân tộc sử thi.

Hình ảnh về người anh hùng Đăm Săn với dân làng, với chiến thắng trở về Đăm Săn trong lòng dân chúng đã thể hiện mạnh mẽ trong mỗi người dân trong làng, hình ảnh đó không chỉ đem lại sự tin tưởng tuyệt đối đối với Đăm Săn, niềm vui chiến thắng khi trở về và những cuộc chiến đã giành được nhiều thắng lợi vẻ vang, những cuộc chiến đấu đó không chỉ mang lại nhiều những điều vẻ vang và hạnh phúc đối với cuộc sống của mình, những hình ảnh đó đã tạo nên nhiều những hình ảnh mang đặc trưng nhất định đối với truyền thống của dân tộc sử thi. Những hình ảnh trên không chỉ làm nổi bật lên vị anh hùng của dân tộc ta mà đó là niềm tự hào vô bờ bến đối với những vị anh hùng của đất nước, truyền thống dân ta, và những chiến thắng đó đã đem lại nhiều thắng lợi và tự hào về truyền thống của dân tộc mình.

Đăm Săn là một niềm tự hào đối với sử thi, vị anh hùng này đã hiện lên trên trang văn của dân tộc những hình ảnh mang nhiều đặc trưng nhất, các hình ảnh đó đã tạo dựng nhiều những con người anh hùng thắng lợi của cuộc chiến đấu của dân tộc ta. Đăm Săn là một người có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đối với dân tộc sử thi, nhờ chiến thắng được kẻ thù chính vì vậy Đăm Săn là một vị anh hùng dũng cảm và hết lòng vì dân chúng, tất cả những hình ảnh đó đã tác động mạnh mẽ đến truyền thống của dân tộc Việt Nam. Sự đoàn kết và tin tưởng vào vị tù trưởng đó đã đem lại những hình ảnh vẻ vang và có ý nghĩa nhất. Hình ảnh của những người anh hùng này không chỉ dừng lại ở cuộc chiến đấu với Mtao Mxây mà nó còn hiện hữu trong những giây phút vẻ vang trước dân làng, những đối thoại đó đã làm cho hình dáng và phẩm chất của anh hùng này được nâng cao.

Các hình ảnh tiếp theo của câu chuyện đã làm nổi bật được cuộc sống của vị anh hùng này đối với truyền thống của dân tộc ta, mỗi chúng ta rất tự hào về truyền thống của dân tộc. Trước thắng lợi của Đăm Săn các tù trưởng của dân tộc đã hội họp về đây để ăn mừng, và chung vui cùng cả dân tộc này. Nhờ chiến thắng đó mà Đăm Săn xây dựng được nhiều những tiếng vang trong cuộc đời, Đăm Săn thu hút được nhiều người tham gia và cùng vào đội của Đăm Săn, tinh đến thời điểm đó thì Đăm Săn đã thống lĩnh một số lượng người rất lớn và tạo dựng niềm tin mạnh mẽ cho con người.

Cuộc chiến đấu đó không chỉ đem lại cho mỗi người khi đọc câu chuyện này hiểu rõ được nhân vật Đăm Săn một người luôn luôn vì đất nước và có những ước muốn vẻ vang đối với dân tộc của chúng ta. Mỗi người khi đọc tác phẩm này có lẽ sẽ ấn tượng nhất đối với vị anh hùng Đăm Săn và nó mang lại nhiều những ý nghĩa quan trọng và tác động lớn mạnh nhất tới con người và hình ảnh của dân tộc đã hiện lên mạnh mẽ và nó mang nhiều ảnh hưởng to lớn đối với dân tộc Việt Nam. Hình ảnh của Đăm Săn đã làm nổi bật lên truyền thống vẻ vang của dân tộc và niềm tự hào về truyền thống của dân tộc sử thi, hàng loạt những chi tiết của bài đã thể hiện được điều đó và chúng ta nên tự hào về truyền thống của dân tộc ta.

Văn học dân gian Việt Nam, bên cạnh những bài ca dao trữ tình sâu lắng, bên cạnh những làn điệu chèo mượt mà làm mê đắm lòng người... còn có những áng sử thi hào hùng thể hiện sức mạnh và trí tưởng tượng tuyệt vời của con người. Người anh hùng Đăm Săn trong sử thi Đăm Săn qua đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây đã để lại trong lòng người đọc lòng yêu mến, khâm phục xen lẫn niềm tự hào về vẻ đẹp của sức mạnh thể chất, trí tuệ và tâm hồn cha ông tiên tổ của mình.

Đăm Săn là một tù trưởng giàu có và đầy sức mạnh. Bị Mtao Mxây cướp mất vợ, lòng tự trọng của một người con núi rừng, lòng tự trọng của một người tù trưởng đã cho chàng sức mạnh để đến nhà Mtao Mxây thách chiến. Trong cuộc chiến gay cấn và khốc liệt ấy, lòng dũng cảm, sự mưu trí và sức mạnh thể chất phi thường của người anh hùng Đăm Săn khiến bất cứ ai cũng cảm thấy khâm phục.Mtao Mxây cũng là một tù trưởng giàu có và mạnh mẽ. Chính Đăm Săn cũng cũng thừa nhận Ngôi nhà của lão tù trưởng nhà giàu này trông quả thật là đẹp và trông hắn dữ tợn như một vị thần. Với một tù trưởng như vậy, giao chiến với hắn ngoài chiến trường đã là một khó khăn, giao chiến tại nhà của hắn lại là một thử thách lớn hơn. Nhưng Đăm Săn đã dám “vào hang cọp” để đòi lại người vợ, đòi lại danh dự của mình. Chàng đến nhà Mtao Mxây thách thức “ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, rồi hết lời khinh bỉ, mỉa mai cốt dụ hắn ra khỏi nhà để giao chiến. Sự can đảm đó thật hiếm có.

Con người chàng cũng thượng võ vô cùng. Kẻ thù không dám xuống thang bởi lẽ hắn sợ chàng đâm khi đang đi xuống. Khi Mtao Mxây đi xuống thang chính là lúc hắn sơ hở nhiều nhất. Những kẻ cơ hội, hèn hạ thường lợi dụng lúc ấy để tấn công kẻ thù (bản thân Mtao Mxây có lẽ cũng là một kẻ như vậy, nếu không tại sao hắn nghĩ đến việc Đăm Săn sẽ làm như vậy với hắn). Nhưng Đăm Săn thì khác. Chàng nói: “đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là, đến con trâu của nhà ngươi trong chuồng ta cũng không thèm đâm nữa là”. Tinh thần ấy chỉ có thể có ở một tâm hồn cao thượng và một sức mạnh vững vàng.

Bước vào trận chiến, người đọc lại càng thêm khâm phục tài năng và sức mạnh của vị tù trưởng đầu đội khăn kép, vai mang túi da này. Trong khi Mtao Mxây múa khiên lạch xạch như quả mướp, hắn lại được cậu, được bác, được Thần Rồng dạy múa khiên đánh võ thì Đăm Săn tự học tất cả. Vậy mà chàng đã tự rèn cho mình một sức mạnh và tài năng làm trời long núi lở. Đăm Săn múa khiên một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh... vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vun vút... Chàng không chỉ mạnh mẽ về thể chất mà còn nhanh trí vô cùng. Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho miếng trầu, hắn chưa kịp đớp lấy Đăm Săn đã nhanh hơn đón được từ đó sức mạnh của chàng tăng lên gấp bội. Người anh hùng toàn tài toàn trí không khỏi khiến lòng ta trầm trồ thán phục.

Sự tài giỏi, trí lực của Đăm Săn đâu chỉ được người người yêu mến. Con người ấy còn được thần linh hết lòng giúp đỡ. Sự thần thánh hoá chi tiết Đăm Săn được Trời giúp diệt Mtao Mxây cũng chỉ là một cách để bày tỏ lòng yêu mến con người phi phàm này.Giết chết Mtao Mxây, Đăm Săn không giết chóc thêm ai. Chàng thể hiện sự đôn hậu, nhân ái trong tiếng gọi tôi tớ kẻ thù về với mình. Kẻ mạnh thường khiến người khác phải sợ nhưng ở đây, trong đoạn trích này, sức mạnh của Đăm Săn lại được yêu mến. Bởi ở Đăm Săn không chỉ có sức mạnh của thể chất mà còn ánh lên vẻ đẹp của sức mạnh trong tâm hồn.

Ở những người anh hùng ngoài chiến trận, sa trường thường toát lên vẻ gân guốc, khô khan và cứng nhắc. Nhưng đến với Đăm Săn ta không khỏi ngạc nhiên, thích thú với vẻ ngoài vừa mạnh mẽ vừa dẹp đẽ của chàng. Mình chàng quấn tấm mền chiến, khoác áo chiến. Chân chàng bắp bằng xà ngang, đùi bằng ống bễ. Mắt chàng sáng long lanh - ánh sáng của trí tuệ, của sức mạnh, của lòng dũng cảm. Và có một chi tiết rất ấn tượng tóc (chàng) thả dài trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa'. Bên cạnh cái đẹp của sự gan góc, can trường ở Đăm Săn vẫn có những nét thật mềm mại, đáng mến.

Yêu mến, khâm phục vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn khiến ta thấy tự hào, trân trọng hơn về cha ông, về quá khứ của tổ tiên người Ê đê. Hình ảnh của những Đăm Săn, Xinh Nhã... đã dựng dậy một thời kì xa xưa âm vang tiếng cồng chiêng, vang vọng tiếng voi gầm... và vang dội tiếng những con người anh hùng đi mở đất cho cộng đồng, dân tộc.

Đăm Săn là một tù trưởng anh hùng. Qua đoạn trích “Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxay”, ta càng thấy rõ chàng là một dũng sĩ phi thương, vô địch.

Nguyên nhân xảy ra cuộc chiến giữa hai tù trưởng Đăm Săn và Mtao Mxay là do Mtao Mxay đã cướp Hơ Nhị- vợ của Đăm Săn. Đối với chế độ mẫu hệ của người Ê-đê bị kẻ thù cướp đi vợ là một nỗi sỉ nhục lớn. Vì thế Đăm Săn đã kéo quân tới làng kẻ địch tình, địch thủ để trả mối thù hận. Chiến thắng Mtao Mxay là lần thứ hai Đăm Săn phải chiến đấu để bảo vệ vợ, chứng tỏ sự hùng mạnh của người anh hùng Đăm Săn.

Sau khi đến và phá tan hàng rào sắt kiên cố, giữa sào huyệt địch, Đăm Săn đối diện với Mtao Mxay và cất tiếng thách đấu. Mtao Mxay đã một lần nữa hạ nhục Đăm Săn khi nói: “Ta không xuống đâu điêng ơi. Tay ta đang bận ôm vợ hai chúng ta ở trên nhà này cơ mà”. Đáp lại lời nói đầy khiêu khích ấy của Mtao Mxay, Đăm Săm đã bình tĩnh mà nói cho Mtao Mxay biết: “Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang xuống nhỉ?…” Một câu nói thể hiện sự thông minh của Đăm Săn, không những đáp trả sâu cay đối thủ mà còn khiến Mtao Mxay trở thành kẻ hèn nhát.

Thế nhưng Mtao Mxay cũng không phải một kẻ tầm thường. Hắn cực kì dữ tợn và hiếu chiến, hắn có chiếc khirn tròn như đầu cú, gươm óng ánh như cái cầu vòng. Tiếng múa khiên của hắn tuy “kêu lạch xạch như quả mướp khô”, nhưng miếng võ ấy hắn đã học được ở cậu, ở bác, ở Thần Rồng. Hắn cũng từng đi chinh chiến khắp nơi “đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen đi xéo nát đất đai thiên hạ”. Có thể thấy đây chính là một kì phùng địch thủ của Đăm Săn. Giữa họ sẽ diễn ra một cuộc chiến vô cùng khốc liệt.

Sử thi Đăm Săn dùng lối so sánh giữa hai nhân vật để ca ngợi tài năng xuất chúng, có một không hai, phi thường vượt bậc của Đăm Săm. Khi chiến đấu với Mtao Mxay, Đăm Săn rung khiên múa, trông chàng mới oai phong biết bao “Một lần xóc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây.” Những hàng động chiến đấu ấy đã đưa Đăm Săn mang một tầm vóc thần, làm chủ giang sơn bao la.

Đến khi hai địch thủ đam chém nhau dữ dội, hai người quần nhau” hết bãi tây sang bãi đông”. Mtao Mxay “vung đao chém phâp” nhưng không trúng khoeo chân Đăm Săm. Khi Hơ Nhị quăng cho hắn một miếng trầu để tiếp sức cùng với nâng cao chí khi thì bị Đăm Săn “đớp” mất! Nhai trầu xong, sức chàng tăng gấp bội. Cuộc chiến vẫn diễn ra giằng co, quyết liệt. Đăm Săm càng đánh càng dũng mãnh. Khiên múa như gió bão, chàng múa chạy nước kiệu, ba quả núi rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung. Đăm Săn thấm mệt nhưng mũi giáo của chàng vẫn chưa đâm thủng Mtao Mxay. Vốn là dòng dõi thần ling, Đăm Săn đã được trời mách kế giúp đỡ. Lấy chày mòn làm vũ khí ném trúng vàng tai địch thủ khiến hắn “ngã lăn quay ra đất”. Sau đó Đăm Săm “đâm phập một cái, đem đầu Mtao Mxay bêu ngoài đường”. Việc này cho thấy chàng quyết không dung tha những người xúc phạm tới mình. Chi tiết chàng được Trời giúp đỡ thể hiện niềm tin của nhân dân và sự ủng hộ của dân làng với một tù trưởng như chàng.

Qua cảnh múa khiên và đâm chém nhau giữa hai tù trưởng, sử thi “Đăm Săn” đã làm sống lại những cuộc chiến tranh cướp đất, giành nô lệ giữa các bộ tộc xưa kia, đồng thời ca ngợi sức mạnh lớn lao và sự bảo vệ của tù trưởng với một bộ tộc. Đoạn văn tiếp theo khắc họa hình ảnh Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng. Lễ tiệc ăn mừng kéo dài suốt mùa khô. Có bảy ché rượu, trâu bảy con, lợn thiến bảy con để dâng thần, để cầu phúc “được bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua”. Chiến thắng Mtao Mxay giúp Đăm Săn có thêm nhiều của cải và tôi tớ hơn rất nhiều. Tiệc chúc mừng linh đình diễn ra thể hiện niềm tin và ước mong tới một cuộc sống ấm no, phồn vinh của nhân dân Ê- đê. Đó cũng là điều mà tác giả sử thi mong muốn hướng tới.

Hình ảnh anh hùng Đăm Săn đẹp như một vị thần. Tác giả sử thi đã sử dụng lối so sánh và phóng đại làm nổi bật một chàng dúng sĩ lừng danh thiên hạ. Đăm Săn nằm trên vóng, tóc thả xuống sàn, “uống không biết say, ăn không biết no, trò chuyện không biết chán”. Chàng được mọi người chúc tụng và ca ngợi không ngớt, một vị tù truwnowngr hộ tụ đầy đủ sức mạnh to lớn bảo vệ cuộc sống ấm no yên bình của dân làng. Một tấm mền chiến quấn chéo trước ngực, một tấm áo chiến khoác trên mình, tai đeo nụ, gướm giáo ngheeng ngang… sức lực bằng voi đực, hơi thở “ầm ấm như sấm dậy” đã làm nổi bật “một trang tù trưởng mới giàu lên, đang sức trai, tiếng tăm lừng lẫy”. Đăm Săm là niềm kiêu hãnh và ngưỡng mộ của bộ tộc, họ ca ngợi chàng, cảm phục chàng và biết ơn chàng vô bờ “Làm sao mà có được một tù trưởng đầu đội khăn nhiễu, vai manh nải hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá đó như chàng?” Sức mạnh của chàng đã bảo vệ và đem lại hạnh phúc cho mọi người trong bộ lạc.

Qua đoạn trích, chất anh hùng ca của sử thi Đăm Săn được ta cảm nhận rõ ràng và đặc biệt ấn tượng với bút pháp miêu tả phóng đại, nghệ thuật tạo hình và tự sự đặc sắc của tác giả, anh hùng sử thi Đăm Săn là một dũng sĩ, một hình tượng đẹp nhất trong sử thi các dân tộc Tây Nguyên.

Nếu người Hy Lạp tự hào với hai bộ sử thi “Iliad” và “Oddysey”, người Ấn Độ thì tự tin khẳng định “mọi thứ trên đất Ấn Độ đều nằm hết trong hai bộ sử thi Ramayana và Mahabharata” thì người Việt cũng có thể tự hào khi nhắc đến pho tàng sử thi Tây Nguyên phong phú, đồ sộ của dân tộc mình. Trong đó, không thể không kể đến sử thi “Đăm Săn” của người Ê-đê. Đoạn “Chiến thắng Mtao Mxây” (SGK Ngữ văn 10, tập 1) là một trích đoạn rất tiêu biểu trong sử thi “Đăm Săn”. Qua đoạn trích này, người đọc có thể cảm nhận rõ vẻ đẹp của Đăm Săn – người anh hùng sử thi trong quan niệm của người Ê-đê.

Sử thi “Đăm Săn” là bài ca về những chiến công của Đăm Săn – người anh hùng bộ lạc lí tưởng trong quan niệm của người Ê-đê. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” thuộc phần thứ hai của sử thi, kể về cuộc chiến của Đăm Săn với tù trưởng sắt Mtao – Mxây. Nguyên nhân dẫn đến cuộc chiến là do Mtao – Mxây đã tìm đến buôn làng và cướp đi người vợ yêu quý của Đăm Săn là Hơ Nhí. Cuối cùng, Mtao – Mxây đã phải chuốc lấy thất bại vì hắn không được ông trời ủng hộ, và cũng không sánh được với tài trí và sức mạnh phi thường của Đăm Săn.

Xã hội Ê-đê xưa vốn được tổ chức theo chế độ mẫu hệ, luôn đề cao vai trò của người phụ nữ, người vợ, người mẹ trong gia đình. Hành động cướp vợ của Mtao – Mxây không chỉ đơn thuần là việc liên quan đến cá nhân hay gia đình của Đăm Săn, mà còn là nỗi nhục, xúc phạm đến danh dự của cả bộ tộc. Chính điều đó đã thôi thúc Đăm Săn quyết tâm khiêu chiến với Mtao – Mxây để giành lại người vợ, bảo vệ danh dự cho thị tộc và chứng minh được tài năng cũng như sức mạnh của chàng.

Ngay từ khi bắt đầu cuộc giao chiến, vẻ đẹp của người anh hùng đã thể hiện rất rõ qua những chi tiết miêu tả ngoại hình: “khố màu sặc sỡ, đầu đội khăn đẹp… Thân mình ở trần như quả dưa, ở thế chờ sẵn như con sóc. Mắt sáng gấp đôi gấp ba mắt thường”. Phép so sánh đã thể hiện được vẻ đẹp khỏe khoắn, phi thường của người anh hùng bộ lạc. Sức mạnh phi thường của Đăm Săn được thể hiện qua hành động “chặt ống tre thành ba khúc, xô đổ hàng rào” đã làm cho Mtao – Mxây cũng phải khiếp đảm. Thủ pháp đối lập được sử dụng nhằm làm nổi bật sự hèn nhát, khiếp nhược của Mtao – Mxây trong so sánh với một Đăm Săn với vẻ đẹp tuyệt vời cả về ngoại hình lẫn sức mạnh. Sự hèn nhát của Mtao – Mxây lộ ra ngay qua lời nói: “Ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe”. Đáp lại, Đăm Săn đã trả lời thật dõng dạc: “Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta củng không thèm đâm nữa là…”. Lời nói đó vừa cho thấy bản lĩnh của người anh hùng với tư cách đàng hoàng, không hèn nhát, đồng thời cũng đã thể hiện thái độ mỉa mai, khinh bỉ không giấu giếm của Đăm Săn với kẻ thù.

Trong cuộc chiến đấu với Mtao Mxây, vẻ đẹp của Đăm Săn lại càng được bộc lộ ra một cách vượt trội. Thủ pháp đối lập càng được sử dụng triệt để để làm nổi bật vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn: Nếu như màn múa khiên của Mtao Mxây được miêu tả thật thảm hại với “tiếng khiên kêu lộc cộc, lạch xạch như tiếng những quả mướp khô” thì màn múa khiên của Đăm Săn được diễn tả bằng thủ pháp phóng đại, làm nổi bật tài năng phi thường của chàng: “Một bước nhảy, chàng vượt qua mấy đồi tranh. Một bước lùi, vượt qua mấy đồi mía. Tiếng gió khiển rít vù vù như dông bão, cây cối nhà cửa ở xung quanh cũng nghiêng ngả”. Có thể nhận thấy rõ một điều, ngay từ khi bắt đầu cuộc giao chiến, Đăm Săn đã có được sự ủng hộ của tất cả mọi người.

Sự ủng hộ đầu tiên đến từ người vợ xinh đẹp Hơ Nhị khi nàng ném trầu và thuốc cho Đăm Săn nhằm tăng thêm sức mạnh cho chồng. Sự ủng hộ đó còn đến từ các vị tù trưởng hùng mạnh khác đã cùng đi tới nhà tù trưởng Sắt để giúp chàng giành lại người vợ yêu quý, giành lại danh dự cho buôn làng. Sở dĩ Đăm Săn có được sự ủng hộ đó vì chàng đại diện cho chính nghĩa, đại diện cho sức mạnh của cộng đồng để thiết lập lại trật tự, công bằng cho bộ tộc. Chính vì thế mà Đăm Săn đã giành được sự trợ giúp lớn nhất từ ông trời. Sự trợ giúp của lực lượng siêu nhiên với người anh hùng là một mô-típ quen thuộc trong sử thi. Ông trời đã giúp chàng bí quyết để đánh bại Mtao Mxây: lột chiếc áo giáp sắt của hắn. Và nhờ có sự giúp đỡ đó mà Đăm Săn dễ dàng kết liễu được kẻ thù để cướp lại được vợ, đòi lại danh dự cho bộ tộc, buôn làng.

Thắng lợi vang dội trước Mtao Mxây đã tăng thêm uy danh cho vị tù trưởng hùng mạnh và nhân lên sự trù phú cho buôn làng của Đăm Săn. Tất cả dân làng, tôi tớ của Mtao Mxây đều tình nguyện đi theo Đăm Săn. Nô lệ của Mtao Mxây “đông như bầy cà-tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như bầy kiến mối” đều đi theo Đăm Săn. Tôi tớ của Mtao Mxây mang của cải về nhà Đăm Săn “nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Tôi tớ của Đăm Săn thì đánh chiêng, tiếp khách, tiệc tùng linh đình để mừng thắng lợi của tù trưởng. Những lời nói và hành động đó đã chứng tỏ cùng với chiến thắng của tù trưởng là một xu thế phát triển tất yếu của bộ tộc: hai bộ tộc được sát nhập, địa bàn sinh sống của hai bộ tộc cũng được mở rộng. Trong sử thi này, dù thất bại thuộc về Mtao Mxây và hắn đã phải nhận cái chết, thì tác giả sử thi cũng không đề cập nhiều đến nỗi buồn, cái chết mà trái lại, không khí ăn mừng chiến thắng tràn ngập những trang sử thi. Điều đó đã cho thấy rõ thái độ và cách nhìn nhận, đánh giá của tác giả nghiêng hẳn về người anh hùng Đăm Săn – người đại diện cho sức mạnh chính nghĩa của bộ tộc, buôn làng.

Để làm nổi bật vẻ đẹp của người anh hùng, tác giả sử thi đã sử dụng linh hoạt, hài hòa những biện pháp nghệ thuật độc đáo: thủ pháp phóng đại, đối lập, sử dụng nhiều hình ảnh so sánh… Những câu văn có sử dụng hình ảnh so sánh như “múa trên cao như gió bão”, “múa dưới thấp gió như lốc”,… đã khắc họa được vẻ đẹp rực rỡ của người anh hùng sử thi, đồng thời bộc lộ niềm tự hào của người Ê-đê về người anh hùng bộ tộc mình.

Hình tượng người anh hùng Đăm Săn trong đoạn trích đã hiện lên với tài năng và sức mạnh phi thường trong chiến công bảo vệ chính nghĩa, đòi lại danh dự cho buôn làng. Hình tượng đó được tác giả tái hiện thông qua cách kể chuyện hấp dẫn cùng những thủ pháp nghệ thuật như phóng đại, so sánh, để lại ấn tượng sâu sắc cho người đọc. Với những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật đó, sử thi “Đăm Săn” nói riêng và sử thi Tây Nguyên nói chung sẽ mãi luôn là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc.