Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu … kìa, anh ta kia): Nhân vật anh thanh niên qua lời kể của bác lái xe

- Phần 2 (tiếp.. không có vật gì như thế): Cuộc gặp gỡ ngắn ngủi, ý nghĩa giữa anh thanh niên với ông họa sĩ, cô kĩ sư

- Phần 3 (còn lại): Cuộc chia tay giữa ba người

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 189 sgk ngữ văn 9 tập 1)

Lặng lẽ Sa Pa là câu chuyện có cốt truyện nhẹ nhàng, đơn giản. Cuộc gặp gỡ giữa các nhân vật: bác lái xe, ông họa sĩ, cô kĩ sư với anh thanh niên làm công tác trên đỉnh Yên Sơn. Qua cuộc nói chuyện, chân dung những người lao động thầm lặng hiện lên qua lời kể của anh thanh niên.

Câu 2 (trang 189 sgk ngữ văn 9 tập 1)

Anh thanh niên là nhân vật chính của truyện. Nhân vật anh thanh niên hiện ra qua suy nghĩ, đánh giá của các nhân vật: bác lái xe, ông họa sĩ, cô kỹ sư.

- Hoàn cảnh sống: sống một mình trên đỉnh Yên Sơn, công việc đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất

- Nhân vật có những phẩm chất cao đẹp

+ Là người có suy nghĩ đẹp: quan niệm đúng đắn về công việc, hạnh phúc (khi làm việc ta với công việc là đôi, sao lại gọi là một mình được)

+ Có hành động đẹp: Anh vượt qua khó khăn, gian khổ, sống một mình trên đỉnh núi cao trong sự cô đơn, nhưng anh làm nhiệm vụ một cách tự giác, có kết quả cao.

+ Anh có lối sống đẹp: có một mình trên đỉnh núi cao vẫn có cuộc sống ngăn nắp, chủ động. Không chỉ có thế, anh còn tự nuôi gà, đọc sách, tự học ngoài giờ làm việc

+ Anh sống chân thành, cởi mở, quan tâm đến mọi người, khao khát được nói chuyện, quý trọng tình cảm của người khác

+ Khi được đề nghị vẽ chân dung, anh giới thiệu những người khác đáng vẽ hơn mình

- Dù chỉ xuất hiện trong khoảnh khắc ngắn của truyện, ta có thể hình dung ra chân dung nhân vật với những nét đẹp trong suy nghĩ, hành động, tình cảm, cách sống

→ Là người tiêu biểu cho tầng lớp thanh niên trong thời kì xây dựng đất nước trong giai đoạn gian khó

Câu 3 (Trang 189 sgk ngữ văn 9 tập 1)

- Người đọc dễ nhận thấy Lặng lẽ Sa Pa, nhân vật họa sĩ hầu như chỉ lặng lẽ nghe, suy ngẫm

+ Họa sĩ nhận ra trước sự lặng lẽ của Sa Pa, cái tên chỉ nghe đến “người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi”, những con người làm việc, lo cho đất nước

- Khi được nghe anh thanh niên kể về cuộc sống, những người thầm lặng cống hiến, ông thực sự hiểu và cảm thông, cũng như khâm phục những con người giàu nghị lực, sự hi sinh, cống hiến cho xã hội

→ Cuộc gặp gỡ với anh thanh niên khiến ông họa sĩ có cái nhìn thay đổi về Sa Pa, đó cũng là sự thay đổi trong quan niệm của nghệ sĩ về cuộc sống, về cái đẹp

Câu 4 (trang 189 sgk ngữ văn 9 tập 1)

* Chất trữ tình của tác phẩm:

- Toát lên từ vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa thơ mộng, kì lạ

+ Những rặng đào, những đàn bò lang, thung lũng

+ Nắng đốt cháy rừng cây

+ Cây thông cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc

+ Mây bị nắng xua, luồn cả và gầm xe

+ Những bông hoa đơn, thược dược vàng, tím, đỏ, hồng phấn, tổ ong, mọc ngay giữa mùa hè

+ Nắng mạ bạc con đèo, đốt cháy rừng cây, hừng hực như một bó đuốc lớn…

- Toát lên từ vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trong truyện:

+ Anh thanh niên có suy nghĩ, lối sống, hành động đẹp và ý nghĩa

+ Ông họa sĩ cảm thông, thấu hiểu và trân trọng sự hi sinh lớn lao, thầm lặng của anh thanh niên cũng như những con người Sa Pa

+ Tâm hồn cô kỹ sư nảy nở tình cảm đẹp đẽ, lớn lao lắng nghe cuộc sống, tâm hồn anh thanh niên

- Chất trữ tình làm nên sự hấp dẫn của tác phẩm, khiến cho tác phẩm trở nên lãng mạn.

- Chất thơ mang lại cho con người thêm niềm tin vào con người, sự kết nối, thấu hiểu lẫn nhau trong những hoàn cảnh khó khăn

+ Tạo được không khí thân mật nâng cao vẻ đẹp của con người, làm chủ đề tư tưởng của truyện được bộc lộ rõ nét, sâu sắc

Câu 5 (trang 189 sgk ngữ văn 9 tập 1)

Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa ca ngợi những người vô danh, với cuộc sống khiêm nhường, lặng lẽ cống hiến tuổi trẻ, năng lực cho đất nước. Nổi bật lên hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng, tự giác vượt khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ, sống đẹp, sống một cuộc đời có ý nghĩa.

Luyện tập

Cảm nghĩ về nhân vật anh thanh niên

Nhân vật anh thanh niên tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì trước 1975

- Hai bảy tuổi, người cô độc nhất thế gian, một mình trên trạm khí tượng ở đỉnh cao hai ngàn sáu trăm mét, thèm người… (trong lời giới thiệu của bác lái xe)

- Anh thanh niên xuất hiện với dáng vẻ nhanh nhẹn, tự nhiên, vóc dáng nhỏ bé

- Công việc đo gió, đo mưa, đó nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự báo vào việc báo trước thời tiết hằng ngày

- Thái độ, suy nghĩ về cuộc sống và công việc của một người một mình giữa lặng lẽ của thiên nhiên

- Tinh thần trách nhiệm cao trong hoàn cảnh sống khắc nghiệt, cô quạnh

- Vượt qua thử thách của sự cô độc, hiểu rõ tầm quan trọng, cần thiết từ công việccủa mình cho mọi người, cho đất nước.
- Nét đẹp trong lí tưởng sống và suy nghĩ sâu sắc về công việc và cuộc sống.

Trả lời câu 1 (trang 189 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Nhận xét về cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa. Tác phẩm này, theo lời tác giả, là "một bức chân dung". Đó là bức chân dung ai, hiện lên trong suy nghĩ cái nhìn của nhân vật nào?

