Bạc hà hay còn gọi là bạc hà nam, tên khoa học là Mentha arvensis L, thuộc họ hoa môi (Labiatae). Đông y cho rằng: bạc hà có vị cay, tính mát, không độc, chữa trị cảm mạo, tán phong nhiệt, chữa sốt, nhức đầu, hắt hơi sổ mũi, ngạt mũi, không ra mồ hôi, chữa nôn mửa không tiêu. Có tác dụng kích thích tiêu hóa, chữa kém ăn, không ra mồ hôi. Ở Việt Nam, có nhiều loài bạc hà khác nhau. Toàn cây bạc hà đều có thể sử dụng được.

Trong bạc hà tinh chất phổ biến nhất là các tinh dầu, các hợp chất đắng và một số hoạt chất khác. Các hoạt chất trong cây bạc hà có tác dụng ức chế trung khu thần kinh, làm giãn cơ, chống co giật, làm giãn mạch, sát trùng, làm tiết mồ hôi và hạ thân nhiệt… Vì vậy bạc hà là vị thuốc giải cảm, hạ sốt rất phổ biến theo y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian. Ngoài ra, người ta còn điều chế tinh dầu bạc hà dùng trị nhiều bệnh chứng hoặc trong tân dược đã điều chế tinh dầu bạc hà dưới dạng tinh thể menthol để nạp vào các lọ nhựa làm ống hít xông họng mũi. Hoặc còn cho tinh thể menthol vào các nguyên liệu để làm thành bánh kẹo bạc hà...

Cách thực hiện:

• Dùng bạc hà 10 - 15g, sắn dây 10 - 15g.
• Đổ chừng 1/3 lít nước vào siêu, đậy nắp bịt kín vòi đun sôi một dạo thì bắc xuống để xông và rót 1 chén uống.
• Sau đó lại sắc và uống thêm từ 1 - 2 nước nữa. Nếu lúc này thấy xuất hiện mồ hôi thì thôi không xông nữa và uống thuốc nguội.
  
• Có thể lấy lá bạc hà tươi hay khô có lượng bằng nhau. Mỗi thang thuốc lấy 8 -15g, sắc lấy nước thuốc uống.
• Lưu ý: Không dùng cho trẻ sơ sinh.
  

Cúc tần còn gọi là cây từ bi, cây lức... có tên khoa học Pluchea indica Less thuộc họ cúc (Compositae). Ở nước ta cây mọc hoang và được trồng khắp nơi, thường trồng làm hàng rào cây xanh và lấy lá làm thuốc. Cây nhỏ cao 2 - 3m, cành gầy; lá gần giống hình bầu dục, hơi nhọn đầu, gốc thuôn dài, mép lá có răng cưa, mặt dưới có lông mịn, phiến dài 4 - 5cm, rộng 1 - 2,5cm. Toàn cây (lá, cành, rễ) đều có thể dùng làm thuốc. Lá thường dùng tươi (hái lá non và lá bánh tẻ) thu hái quanh năm, cành và rễ thường dùng khô, làm thuốc.

Trong toàn cây cúc tần chủ yếu có tinh dầu mùi thơm đặc trưng. Theo y học cổ truyền, cúc tần có vị đắng, cay, thơm, tính ấm. Chủ trị cảm sốt ho, bụng trướng, nôn oẹ, tiêu độc, tiêu đờm, bí tiểu tiện, phong thấp, đau mỏi lưng. Dùng dưới dạng thuốc sắc hay thuốc xông. Ngoài ra, cúc tần còn chữa cảm sốt, đau nhức chân tay khá hiệu quả nữa nhé!

Cách thực hiện:

• Lá cúc tần tươi 2 phần, lá sả một phần, lá chanh một phần (mỗi phần khoảng 8-10g) đem sắc với nước, uống khi còn nóng.
• Cho thêm nước vào phần bã đun sôi, dùng để xông.
• Có thể dùng nhiều lần trong ngày.

Kinh giới còn có tên khương giới là loài cây thảo thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae). Kinh giới có thân vuông, mọc thẳng, cao khoảng 30 - 50 cm. Hoa nhỏ, màu tím nhạt, mọc thành bông ở đầu cành. Kinh giới vừa là rau gia vị vừa là cây thuốc. Khi cây kinh giới bắt đầu nở hoa, nhổ cả cây, cắt bỏ rễ, đem phơi hoặc sấy khô để dùng khi cần.

Không chỉ là cây rau gia vị rất quen thuộc trên mâm cơm, kinh giới cũng là vị thuốc quý trị nhiều bệnh. Bộ phận dùng là toàn bộ phần trên mặt đất có hoa phơi khô của cây kinh giới. Theo đông y, kinh giới vị cay, tính ôn, vào kinh phế và can, kinh giới có tác dụng trừ phong giải cảm cúm, thúc nọc sởi, chống kinh giật, cầm máu. Chữa ngoại cảm phong hàn hay phong nhiệt, sởi trẻ em, ban chẩn lở ngứa ngoài da, chảy máu.

Cách thực hiện:

• Lá kinh giới tươi 50g, gừng tươi 10g giã lấy nước cốt.
• Sử dụng bã để xoa hoặc đắp lên xương sống.
• Mỗi ngày dùng từ 2 - 3 lần.

Tía tô còn gọi là tử tô, tô tử, tử tô ngạnh, é tía. Sách“Bản thảo cương mục”gọi tử tô là xích tô, cần phân (Dao), phằn cưa (Tày), hom tô (Thái), tên khoa học là Perilla frutescens (L.) Briton, thuộc họ Hoa môi (Lamaiaceae). Đây là loại cây cỏ cao từ 0,5 - 1,0m, được trồng khắp nơi làm rau thơm gia vị ăn sống cùng các thức ăn khác.

Các bộ phận của tía tô được chế biến và sử dụng làm thuốc được thu hoạch về phơi khô trong râm mát (âm can), tử tô là cành non có mang lá của cây tía tô. Đông y cho rằng tía tô có vị cay, mùi thơm, tính ấm. Lá có tác dụng làm ra mồ hôi, lợi tiêu hóa, trừ cảm lạnh, cảm cúm. Thân cành lợi tiêu hóa. Hạt trừ hen, trị ho, làm long đàm. Do đó, tía tô được coi như một vị thuốc quý.

Cách thực hiện:

• Dùng 20g lá tươi giã nhỏ, chế thêm nước sôi, quấy đều gạn lấy nước nóng.
• Dùng 10g lá xắt nhỏ trộn với cháo nóng, ăn rồi nằm nghỉ cho ra mồ hôi.
• Dùng 2 -3 lần mỗi ngày sẽ giúp bạn nhanh chóng thoát khỏi cảm cúm.

Tỏi không chỉ là gia vị không thể thiếu trong gian bếp của mỗi gia đình, nó còn là kháng sinh tự nhiên - vũ khí hữu hiệu chống lại rất nhiều bệnh như cảm cúm và viêm đường hô hấp; chữa tăng huyết áp, mỡ máu, giảm đường huyết, phòng chống ung thư... Theo một số sách y học cổ truyền thì tỏi là vị thuốc kéo dài tuổi thọ và chống ung thư. Ngoài ra, tỏi còn có tác dụng kháng khuẩn, giảm đau, chống viêm, tiêu sưng, trị cảm cúm.

Tinh dầu từ tỏi giàu glucogen và aliin, fitonxit có công dụng diệt khuẩn, sát trùng, chống viêm nhiễm. Ngoài ra, tỏi còn chứa hàm lượng lớn vitamin A, B, C, D, PP, cacbon hydrat, polisaccarit... các khoáng chất cần thiết cho cơ thể: iốt, canxi, phốt pho, magiê, các nguyên tố vi lượng. Xin giới thiệu một số bài thuốc từ tỏi chữa cảm cúm và viêm đường hô hấp. Nếu bạn không may mắc chứng cảm cúm, hãy thử ngay bài thuốc dân gian từ tỏi nhé!

Cách thực hiện:

• Giã vài củ tỏi, vắt lấy nước cốt, pha thêm nước (tỷ lệ 1 nước tỏi/10 nước sôi để nguội). Hàng ngày, buổi tối, trước khi đi ngủ nhỏ vài giọt vào mũi. Chú ý tránh pha đặc sẽ nóng bỏng.
• Tỏi 15g, gừng sống 15g, đường đỏ vừa đủ. Tỏi, gừng cắt nhỏ, thêm 1 bát nước, đem sắc đến khi còn nửa bát, cho đường đỏ vào khuấy đều, uống 1 lần trước đi ngủ. Trị cảm mạo phong hàn (không ra mồ hôi, sợ lạnh, sợ gió, ngây ngấy có khi sốt...).
• Bóc vỏ rửa sạch 3 nhánh tỏi. Mỗi lần ngậm vào miệng 1 nhánh, ngậm cho đến khi không còn mùi nữa thì nhổ ra, rồi lại ngậm nhánh tỏi thứ hai. Ngậm 3 nhánh tỏi có thể khỏi cảm mạo phong hàn.

Cổ xưa người ta đã coi hành là thứ thuốc tốt. Trong Đông y cho rằng, hành có tính cay ôn hòa, có tác dụng giải hàn, ôn thông dương khí, giải độc... Phần hành trắng là vị thuốc chính dùng chữa trị phong hàn cảm cúm. Hành có nhiều tên gọi là hành hoa, hành củ, hành chăm... thường được dùng làm gia vị nấu trộn và khử tanh thức ăn. Khi dùng làm gia vị trộn lẫn, hành được cắt nhỏ hoặc đập nát để chiên xào tạo mùi thơm kích thích tiết dịch vị. Hành có thể trộn tươi, cũng có thể ép chiết thành dầu hành.

Hành không chỉ là thứ thực phẩm gia vị như một thứ rau xanh mà còn là một thứ thực phẩm sức khỏe bổ dưỡng không thể thiếu trong những bữa ăn. Mùi vị hăng thơm của hành có tác dụng làm át mùi tanh, ngoài ra còn làm tăng thêm mùi vị thơm, có thể phân giải chất lòng trắng trứng thành pepton (một loại chất hữu cơ có thể kháng bệnh) nâng cao được khả năng hấp thu protein của cơ thể. Thức ăn có hành còn có tác dụng giải độc, thúc đẩy dạ dày và ruột tăng khả năng tiêu hóa thức ăn, bởi thế, hành được gọi là "thực phẩm gia vị sức khỏe".

Cách thực hiện:

• Lấy 30g củ hành tươi, 10g gừng tươi, 10g chè hương, sắc uống nóng, đắp chăn cho vã mồ hôi.
  
• Hành kèm tía tô, bạc hà, kinh giới, sả, lá tre mỗi loại 10g, sau đó cho tất cả vào nồi, đổ nước đun sôi kỹ để xông hơi. Xông xong uống một bát nước lá rồi đắp chăn kín.
• Thực hiện liên tục trong 3 ngày, bệnh cảm cúm của bạn sẽ nhanh chóng được giải quyết nhé!

Gừng là một loại thực vật được trồng chủ yếu ở châu Á và các khu vực nhiệt đới. Phần được sử dụng nhiều nhất của cây gừng là thân rễ, hay dân gian gọi là củ gừng. Đây là một loại thảo dược có vị cay, tính ấm, mùi thơm nồng nên thường được sử dụng như một gia vị rất đặc trưng trong ẩm thực. Hương thơm và mùi vị độc đáo của gừng đến từ các loại dầu tự nhiên của nó, trong đó quan trọng nhất là gingerol. Đây cũng là hợp chất có hoạt tính sinh học chính trong củ gừng. Theo nhiều nghiên cứu, gingerol có hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ, chống viêm, giảm đau, tiêu sưng.

Từ ngàn xưa, gừng là vị thuốc dân gian rất quen thuộc, được sử dụng rộng rãi để hỗ trợ tiêu hóa, giảm buồn nôn, ngăn tình trạng đầy hơi hay khó tiêu, kích thích sự thèm ăn và giúp giải cảm, chống lại bệnh cảm lạnh và cúm thông thường một cách hiệu quả. Ngoài ra, các nghiên cứu hiện đại cũng đã chứng minh tác dụng của gừng trong việc giảm buồn nôn trong thai kỳ hoặc sau phẫu thuật; giảm triệu chứng viêm xương khớp ở giai đoạn đầu, đau nửa đầu, tăng huyết áp, phòng ngừa biến chứng tiểu đường, giảm nguy cơ ung thư.

Cách thực hiện:

• Gừng tươi thái lát, hạt rau mùi, hành củ đập dập cả dễ đem sắc thành thuốc và uống ấm.
• Ngoài ra, bạn có thể ăn thêm cháo gừng, hành, tía tô thì bệnh trong người bạn sẽ khỏi nhanh hơn và hiệu quả cao hơn.
• Thực hiện 2 - 3 lần mỗi ngày sẽ giúp bệnh nhanh khỏi.

Ngải cứu là loại cây rất phổ biến ở nước ta, dễ dàng mọc trong vườn nhà, nơi có khí hậu nhiệt đới. Tên khoa học của ngải cứu là Artemisia vulgaris L thuộc họ Cúc (Asteraceae). Ngải cứu là cây thân cỏ, lá mọc so le không cuống, màu ở hai mặt lá khác nhau, mặt trên nhẵn, có màu xanh từ sáng đến sẫm tùy theo độ già của lá, mặt dưới màu trắng tro, có nhiều lông nhỏ. Đây còn được ví như “mẹ của các loại thảo mộc”. Trong Đông y, ngải cứu có vị đắng, cay, tính ấm, đi vào kinh tỳ, can, thận, giúp ôn bào cung, cầm máu, an thai, giảm đau, dùng được tất cả các bộ phận của cây, vừa có thể dùng ở dạng tươi, vừa dùng được ở dạng khô.

Theo y học hiện đại, trong ngải cứu có nhiều hoạt chất phong phú, đặc biệt bao gồm tinh dầu, flavonoid, sesquiterpene lacton, axit phenolic, coumarin và các nhóm chất chuyển hóa khác. Ngải cứu không chỉ điều trị bệnh phụ khoa và đường tiêu hóa mà trong những nghiên cứu gần đây cho thấy ngải cứu còn có tác dụng chống oxy hóa, hạ huyết áp, bảo vệ gan, chống tiêu chảy, giảm đau, estrogen, giải độc tế bào, kháng khuẩn, kháng nấm, hạ huyết áp, chữa cảm cúm và tác dụng giãn phế quản.

Cách thực hiện:

• Lấy 300g ngải cứu, 100g lá khuynh diệp, 100g lá bưởi (hoặc quýt, chanh) nấu trong 2 lít nước.
• Đun sôi 20 phút bắc xuống, xông 15 phút.
• Thực hiện liên tục 2 - 3 ngày bệnh sẽ đỡ.

Rau mùi tàu thường được sử dụng làm gia vị giúp ngon miệng, tiêu hóa tốt. Là cây thảo sống hàng năm hay vài năm, có thân mọc đứng, phân nhánh ở ngọn, cao 15 - 50 cm. Lá mọc sát đất thành hình hoa thị ở gốc, có phiến mỏng, thuôn, hình mũi mác, thon hẹp lại ở gốc, mép có răng cưa, hơi có gai. Lá ở thân càng lên càng ngắn, nhỏ dần, có nhiều răng cưa và gai sắc hơn. Hoa màu trắng lục, mọc thành tán. Quả hình cầu, hơi dẹp, có vẩy.

Toàn cây mùi tàu có tinh dầu, nên có mùi thơm. Rau mùi tàu chứa nhiều protid, glucid, cellulose, calcium, phosphor, sắt, vitamin B1 và vitamin C. Cây mọc hoang và trồng bằng hạt nơi ẩm ướt. Để làm thuốc dùng toàn cây rau mùi (tươi hay phơi khô), thu hái quanh năm. Theo y học cổ truyền, rau mùi tàu có vị cay hơi đắng, thơm, tính ấm, có tác dụng sơ phong thanh nhiệt, kiệm tỳ, hành khí tiêu thũng, giảm đau.

Cách thực hiện:

• Rau mùi 40g, gừng tươi 3 lát, ngải cứu và cúc tần mỗi thứ 20g. Rửa sạch, thái nhỏ, gừng đập dập.
• Tất cả cho vào ấm sắc với 500ml nước, đến khi còn 100ml thì đổ ra, uống nóng, mỗi ngày 2 lần.
• Sau khi uống, nằm trong chăn ấm để cho ra mồ hôi, rồi lau khô người.

Sả có chứa một số chất chống oxy hóa, có thể giúp loại bỏ các gốc tự do trong cơ thể bạn có thể gây bệnh. Các chất chống oxy hóa cần lưu ý là axit chlorogenic, isoorientin và swertiajaponin. Theo nghiên cứu về hoạt động kháng khuẩn của dầu sả cho thấy khả năng kháng khuẩn chống lại vi khuẩn, đặc biệt là một số vi khuẩn gây bệnh trong miệng và họng. Không thể không kể đến hai hợp chất quan trọng có thể chống viêm trong sả là citral và geraniol. Hai hợp chất chống viêm này được cho là giúp ngăn chặn việc giải phóng một số dấu hiệu gây viêm trong cơ thể.

Tinh dầu sả giúp cổ họng được thông thoáng, tiêu đờm, tiêu diệt các vi khuẩn, các loại virus, giúp cải thiện các chứng ho từ mức thông thường đến mức ho khò khè và ho lâu ngày không khỏi. Tuy là loại gia vị rẻ tiền nhưng công dụng của nó mang đến lại cực đắt giá. Chính vì thế, ông bà ta đã không bỏ lỡ loại nguyên liệu này trong việc sử dụng để trị các chứng cảm lạnh, cảm cúm thông thường.

Cách thực hiện:

• Củ sả tươi 30g, gừng tươi 20g, mật ong 30g. Giã sả với gừng lọc lấy 200ml nước, hòa với mật ong đun nhỏ lửa cho sôi là được.
• Thực hiện mỗi ngày 2 - 3 lần để đẩy lùi các chứng ho do cảm lạnh, cảm cúm.

Khi thời tiết thay đổi, nhất là vào những lúc giao mùa cộng thêm sức đề kháng suy yếu là nguyên nhân khiến cơ thể dễ mắc bệnh. Trong đó, bệnh cảm lạnh, cảm cúm là bệnh phổ biến thường gặp nhất là ở trẻ nhỏ và người cao tuổi. Trong Đông y có nhiều phương pháp chữa cảm lạnh và xông lá là bài thuốc dân gian cổ truyền điều trị cảm lạnh hiệu quả.

Xông hơi là phương pháp dân gian rất hiệu quả trong việc điều trị cảm lạnh, sốt. Tác dụng dược lý của dược thảo kéo theo hơi nước ấm làm giãn mạch ngoại biên. Điều này giúp kích thích tuyến mồ hôi hoạt động, đào thải các chất độc trong cơ thể ra ngoài. Một số loại lá thường được sử dụng như lá chanh, sả, hương nhu, bưởi, tía tô, kinh giới, hoắc hương, quế, gừng, bạc hà, húng chanh, tre, dâu...

Cách thực hiện:

• Rửa sạch các loại lá, cho vào nồi, thêm nước, đậy kín nắp và đun sôi. Khi nước sôi, bạn nên để thêm 5 phút rồi tắt bếp.
• Đặt nồi xông tại nơi kín gió. Cởi bỏ quần áo của người bệnh. Trùm chăn kín người bệnh cùng với nồi xông. Mở nắp từ từ để hơi trong nồi tỏa ra.
• Xông trong khoảng 10 - 20 phút. Khi thấy mồ hôi đã tiết ra khắp người thì dừng xông. Lau khô mồ hôi bằng khăn sạch.
• Uống một cốc nước ấm hoặc trà gừng để bổ sung lại lượng nước và tăng hiệu quả của việc điều trị.

Các chuyên gia cho biết, mật ong nguyên chất có tính bình, không gây nóng, nhưng nếu kết hợp một số nguyên liệu như gừng có thể gây nóng. Nếu sử dụng đúng cách thì mật ong không gây nóng. Bạn cần chú ý khi sử dụng mật ong thì không nên pha mật ong với nước sôi, vì nước sôi có thể hủy hoại các chất dinh dưỡng trong mật ong, cũng không nên pha mật ong với nước lạnh hay nước đá vì sẽ giảm công dụng chữa bệnh của mật ong.

Chanh, mật ong từ lâu đã được biết đến là món đồ uống bổ dưỡng và có tác dụng phòng tránh và trị cảm rất công hiệu.

Chanh chứa hàm lượng cao vitamin C giúp tăng sức đề kháng, trong khi mật ong có tính kháng khuẩn mạnh. Kết hợp hai nguyên liệu này sẽ mang lại món đồ uống có tác dụng đánh bay cơn cảm cúm nhanh chóng, đồng thời giúp hồi phục thể lực.

Cách thực hiện:

• Chanh vắt lấy nước cốt. Pha nước cốt chanh với nước ấm rồi thêm một muỗng mật ong vào khuấy đều.
• Nên uống khi còn ấm, uống 3 - 4 lần mỗi ngày để phát huy hiệu quả tốt nhất.