Lời giải chi tiết:

- Lặng lẽ Sa Pa có một cốt truyện đơn giản. Chỉ là cuộc hội ngộ giữa bốn người: ông hoạ sĩ già, cô kĩ sư­ mới tốt nghiệp, bác lái xe và anh thanh niên phụ trách trạm khí tượng trên núi Yên Sơn. Tác giả không hề cho biết tên của các nhân vật. Qua cuộc hội ngộ của những con ngư­ời “không có tên” ấy, hiện ra chân dung con người lao động thầm lặng, trên cái nền lặng lẽ thơ mộng của Sa Pa.

- Câu chuyện về cuộc hội ngộ chỉ diễn ra trong vòng ba m­ơi phút, người hoạ sĩ chỉ kịp phác thảo bức chân dung của chàng thanh niên. Chân dung ấy hiện ra trước hết qua sự giới thiệu của bác lái xe vui tính, qua sự quan sát, cảm nhận, suy ngẫm nhà nghề của bác hoạ sĩ, qua sự cảm nhận của cô gái trẻ và qua sự tự hoạ của chàng trai.

Trả lời câu 2 (trang 189 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Phân tích nhân vật anh thanh niên

Lời giải chi tiết:

- Con người “cô độc nhất thế gian” là một thanh niên hai mươi bảy tuổi, làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu.

- Qua cái nhìn của ng­ời hoạ sĩ, người thanh niên hiện ra với “tầm vóc nhỏ bé, nét mặt rạng rỡ”. Anh ta sống trong “Một căn nhà ba gian, sạch sẽ, với bàn ghế, sổ sách, biểu đồ, thống kê, máy bộ đàm. Cuộc đời riêng của anh thanh niên thu gọn lại một góc trái gian với chiếc gi­ường con, một chiếc bàn học, một giá sách.”. Một cuộc sống giản dị, ngăn nắp của một ngư­ời yêu đời, say mê công việc và không có vẻ gì của sự buồn chán.

- Yêu công việc và có trách nhiệm trong công việc: Người thanh niên hiểu rất rõ công việc của mình, chấp nhận sống trong hoàn cảnh buồn tẻ, cô độc để làm công việc “đo gió, đo m­a, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo tr­ớc thời tiết hàng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu”. Nh­ưng con ng­ời ấy không hề thấy buồn tẻ, cô độc “khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình đ­ợc?”. Được làm việc có ích đối với anh thế là niềm vui. Hơn nữa công việc của anh gắn liền với công việc của bao anh em đồng chí khác ở những điểm cao hơn hoặc thấp hơn.

- Anh có hành động đẹp: Anh vượt qua khó khăn gian khổ, sống một mình trên đỉnh núi cao trong sự cô đơn tuyệt đối để làm nhiệm vụ một cách tự giác, có kết quả cao. Ta hình dung cảnh "Một giờ sáng", trời mưa tuyết, trong cái im lặng rợn người của Sa Pa "Một mình anh xách đèn đi ra vườn để đo chấn động của vỏ quả đất trên máy, báo về "nhà" góp phần dự báo thời tiết trong ngày". Đây là công việc đòi hỏi phải tỉ mỉ, có tinh thần trách nhiệm cao.

Trả lời câu 3 (trang 189 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Phân tích nhân vật ông họa sĩ

Lời giải chi tiết:

- Là người có năng lực quan sát, trí tưởng tượng bay bổng. Qua cái nhìn của ông thiên nhiên Sa Pa hiện lên thật lung linh, huyền ảo. Điều đó thể hiện một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu đất nước tha thiết.

- Là người có tâm hồn nhạy cảm, xúc động mãnh liệt trước cái đẹp:

+ Ngay từ lần đầu gặp ông họa sĩ đã xúc động trước sự cởi mở, chân thành của anh thanh niên, ngạc nhiên khi thấy anh thanh niên tặng hoa cô kĩ sư.

+ Khi anh thanh niên kể về công việc ông lại có cảm giác bối rối. Đó là cái bối rối của người đi tìm cái đẹp bỗng phát hiện ra cái đẹp ở ngay bên cạnh mình.

- Là người khát khao sáng tạo nghệ thuật, có một tình yêu mãnh liệt với nghệ thuật:

+ Trước khi về hưu ông muốn lên sapa để tìm cảm hứng nghệ thuật, vẫn theo đuổi mục đích đi tìm cái đẹp.

+ Cảm hứng nghệ thuật thôi thúc người nghệ sĩ sáng tác. Khi trò chuyện với anh thanh niên ông say sưa kí họa khuôn mặt anh. Tuy có chút mệt nhọc nhưng dường như ông thấy mình trẻ ra, bàn tay như có thần, khiến ông thêm yêu cuộc sống và khát khao sáng tạo.

* Vẻ đẹp của anh thanh niên được soi rọi từ cái nhìn của ông họa sĩ sẽ trở nên khách quan, chân thực hơn.

Trả lời câu 4 (trang 189 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Trong tác phẩm này có sự kết hợp giữa các yếu tố trữ tình, bình luận với tự sự. Em hãy chỉ ra các chi tiết tạo nên chất trữ tình cho tác phẩm và nêu tác dụng.

Lời giải chi tiết:

- Chất trữ tình của tác phẩm toát lên từ vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa thơ mộng là "Những rặng đào, những đàn bò lang, cổ có đeo chuông ở các đồng cỏ trong thung lũng". Đó là vẻ đẹp kỳ lạ của "Nắng bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây từ kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng". Đó là cảnh "Mây bị nắng xua, luồn cả và gầm xe". Rồi thì "những bông hoa đơn, thược dược vàng, tím, đỏ, hồng phấn, tổ ong, mọc ngay giữa mùa hè", "nắng mạ bạc con đèo, đốt cháy rừng cây, hừng hực như một bó đuốc lớn…

- Chất trữ tình toát lên từ vẻ đẹp tâm hồn của những con người trong truyện :

+ Anh thanh niên có suy nghĩ, lối sống, hành động đẹp như thơ.

+ Tâm hồn cô kỹ sư trẻ bừng dậy một tình cảm lớn lao đẹp đẽ khi gặp ánh sáng đẹp đẽ từ cuộc sống, tâm hồn anh thanh niên chiếu rọi. Cả ấn tượng hàm ơn khó tả dạt lên trong lòng cô gái, không phải chỉ vì bó hoa anh thanh niên tặng mà còn vì "Một bó hoa này khác nữa, bó hoa của những háo hức, mơ mộng ngẫu nhiên anh thêm cho cô. Và còn vì một cái gì đó nữa lúc cô chưa kịp nghĩ kỹ".

- Tác dụng : Chất trữ tình tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt của tác phẩm làm cho truyện như một bài thơ. Chất thơ bàng bạc tron toàn truyện, từ phong cảnh đẹp đẽ thơ mộng của thiên nhiên vùng núi cao đến hình ảnh những người đang sống, làm việc trong cái lặng lẽ mà không hề cô độc bởi sự gắn bó của họ với cuộc đời, với mọi người, với đất nước. Tạo không khí thân tình cho tác phẩm nâng cao ý nghĩa và vẻ đẹp của sự vật, con người rất bình dị được miêu tả trong truyện, làm chủ đề tư tưởng của truyện được bộc lỗ rõ nét và sâu sắc.

Trả lời câu 5 (trang 189 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Phát biểu chủ đề của truyện

Lời giải chi tiết:

Truyện Lặng lẽ Sa Pa ca ngợi những con người vô danh, hằng ngày khiêm nhường, lặng lẽ cống hiến hết mình cho Tổ quốc một cách thầm lặng. Trong số những con người đó nổi bật lên hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng, tự giác vượt mọi khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ và sống đẹp, đem lại niềm vui cho mọi người.

Luyện tập

Phát biểu cảm nghĩ của em về một trong hai nhân vật: anh thanh niên hoặc ông họa sĩ

Lời giải chi tiết:

- Giới thiệu nhân vật.

- Cảm nghĩ về nhân vật

+ Công việc.

+ Phẩm chất: sống lạc quan, trái tim nhạy cảm, luôn yêu mến mọi người. Là con người đầy trách nhiệm và niềm say mê với công việc, sống thầm lặng để cống hiến.

Bài tham khảo:

Sau khi học xong văn bản Lặng lẽ Sa Pa, nhân vật anh thanh niên đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc khó quên. Trước tiên anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời,yêu nghề ,ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình. Dù cho công việc vất vả, nhưng anh đã có những đóng góp quan trọng cho đất nước hơn nữa người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn.Anh cảm thấy đóng góp của mình bình thường,nhỏ bé so với bao ngừơi khác.Bởi thế anh ngượng ngùng khi ông hoạ sỹ già phác thảo chân dung mình vào cuốn sổ tay. Trong cuộc đời vẫn có những con người thầm lặng, cần mẫn,nhiệt thành như anh thanh niên ấy, khiến cuộc sống này thật đáng trân trọng,thật đáng tin yêu .

Tóm tắt

Trên chuyến xe từ Hà Nội lên Lào Cai, ông họa sĩ già, bác lái xe, cô kĩ sư trẻ tình cờ quen nhau. Bác lái xe đã giới thiệu cho ông họa sĩ và cô kĩ sư làm quen với anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét. Anh thanh niên mời ông họa sĩ và cô gái lên thăm nơi ở và làm việc của mình. Ở đây, người họa sĩ già và cô kĩ sư đã nhận ra vẻ đẹp những người lao động thầm lặng trên cái nền lặng lẽ của Sa Pa. Ông họa sĩ luôn đi tìm hình ảnh lí tưởng cho bức tranh của mình chỉ kịp phác thảo những đường nét cơ bản chân dung anh thanh niên.

Bố cục

Bố cục (3 phần)

- Phần 1 (từ đầu đến "Kìa, anh ta kia"): Anh thanh niên qua lời kể của bác lái xe.

- Phần 2 (tiếp theo đến "không có vật gì như thế"): Cuộc gặp gỡ, trò chuyện giữa ông họa sĩ, cô kĩ sư và anh thanh niên.

- Phần 3 ( còn lại): Cuộc chia tay giữa ba người

Nội dung chính

Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa khắc họa thành công hình ảnh những người lao động bình thường, mà tiêu biểu là anh thanh niên làm công tác khí tượng ở một mình trên đỉnh núi cao. Qua đó, truyện khẳng định vẻ đẹp của con người lao động và ý nghĩa của những công việc thầm lặng.

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả:

Nguyễn Thành Long sinh năm 1925, mất năm 1991)
Quê quán: huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam
Ông là cây bút chuyên viết về truyện ngắn, bút ký với phong cách văn xuôi nhẹ nhàng, giàu chất thơ.
2. Tác phẩm:

“Lặng lẽ Sa Pa” là kết quả của chuyến đi Lào Cai trong mùa hè 1970 của tác giả.
Bố cục:
Từ đầu – đến “cô độc nhất thế gian”: Sự xuất hiện của anh thanh niên qua lời kể của bác lái xe.
Tiếp – đến “có vật gì như thế”: Cuộc gặp gỡ và trò chuyện giữa anh thanh niên, ông họa sĩ và cô kỹ sư.
Còn lại: Cuộc chia tay giữa ba nhân vật

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 189 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 Nhận xét về cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”. Tác phẩm này, theo lời của tác giả, là “một bức chân dung”. Đó là bức chân dung của ai, hiện ra trong cái nhìn và suy nghĩ của nhân vật nào?

Bài làm:
Cốt truyện và tình huống:
Cốt truyện: “Lặng lẽ Sa Pa" có cốt truyện đơn giản kể lại một cuộc gặp gỡ của bốn người bác lái xe, ông họa sĩ, cô kĩ sư trẻ và anh thanh niên trong vòng ba mươi phút giữa cảnh núi rừng lặng lẽ, thơ mộng. Qua cuộc gặp ấy chân dung cửa anh thanh niên hiện ra khiến người đọc phải suy nghĩ.
Cuộc gặp gỡ này là cơ hội thuận tiện để tác giả khắc hoạ chân dung nhân vật chính (anh thanh niên) một cách tự nhiên, tập trung qua cái nhìn, suy nghĩ của các nhân vật khác (bác lái xe, ông hoạ sĩ, cô kĩ sư).
Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long có tình huống truyện rất giản dị, nhẹ nhàng tựa như cánh cửa dẫn người đọc vào thế giới cổ tích.

Câu 2: Trang 189 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 Phân tích nhân vật anh thanh niên trong truyện.
Bài làm:
Anh thanh niên trong truyện:
Hoàn cảnh nhân vật xuất hiện: Tình huống cơ bản của truyện là cuộc gặp gỡ rồi lên thăm chốc lát nơi ở và làm việc của anh thanh niên với bác lái xe và hai hành khách trên xe. Anh thanh niên trong truyện được giới thiệu như là người cô độc nhất thế gian. Do mới lên nhận công tác, “thèm người quá” nên anh kiếm cớ để xe dừng lại. Anh xuất hiện khi thấy có xe chở khách đến.
Quan hệ với các nhân vật khác:
Anh là người mến khách (vui mừng, cảm động khi có khách đến thăm).
Là người sống chu đáo, biết quan tâm đến mọi người (hái hoa tặng khách, chuẩn bị trứng luộc cho khách ăn trưa trên xe,...), ân cần, chu đáo với bác lái xe (gửi tam thất cho vợ bác).
Là người say mê công việc, có tinh thần trách nhiệm cao: Công việc của anh hết sức vất vả “đo mưa, đo nắng, đo chấn động mặt đất”, phải lấy ốp vào lúc một giờ, bốn giờ sáng xung quanh tối mịt nhưng anh vẫn rất nghiêm túc, đúng giờ. Hiệu quả làm việc rất cao, anh đã góp phần phát hiện ra đám mây khô giúp không quân ta bắn rơi máy bay Mĩ.
Là người có nếp sống khoa học, ngăn nắp: căn phòng làm việc của anh sắp đặt rất gọn gàng đâu vào đấy, đặc biệt là một giá sách và một quyển sách đang đọc dở ở trên bàn chứng tỏ tinh thần học hỏi không ngừng.
Là người có tâm hồn cao đẹp: ở một mình song anh vẫn trồng hoa thược dược, lay ơn đủ màu, vườn hoa ấy tươi đẹp như tâm hồn anh vậy.
Là người khiêm tốn, giản dị: anh nói rất ít về mình, để dành thời gian nói chuyện với mọi người, từ chối khi ông họa sĩ có ý định vẽ về anh, anh cho rằng có người khác còn xứng đáng hơn anh.

Câu 3: Trang 189 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 Phân tích nhân vật ông họa sĩ.
Bài làm:
Ông họa sĩ là nhân vật phụ của tác phẩm nhưng có ý nghĩa đặc biệt, nhân vật hầu như chỉ lặng lẽ nghe và suy ngẫm.
Là người khát khao cống hiến, khát khao sáng tác. Luôn tìm kiếm vẻ đẹp trong cuộc sống để đưa vào nghệ thuật
Là người nghệ sĩ nhiều kinh nghiệm và óc quan sát tinh tế: (căn phòng, vườn hoa và chân dung anh thanh niên đều được miêu tả qua lăng kính của người họa sĩ).
Xúc động, trân trọng vẻ đẹp tâm hồn con người đặc biệt là vẻ đẹp của anh thanh niên
Là người có trực giác nhạy bén: Tình cờ gặp anh thanh niên, ngay lập tức người họa sĩ bắt tay vào sáng tác “Gặp một con người như anh ta là một cơ hội hạn hữu cho sáng tác”.

Câu 5: Trang 189 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 Phát biểu chủ đề của truyện.
Bài làm:
Qua tác phẩm, nhà văn ngợi ca những con người vô danh thầm lặng đang ngày đêm lao động hăng say, cống hiến cho tổ quốc.

LUYỆN TẬP
Câu 1: Trang 190 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1 Phát biểu cảm nghĩ về một trong hai nhân vật: anh thanh niên, ông hoạ sĩ.
Bài làm:
Bài làm tham khảo về nhân vật anh thanh niên
Giữa rừng núi yên bình, vắng lặng có những con người vẫn lao động và cống hiến hết mình cho công việc. Nhân vật anh thanh niên trong tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa, làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ. Một con người lặng lẽ như núi rừng nơi đây nhưng lại có một tâm hồn và lí tưởng sống vô cùng tươi đẹp. Những lí tưởng sống và hành động cao đẹp của anh đã để lại trong lòng người đọc những xúc cảm và suy nghĩ về sự đóng góp thế hệ trẻ trong xây dựng đất nước hôm nay.

Nhân vật anh thanh niên tuy chỉ xuất hiện trong chốc lát nhưng vẫn là điểm sáng nổi bật nhất của bức tranh mà tác giả tập trung thể hiện. Để chuẩn bị cho sự xuất hiện của anh, tác giả đã qua lời bác lái xe để giới thiệu về anh: hai mươi bảy tuổi, người cô độc nhất thế gian, một mình trên trạm khí tượng ở đỉnh cao hai ngàn sáu trăm mét, rất “thèm người”... Cách giới thiệu ấy đã gây hứng thú và sự tò mò thú vị cho nhân vật ông họa sĩ và cô kĩ sư trước cuộc gặp gỡ. Khi xe dừng, người thanh niên xuất hiện với dáng vẻ nhanh nhẹn, tự nhiên và vóc dáng hơi nhỏ bé dường như không có gì đặc biệt. Sức hút của anh chính là ở thái độ và những suy nghĩ về cuộc sống và công việc của một người bình thường một mình lặng lẽ của thiên nhiên. Cái mà tác giả muốn làm nổi bật ở nhân vật này không phải là những công việc khó khăn đòi hỏi phải có tinh thần trách nhiệm cao, mà là một hoàn cảnh sống và làm việc thật đặc biệt: một mình trên đỉnh núi cao Yên Sơn quanh năm suốt tháng giữa cái lặng lẽ mênh mông của cỏ cây, mây núi. Cái khó khăn, thách thức lớn nhất với anh chính là sự cô độc.

Cái gì đã giúp anh vượt qua được hoàn cảnh ấy?Anh quan niệm: “khi ta làm việc ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? ”Anh hiểu rõ : “Công việc của cháu gian khổ thế đấy,chứ cất nó đi,cháu buồn đến chết mất”.Sống một mình nhưng anh không đơn độc bởi “lúc nào tôi cũng có người để trò chuyện. Nghĩa là có sách ấy mà ”. Tuy sống trong điều kiện thiếu thốn nhưng người thanh niên ấy vẫn ham mê công việc, biết sắp xếp lo toan cuộc sống riêng, biết tìm niềm vui giữa núi rừng lặng lẽ. Anh nuôi gà, trồng hoa, đọc sách, thỉnh thoảng anh xuống đường tìm gặp bác lại xe cùng hành khách để trò chuyện cho vơi bớt nỗi nhớ nhà.Thỉnh thoảng xuống núi, anh tìm gặp bác lái xe, cùng khách qua đường để thăm hỏi, giúp đỡ, để vơi bớt nỗi cô đơn, nỗi “nhớ người”... Con người ấy đã biết sống một cuộc sống thật đẹp, thật phong phú, một cuộc sống làm chủ mình, giúp ích cho đời. Kể về một lần, nhờ anh góp phần phát hiện một đám mây khô nên không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực, anh đã sung sướng nói với ông họa sĩ: “Từ hôm ấy cháu sống thật hạnh phúc”.

Ý thức sâu sắc mục đích việc mình làm, say mê làm việc để đạt hiệu quả, thấm thía niềm vui, tìm được hạnh phúc trong cuộc sống, phong cách sống ấy của anh thanh niên khí tượng khiến ông họa sĩ nhủ thầm “người con trai ấy đáng yêu thật”. Phải chăng đó chính là những vang âm từ một cách sống? Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. Anh cảm thấy đóng góp của mình bình thường, nhỏ bé so với bao ngừơi khác. Bởi thế anh ngượng ngùng khi ông hoạ sỹ già phác thảo chân dung mình vào cuốn sổ tay .Con người khiêm tốn ấy hào hứng giới thiệu cho ông hoạ sỹ những người khác đáng vẽ hơn mình: “Không, không, bác đừng mất công vẽ cháu, để cháu giới thiệu cho bác những người khác đáng vẽ hơn.”. Đó là ông kỹ sư ở vườn rau vượt qua bao vất vả để tạo ra củ su hào ngon hơn, to hơn. Đó là “người cán bộ nghiên cứu sét, 11 năm không xa cơ quan lấy một ngày”… Dù còn trẻ tuổi, anh thấm thía cái nghĩa, cái tình của mảnh đất Sa pa, thấm thía sự hy sinh lặng thầm của những con người đang ngày đêm làm việc và lo nghĩ cho đất nước.

Trong truyện, ngoài nhân vật người thanh niên, các nhân vật phụ khác không chỉ tham gia vào câu chuyện, làm rõ nét hơn cho nhân vật chính mà còn làm phong phú và sâu hơn cho chủ đề của truyện. Qua những lời tâm sự của anh thanh niên với người họa sĩ, cô kĩ sư, giúp ta hiểu thêm vẻ đẹp tâm hồn của anh. Chính anh cũng đã truyền cảm hứng và những suy nghĩ tích cực cho những người xung quanh anh. Ví như, từ câu chuyện người thanh niên, ông họa sĩ đã suy nghĩ về nghệ thuật với cả sức mạnh và sự bất lực của nó với cuộc đời, về con người và cả mảnh đất Sa Pa. Còn với cô kĩ sư trẻ mới ra trường thì cuộc gặp gỡ với anh thanh niên cùng với những điều anh kể đã khiến cô bàng hoàng, “cô hiểu thêm cuộc sống một mình dũng cảm tuyệt đẹp của người thanh niên, về cái thế giới những con người như anh”. Quan trọng hơn nữa, cô hiểu và tin hơn vào con đường mà cô đã lựa chọn.

Có lẽ ấn tượng đặc biệt nhất để lại trong mỗi người sau khi đọc xong tác phẩm là cách miêu tả nhân vật. Không một cái tên cụ thể được nhắc đến, họ được khắc họa là những con người thuộc nhiều thế hệ: người họa sĩ già, anh thanh niên, cô kĩ sư… Nhưng qua những lời tâm sự, vẻ đẹp tâm hồn của họ được toát lên một cách chân thực, gần gũi và đáng mến. Nét chung nhất trong những con người nơi đây là sự say mê công việc, với ước muốn bình dị được đóng góp một phần công sức để xây dựng đất nước ngày một tươi đẹp hơn:

Có biết bao người con gái, con trai
Trong bốn nghìn lớp người giống ta lứa tuổi
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước.

Truyện được kể bằng chất trữ tình trong tác phẩm có tác dụng làm cho câu chuyện mượt mà, đậm chất thơ. Từ đó nâng cao ý nghĩa và vẻ đẹp của sự việc, con người rất bình dị được miêu tả trong truyện, và chính vì thế mà chủ đề của truyện được thể hiện sâu sắc và ý nghĩa hơn. Tác phẩm kết thúc nhưng mở ra một hướng đi và suy nghĩ mới cho thế hệ thanh niên trong thời đại mới. Hãy cống hiến sức trẻ và sự say mê công việc để đất nước ngày càng tươi đẹp, hãy để tuổi thanh xuân của chúng ta được sống ý nghĩa hơn.

Phần tham khảo, mở rộng
Tóm tắt truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long
Bài làm:
“Lặng lẽ Sa Pa” kể về cuộc gặp gỡ tình cờ giữa các nhân vật: ông họa sĩ già, cô kỹ sư trẻ, bác lái xe và anh thanh niên làm khí tượng trong vòng nửa giờ trên đỉnh núi Yên Sơn khi xe dừng lại.. Trên chuyến xe, ông ngồi cùng hàng ghế với cô kĩ sư trẻ lên nhận công tác ở Lai Châu. Đến Sa Pa, bác lái xe dừng lại lấy nước và nhân tiện giới thiệu với họa sĩ “một trong những người cô độc nhất thế gian”. Đó là anh thanh niên trông coi trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn 2600 mét. Cuộc gặp gỡ giữa mọi người diễn ra rất vui vẻ, cảm động. Anh thanh niên hào hứng giới thiệu với khách về công việc hằng ngày của mình – những công việc âm thầm nhưng vô cùng có ích cho cuộc sống. Ông họa sĩ đã kịp ghi lại ký họa chân dung anh . Anh muốn giới thiệu với ông họa sĩ những người khác xứng đáng hơn để vẽ. Họ chia tay nhau trong niềm xúc động. Qua lời kể của anh, các vị khách còn được biết thêm về rất nhiều gương sáng trong lao động, sản xuất, đem hết sức mình phục vụ sự nghiệp xây dựng và chiến đấu bảo vệ đất nước.

Kiến thức cơ bản

I. Tác giả

- Nguyễn Thành Long (1925 - 1991), quê ở huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, viết văn từ thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Ông là cây bút chuyên về truyện ngắn và kí.

- Sa Pa: một huyện thuộc tỉnh Lào Cai nằm trong khu vực dãy núi Hoàng Liên Sơn, có thị trấn nghỉ mát Sa Pa nổi tiếng. Dãy Hoàng Liên Sơn có nhiều núi cao, trong đó có đỉnh Phan-xi-păng cao nhất nước ta (3.143 mét).

II. Tác phẩm

- Truyện ngắn Lặng Lẽ Sa Pa là kết quả của chuyến đi Lào Cai trong mùa hè năm 1970 của tác giả. Truyện rút từ tập Giữa trong xanh in năm 1972.

- Lặng lẽ Sa Pa có cốt truyện đơn giản, xoay quanh tình huống gặp gỡ bất ngờ giữa ông họa sĩ già, cô kĩ sư trẻ với anh thanh niên làm công tác ở trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn thuộc Sa Pa. Nhân vật chính là anh thanh niên chỉ xuất hiện trong nửa giờ nhưng đã để lại trong lòng mọi người những tình cảm đẹp.

Đọc - hiểu văn bản

Câu 1 - Trang 189 SGK

Nhận xét về cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa. Tác phẩm này, theo lời tác giả, là "một bức chân dung". Đó là bức chân dung của ai, hiện ra trong cái nhìn và suy nghĩ của những nhân vật nào?

Trả lời:

- Tình huống truyện được xây dựng như sau: Bác lái xe dừng xe để cho hành khách nghỉ trên đỉnh Sa Pha, nơi anh thanh niên làm việc. Bác lái xe giới thiêu ông hoa sĩ già và cô kĩ sư trẻ làm quen với anh thanh niên. Đây là lần gặp gỡ đầu tiên của những người xa lạ nhưng trong một thời gian rất ngắn ngủi, giữa họ có sự cảm thông, quý mến thân tình. Cuộc gặp gỡ bất ngờ ở nơi heo hút này để lại trong tâm tưởng mỗi người những tình cảm, ấn tượng tốt đẹp.

Nhân vật anh thanh niên chỉ hiện ra trong chốc lát, đủ để các nhân vật khác kịp ghi nhận một ấn tượng, một "kí họa chân dung" về anh rồi dường như anh lại khuất lấp vào trong mây mù bạt ngàn và cái lặng lẽ muôn thuở của núi cao Sa Pa. Nhân vật anh thanh niên hiện ra để cho mọi người cảm nhận được rằng: "Trong cái lặng im của Sa Pa [...], Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước".

Câu 2 - Trang 189 SGK

Phân tích nhân vật anh thanh niên trong truyện.

Trả lời:

Hoàn cảnh sống và làm việc một mình trên đỉnh núi cao, quanh năm suốt tháng giữa cỏ cây và mây núi Sa Pa. Công việc của anh là "đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu". Công việc ấy đòi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác và có tinh thần trách nhiệm cao (nửa đêm, đúng giờ "ốp" thì dù mưa tuyết, giá lạnh thế nào cũng phải trở dậy ra ngoài trời làm công việc đã quy định)

- Gian khổ nhất đối với anh là phải vượt qua được sự cô đơn, vắng vẻ. Nhưng anh thanh niên đã vượt lên trên được hoàn cảnh ấy, bởi:

+ Trước hết anh có ý thức về công việc và lòng yêu nghề.

+ Anh có những suy nghĩ thật đúng đắn và sâu sắc đối với cuộc sống con người nữa ngoài công việc - đó là niềm vui đọc sách.

- Nét đẹp đáng mến nữa của anh là sự cởi mở, chân thành và khiêm tốn.

Câu 3 - Trang 189 SGK

Phân tích nhân vật ông hoạ sĩ.

Nhân vật này cùng với các nhân vật phụ khác đã góp phần tô đậm hình ảnh người thanh niên trong truyện như thế nào?

Trả lời:

Tuy không dùng cách kể của ngôi thứ nhất nhưng tác giả đã mượn cái nhìn và suy nghĩ của ông hoạ sĩ để nói về nghệ thuật và về con người, cảm xúc trước người thanh niên ở một mình trong trạm khí tượng.

Trước sự xuất hiện của một đối tượng nghệ thuật (mà ông đang tìm trong chuyến đi thực tế cuối cùng trước khi nghỉ hưu) đã làm nhà hoạ sĩ bối rối: chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác... nhưng làm thế nào đạt được chính tấm lòng của nhà học sĩ giữa bức tranh đó và làm thế nào người xem hiểu được anh ta, mà không hiểu như một ngôi sao xa?

Ông hoạ sĩ muốn ghi lại hình ảnh anh thanh niên bằng nét bút kí hoạ. Người con trai đáng yêu thật, nhưng làm cho ông nhọc quá. Với những điều làm cho người ta suy nghĩ về anh. Và về những điều anh suy nghĩ...

Những xúc cảm và suy tư của ông hoạ sĩ về người thanh niên và những điều khác như sự bất lực của nghệ thuật trong cuộc hành trình vĩ đại là cuộc đời (...), như quan niệm về cái đất Sa Pa.

Các nhân vật khác

- Nhân vật cô kĩ sư: Cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên, những điều anh nói, cả chuyện anh kể về những người khác đã khiến cô "bàng hoàng". Đó là sự bừng dậy của những tình cảm lớn lao, cao đẹp khi người ta gặp được những hình ảnh sáng đẹp đẽ toả ra từ cuộc sống, từ tâm hồn của người khác.

- Nhân vật bác lái xe: Qua lời kể của nhân vật này, ông hoạ sĩ và cô gái trong truyện cũng như người đọc được kích thích sự chú ý, đón chờ sự xuất hiện của anh thanh niên - nhân vật chính của truyện mà theo lời của bác lái xe là “một trong những người cô độc nhất thế gian". Cũng qua lời kể của bác mà ta biết được những nét sơ lược về nhân vật chính và nỗi “thèm” được gặp người của anh khi mới lên sống một mình trên đỉnh núi cao quanh năm lạnh lẽo, chỉ có cây cỏ và mây mù.

Tóm lại, thông qua những cảm xúc và suy nghĩ cùng thái độ cảm mến của các nhân vật phụ, hình ảnh nhân vật anh thanh niên được hiện ra càng rõ nét và đẹp hơn, chủ đề tác phẩm được mở rộng thêm, gợi ra nhiều ý nghĩ.

Ông kĩ sư ở vườn rau Sa Pa hằng ngày ngồi trong vườn chăm chú quan sát cách lấy mật của ong, rồi tự tay thụ phấn cho hàng vạn cây su hào để hạt giống làm ra tốt hơn. Đó là anh cán bộ nghiên cứu đã mười một năm ròng túc trực chờ sét để lên bản đồ sét tìm tài nguyên cho đất nước. Họ tạo thành cái thế giới những con người như anh thanh niên ở trạm khí tượng.

Câu 4 - Trang 189 SGK

Trong truyện ngắn này có sự kết hợp các yếu tố trữ tình, bình luận với tự sự. Em hãy chỉ ra các chi tiết tạo nên chất trữ tình của tác phẩm và nêu tác dụng của chất trữ tình đó.

Trả lời

Chất trữ tình toát lên từ cái đẹp của thiên nhiên Sa Pa bằng ngôn ngữ nghệ thuật tạo hình đầy màu sắc, ở sự sống của cây, của hoa lá, gợi ra những tưởng tượng kì thú (những cây thông... rung tít... những ngón tay... cái nhìn bao che...) tô điểm và tạo nên vẻ đẹp cho cuộc sống con người.

- “Mây hắt từng chiếc quạt trắng lên từ các thung lũng”.

- “Lúc bấy giờ, nắng đã mạ bạc cả con đèo, đốt cháy rừng cây hừng hực như một bó đuốc lớn”.

Nhưng chất trữ tình toát lên chủ yếu từ nội dung truyện: một cuộc gặp gỡ tình cờ đã để lại bao dư vị trong lòng mỗi người, những nét đẹp giản dị đáng mến của anh thanh niên. Qua những câu chuyện anh kể về cuộc sống của mình trong cái “Lặng lẽ Sa Pa", những tình cảm, cảm xúc mới nảy nở trong lòng ông hoạ sĩ, cô kĩ sư đối với anh thanh niên.

Có thể nói chất trữ tình trong tác phẩm đã nâng cao ý nghĩa và nét đẹp của sự việc, của con người, làm rõ nét chủ đề tư tưởng của truyện.

Câu 5 - Trang 189 SGK

Phát biểu chủ đề của truyện.

Trả lời

Chủ đề của truyện: Qua việc ca ngợi những con người lao động thầm lặng, tác giả khẳng định "Trong cái lặng im của Sa Pa, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước", đồng thời gợi ra những vấn đề về ý nghĩa của lao động chân chính.

Luyện tập

Yêu cầu: Phát biểu cảm nghĩ về một trong hai nhân vật: anh thanh niên, ông họa sĩ.

Hướng dẫn:

- Giới thiệu nhân vật.

- Cảm nghĩ về nhân vật

+ Công việc.

+ Phẩm chất: sống lạc quan, trái tim nhạy cảm, luôn yêu mến mọi người. Là con người đầy trách nhiệm và niềm say mê với công việc, sống thầm lặng để cống hiến.

Tổng kết
Các kiến thức bài học này bạn cần ghi nhớ:
• Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa khắc hoạ thành công hình ảnh những người lao động bình thường, mà tiêu biểu là anh thanh niên làm công tác khí tượng ở một mình trên đỉnh núi cao. Qua đó, truyện khẳng định vẻ đẹp của con người lao động và ý nghĩa của những công việc thầm lặng.
• Truyện đã xây dựng được tình huống hợp lí, cách kể chuyện tự nhiên, có sự kết hợp giữa tự sự, trữ tình với bình luận.

I.Tìm hiểu chung:

1,Tác giả

Nguyễn Thành Long (1925-1991)

2.Tác phẩm

Lặng lẽ Sa Pa

Thể loại: Truyện ngắn

Bố cục:

Phần 1: Từ đầu đến “cô độc nhất thế gian”: Anh thanh niên qua lời kể của bác lái xe
Phần 2: tiếp đến “có vật gì như thế”: cuộc gặp gỡ và trò chuyện giữa anh thanh niên, bác họa sĩ và cô kỹ sư
Phần 3: Đoạn còn lại: Cuộc chia tay giữa anh thanh niên cô kỹ sư và ông họa sĩ

II Đọc hiểu văn bản Lặng lẽ Sa Pa

Câu 1 trang 189 sgk ngữ văn 9 tập 1

Đọc truyện ngắn, ta thấy:

Cốt truyện đơn giản, xoay quanh cuộc gặp gỡ của ông họa sĩ già, anh thanh niên, bác lái xe và cô kỹ sư trẻ
Tình huống : Một tình huống, nhẹ nhàng đơn giản
Bức tranh: Chân dung anh thanh niên hiện lên qua những suy tư của nhân vật khác: ông họa sĩ, bác lái xe, cô kỹ sư

Câu 2 trang 189 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1

Hình ảnh anh thanh niên:

Một người nhiệt huyết, say mê trong công việc, có tinh thần trách nhiệm cao. Anh sống một mình trên đỉnh núi cao suốt mấy năm dòng, bác lái xe nói rằng anh là “người cô độc nhất thế gian”. Vả lại công việc của anh đòi hỏi sự cẩn trọng tỉ mỉ và nghiêm túc
Một người có nếp sống ngăn nắp và khoa học. Từ căn phòng anh ở đến bàn làm việc đều được sắp đặt gọn gàng
Một người có tâm hồn đẹp đẽ. anh thích trồng hoa sau vườn, thích đọc sách mỗi ngày
Một người cởi mở, chan hòa và chu đáo với mọi người xung quanh: Anh tặng hoa cho cô kỹ sư, tặng trứng cho ông họa sĩ già, tặng tam thất cho bác lái xe. Anh ngồi nói chuyện rất cởi mở, chân thành về nghề của mình, về ước mơ và khát vọng của mình.
Một người khiêm tốn giản dị: Anh nói ít về bản thân, chỉ nói về nghề nghiệp, từ chối ông họa sĩ khi ông có ý định vẻ mình bởi anh cho rằng còn có rất nhiều người đẹp hơn anh, chân thành hơn anh

Câu 3 trang 189 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1

Nhân vật ông họa sĩ

Một người nghệ sĩ phong phú kinh nghiệm và có sự tinh tế
Say mê với nghề của mình, ông đi thực tế để tìm những cảm hứng sáng tạo
Có trực giác rất nhạy bén khi chỉ tình cơ gặp anh thanh niên, ông đã cảm nhận được vẻ đẹp tiềm tàng trong con người của anh.. Những cảm xúc và suy nghĩ của ông về anh thanh niên và nhiều điều khác ở Sapa đã làm cho chân dung nhân vật anh thanh niên trở nên đẹp đẽ, góp phần gợi nhiều chiều sâu tâm tưởng

Câu 4 trang 189 sgk ngữ văn lớp 9

Chất trữ tình trong Lặng Lẽ Sa Pa

Chất trữ tình của tác phẩm thể hiện ở thiên nhiên Sa Pa thơ mộng, vùng đất có vẻ yên bình nhưng lại ẩn chứa những vẻ đẹp khác lạ. Đó là những rặng đào, những đàn bò lang cổ đeo chuông ở các đồng cỏ trong thung lũng,...
Chất trữ tình thể hiện ở con người ở Sa Pa : Anh thanh niên có những suy nghĩ, cách sống và hành động đẹp. Cô kỹ sư cỏ một tâm hồn tình cảm đẹp đẽ và lớn lao. Ông họa sĩ mang trong mình khát vọng sáng tạo, hy sinh vì nghệ thuật
Tất cả những gì ở Sa Pa được Nguyễn Thành Long khắc họa đã tạo nên một chất trữ tình lãng mạn cho tác phẩm

Câu 5 trang 189 sgk ngữ văn lớp 9 tập 1

Chủ đề truyện: Lặng lẽ Sa Pa là một truyện ngắn trữ tình ca ngợi những con người đã thầm lặn cống hiến hết mình cho tổ quốc, dù họ không ra mặt trận nhưng họ chính là hậu phương vững chắc.

I. Đôi nét về tác giả
- Nguyễn Thành Long (1925-1991) còn có một số bút danh khác như Lưu Quỳnh, Phan Minh Thảo
- Quê quán: sinh ra tại huyện Duy Xuyên tỉnh Quảng Nam,
- Sự nghiệp sáng tác:
+ Năm 1943 ông viết báo cho Thanh Nghị
+ Sau cách mạng tháng Tám ông tham gia hoạt động văn nghệ trong những năm kháng chiến chống Pháp và bắt đầu viết văn
+ Sau 1954, Nguyễn Thành Long chuyển về sáng tác và biên tập ở các báo chí, nhà xuất bản
+ Năm 2008, ông được Nhà nước truy tặng Huân chương Lao đông hạng Nhì
+ Các tác phẩm tiêu biểu: “Bát cơm Cụ Hồ”, “Giữa trong xanh”, “Gió bấc gió nồm”…
- Phong cách sáng tác: Ông là một cây bút chuyên viết về truyện ngắn và kí. Đặc sắc trong truyện ngắn của ông là luôn tạo ra những hình tượng đẹp đẽ, ngôn ngữ rất giàu chất thơ trong trẻo và nhẹ nhàng.

II. Đôi nét về tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa
1. Hoàn cảnh sáng tác
Lặng lẽ Sa Pa được viết năm 1970, trong chuyến đi thực tế của tác giả Nguyễn Thành Long, in trong tập “Giữa trong xanh”.
2. Tóm tắt
Truyện kể về cuộc gặp gỡ tình cờ của anh thanh niên, ông họa sĩ, cô kĩ sư và bác lái xe tại trạm khí tượng trên đỉnh núi Yên Sơn, trong vòng chưa đầy nửa tiếng. Ông họa sĩ và cô kĩ sư lên thăm nơi ở và làm việc của anh thanh niên . Anh bộc bạch về công việc và cuộc sống của mình. Họa sĩ đã kịp ghi lại kí họa chân dung về anh. Anh đã làm cô kĩ sư và ông họa sĩ sống dậy những khát vọng cống hiến. Họ đã chia tay trong tình cảm lưu luyến, xúc động.
3. Giá trị nội dung
Truyện ngắn khắc họa thành công hình ảnh những con người lao động thầm lặng công hiến cho đời mà tiêu biểu là nhân vật anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh núi cao. Qua đó ngợi ca vẻ đẹp của người lao động và ý nghĩa của những công việc thầm lặng nhưng quan trọng vô cùng.
4. Giá trị nghệ thuật
Tác phẩm thành công trong việc xây dựng tình huuongs, miêu tả nhân vật từ nhiều điểm nhìn tạo tính khách quan, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự và trữ tình.

Câu 1. Nhà văn Nguyễn Thành Long có viết : "Nghĩ cho cùng, Lặng lẽ Sa Pa là một bức chân dung, như tôi có nói trong đó". Em hiểu như thế nào về "bức chân dung" trong truyện ngắn ấy ?

Trả lời:

Đó là bức chân dung người thanh niên làm công tác khí tượng, ở một mình tại trạm khí tượng trên núi cao, giữa cái lặng lẽ của Sa Pa. Vì sao tác giả lại gọi truyện của mình là "một bức chân dung" ?

- Thứ nhất, vì tác giả chỉ để cho nhân vật xuất hiện trong cuộc gặp gỡ ngắn ngủi với ba nhân vật khác (ông hoạ sĩ, cô kĩ sư và bác lái xe). Cuộc sống, tình cảm và suy nghĩ của anh chỉ được hiện ra qua lời kể của bác lái xe, qua sự quan sát của ông hoạ sĩ, cô kĩ sư và qua một đôi lời bộc bạch tâm sự của chính anh. Vì thế, nhân vật chính chỉ hiện ra ở một số nét đẹp trong cách sống và suy nghĩ, chưa thể được khắc hoạ rõ nét về tính cách hay số phận.

- Thứ hai, truyện ngắn này có cốt truyện hết sức đơn giản, không có xung đột, cũng không có nút thắt hay cao trào như phần lớn các truyện ngắn khác.

- Thứ ba, nhân vật anh thanh niên được người hoạ sĩ già quan sát và muốn thể hiện bằng một bức chân dung.

Câu 2. Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa được xây dựng xoay quanh một tình huống truyện khá đơn giản mà tự nhiên. Tình huống đó là gì ? Phân tích ý nghĩa của tình huống ấy đối với việc thể hiện nhân vật và chủ đề của truyện.

Trả lời:

Một trong những điểm mấu chốt của nghệ thuật truyện ngắn là xây dựng tình huống truyện.

Tình huống cơ bản của truyện Lặng lẽ Sa Pa chính là cuộc gặp gỡ của người thanh niên làm việc một mình ở trạm khí tượng với bác lái xe và hai hành khách trên chuyến xe ấy - ông hoạ sĩ già và cô kĩ sư lên thăm trong chốc lát nơi ở và nơi làm việc của anh thanh niên.

Tình huống gặp gỡ này là cơ hội thuận tiện để tác giả khắc hoạ "bức chân dung" nhân vật chính một cách tự nhiên và tập trung, qua sự quan sát của các nhân vật khác và qua chính lời lẽ, hành động của anh. Đồng thời, qua "bức chân dung" (cả cuộc sống và những suy nghĩ) của người thanh niên, qua sự cảm nhận của các nhân vật khác (chủ yếu là ông hoạ sĩ) về anh và những người như anh, tác giả đã làm nổi bật được chủ đề của tác phẩm : Trong cái lặng lẽ, vắng vẻ trên núi cao Sa Pa, nơi mà nghe tên người ta chỉ nghĩ đến sự nghỉ ngơi, vẫn có bao nhiêu người đang ngày đêm làm việc miệt mài, say mê cho đất nước.

Câu 3. Ngoài nhân vật anh thanh niên ở trạm khí tượng, trong truyện còn có những nhân vật nào nữa ? Vai trò của từng nhân vật này trong việc khắc hoạ nhân vật anh thanh niên và thể hiện chủ đề của truyện ?

Trả lời:

Trong truyện, ngoài nhân vật anh thanh niên, tác giả còn xây dựng ba nhân vật khác : bác lái xe, ông hoạ sĩ, cô kĩ sư.

Em tìm hiểu quan hệ của mỗi nhân vật này với nhân vật anh thanh niên, những suy nghĩ của họ được gợi ra từ cuộc gặp gờ và những lời trò chuyện của người thanh niên làm việc một mình trên núi cao với họ. Từ đó, thấy được vai trò của mỗi nhân vật trong việc khắc hoạ nhân vật chính và thể hiện chủ đề tác phẩm.

Câu 4. Tên truyện Lặng lẽ Sa Pa gợi ra cho em điều mà tác giả muốn gửi gắm trong truyện là gì ?

Trả lời:

Chú ý xem xét quan hệ giữa tên truyện và chủ đề của truyện. Lặng lẽ chỉ là cái không khí bề ngoài của cảnh vật. Điều mà tác giả khám phá ra và muốn truyền đến cho người đọc chính là cái không lặng lẽ ở bên trong, ở sự làm việc, ở suy nghĩ của những con người lao động tại nơi đây. Từ đó, tác giả còn muốn gợi ra những suy nghĩ triết lí về ý nghĩa của công việc, của sự cống hiến bằng lao động miệt mài, tự giác của mỗi người cho sự nghiệp chung.

Câu 5. "Những điều suy nghĩ đúng đắn bao giờ cũng có những vang âm, khơi gợi bao điều suy nghĩ khác trong óc người khác, có sẵn mà chưa rõ hay chưa được đúng." (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa).

Điều gì trong những suy nghĩ của các nhân vật trong truyện gây được ấn tượng đậm nét cho em ? Nêu cảm nghĩ của em về điều đó.

Trả lời:

Em tự tìm trong những suy nghĩ của nhân vật anh thanh niên, điều gì gây ấn tượng nhất với mình và nêu cảm nhận của mình về điều đó. Có thể lưu ý những suy nghĩ sau : "... khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được ?”, "Trong cái lặng im của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước".